Ուիքիփետիա

«Զիմպապուէ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 18.
|թագավորական_օրհներգ =
|օրհներգ =
|titleպաշտօնական_լեզուներ = [[LanguagesԱնգլերէն]] ofեւ Zimbabwe|1614 լեզուներ languages]]<ref name="language">The following languages, namely Chewa, Chibarwe, English, Kalanga, Koisan, Nambya, Ndau, Ndebele, Shangani, Shona, sign language, Sotho, Tonga, Tswana, Venda and Xhosa, are the officially recognised languages of Zimbabwe. ([http://www.kubatana.net/docs/legisl/constitution_zim_draft_copac_130125.pdf Constitution of Zimbabwe (final draft)] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20131002110534/http://www.kubatana.net/docs/legisl/constitution_zim_draft_copac_130125.pdf |date=2 October 2013 }}).</ref>▼
|պաշտօնական_լեզուներ = {{collapsible list
|շրջանային_լեզուներ = <br /><small>▼
|titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
|էթնիկ_խումբեր = Շոնա, {{unbulletedնկեպելէ list▼
▲ |title = [[Languages of Zimbabwe|16 languages]]<ref name="language">The following languages, namely Chewa, Chibarwe, English, Kalanga, Koisan, Nambya, Ndau, Ndebele, Shangani, Shona, sign language, Sotho, Tonga, Tswana, Venda and Xhosa, are the officially recognised languages of Zimbabwe. ([http://www.kubatana.net/docs/legisl/constitution_zim_draft_copac_130125.pdf Constitution of Zimbabwe (final draft)] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20131002110534/http://www.kubatana.net/docs/legisl/constitution_zim_draft_copac_130125.pdf |date=2 October 2013 }}).</ref>
|մայրաքաղաք = [[Հարարէ]] {{Ref label|մայրաքաղաքfactbox|ա|}}▼
|liststyle = border-top:1px solid #aaa; | [[Chewa language|Chewa]] | [[Chibarwe]] | [[English language|English]] |[[Kalanga language|Kalanga]] |"Koisan" <br />(presumably [[Tsoa language|Tsoa]]) |[[Nambya language|Nambya]] |[[Ndau language|Ndau]] |[[Northern Ndebele language|Ndebele]] | [[Shangani language|Shangani]] |[[Shona language|Shona]] |"[[Zimbabwean sign languages|sign language]]" |[[Sotho language|Sotho]] | [[Tonga language (Zambia)|Tonga]] | [[Tswana language|Tswana]] | [[Venda language|Venda]] | [[Xhosa language|Xhosa]]
}}
▲|շրջանային_լեզուներ = <br /><small>
</small>
▲|էթնիկ_խումբեր = {{unbulleted list
| 99.4% Black African (over 80% [[Shona people|Shona]]; [[Northern Ndebele people|Ndebele]] are largest minority)
| {{nowrap|0.2% [[White people in Zimbabwe|White African]]}}
| 0.4% others, including [[Coloured]] and [[Indians in Zimbabwe|Indian]]
}}<br /><small>
*</small>
▲|մայրաքաղաք = [[Հարարէ]] {{Ref label|մայրաքաղաքfactbox|ա|}}
|latd=17 |latm=50 |latNS=S |longd=31 |longm=3 |longEW=E
|ամենամեծ_քաղաք = Մայրաքաղաք
|կառավարության_տեսակը =<small>Կիսանախագահական <br />[[Հանրապետութիւն]]</small>
|ղեկավար_կոչում_1 = Նախագահ
|ղեկավարի_անուն_1 = Էմերսըն Մնանկակուա {{resize|90%|({{Լեզու en|[[:en:Emmerson Mnangagwa|Emmerson Mnangagwa]]}})}}
|ղեկավար_կոչում_2 =
|ղեկավարի_անուն_2 =
Տող 48 ⟶ 38՝
|ինքնիշխանութեան_նշում =
|established_event1 = Անկախութեան հռչակում (Ռոտեզիա)
|established_date1 = <small>[[11 Նոյեմբեր]] [[1965 թուական|1965]]</small>
|established_event2 = ՌոտեզիոյԶիմպապուէի Հանրապետութիւն
|established_date2 = <small> [[218 ՄարտԱպրիլ]] [[19701980 թուական|19701980]]</small>
|established_event3 = ԶիմպապուէՆերկայիս Ռոտեզիասահմանադրութիւն
|established_date3 = <small>15 [[1 Յունիս]]Մայիս [[19792013 թուական|19792013]]</small>
|established_event4 = Զիմպապուէի Հանրապետութիւն
|established_date4 = <small> [[18 Ապրիլ]] [[1980 թուական|1980]]</small>
|established_event5 = Ներկայիս սահմանադրութիւն
|established_date5 = <small> 15 Մայիս [[2013 թուական|2013]]</small>
|established_event6 =
|established_date6 = <small></small>
|established_event7 =
|established_date7 = <small> </small>
|established_event8 =
|established_date8 = <small> </small>
|established_event9 =
|established_date9 = <small></small>
|area_rank = 60<sup>րդ</sup>
|area = 390 757
|areami² =
|percent_water = 1
|population_estimate =
|population_estimate_rank = 73<sup>րդ</sup>
|population_estimate_year =
|population_census = 12, 973, 808<ref name="zimstat1">{{cite web|title=Census Results in Brief |url=http://www.zimstat.co.zw/dmdocuments/CensusPreliminary2012.pdf |publisher=Zimbabwe National Statistical Agency |accessdate=25 August 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130903060905/http://www.zimstat.co.zw/dmdocuments/CensusPreliminary2012.pdf |archivedate= 3 September 2013 |df= }}</ref>
|population_census_year = 2012
|population_density = 26
Տող 94 ⟶ 84՝
|HDI_rank = <sup>154<sup>րդ</sup></sup>
|HDI_category =
|currency = Միացեալ նահանգներուԱՄՆ տոլլար (պաշտօնական), Հարաւափրիկէան<br>ՀԱՀ ռանտ, <br>եւրոյ, <br>հնդկական ռուփի, <br>փաունտ սթերլին
|currency_code =
|country_code =
Տող 116 ⟶ 106՝
== Պատմութիւն ==
20<sup>րդ</sup> 80-ական թուականներէն Զիմպապուէն կը գտնուէր Մեծ Բրիտանիոյյի տիրապետութեան տակ։ [[1895 թուական]]էն կոչուած է եղած Հարաւային Ռոտեզիա (գաղութային զաւթման կազմակերպիչ Ճոն Ռոտսի անունով), ապա՝ [[1953 թուական|1953]]-էն մինչեւ [[1963 թուական]]ը եղած է Ռոտեզիաներու եւ Նեասալենտի Դաշնութեան կազմին մէջ։ [[1970 թուական]]ին անկախութիւն ձեռք բերելէն ետք կոչուեցաւ Ռոտեզիոյ Հանրապետութիւն, [[1980 թուական]]ի [[Փետրուար]]էն՝ Զիմպապուէի Հանրապետութիւն։
== Պետութեան կառուցուածքը ==
 
Զիմպապուէն կառավարման նախագահական համակարգով հանրապետութիւն է: Կիսանախագահական համակարգը վերացուած է 2013-ի հանրաքուէով: Ռապըրթ Մուկապէի Զիմպապուէի Ափրիկէական Ազգային Միութիւն-Ազգային Ճակատը (ԶԱԱՄ-ԱՃ) գերակշռող քաղաքական կուսակցութիւնը եղած է անկախութենէ ի վեր:<ref>Mugabe, Robert. (2007). ''Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite'', Chicago: Encyclopædia Britannica.<!--ISSN/ISBN needed, page(s) needed--></ref><br> ԶԱԱՄ-ը յաղթած է բոլոր ընտրութիւնները, 1990-ին Էտկար Թեքերէի Զիմպապուէի Միացեալ Շարժումը ստացած է ձայներու 20%-ը:<ref>{{cite web|url=http://www.newzimbabwe.com/pages/review27.15680.html|title=Tekere says Mugabe 'insecure' in new book|accessdate=6 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071227185709/http://www.newzimbabwe.com/pages/review27.15680.html|archivedate=27 December 2007}}</ref>
1995-ի խորհրդարանական ընտրութիւններուն ընդդիմադիր կուսակցութիւնները, ներառեալ ԶՄՇ-ը պոյքոթեցին ընտրութիւնները:<ref name="Frankel">Frankel, Matthew. [http://www.brookings.edu/opinions/2010/0526_myanmar_boycott_frankel.aspx "Myanmar Boycott is Misguided"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511085706/http://www.brookings.edu/opinions/2010/0526_myanmar_boycott_frankel.aspx |date=11 May 2011 }}, [http://www.brookings.edu The Brookings Institution], 26 May 2010.</ref> 2000-ին վերադառնալով ընտրութիւններուն, ընդդիմադիրները խորհրդարանէն ներս ստացան 57 տեղ, որն ընդամենը ԶԱԱՄ-էն հինգով էր պակաս:
Նախագահական ընտրութիւնները կրկին անցկացաուած են 2002-ին, ուղեկցուելով կեղծիքներով, ահաբեկումներով եւ խարդախումներով:<ref>[https://web.archive.org/web/20140104021201/http://www.africa.upenn.edu/afrfocus/afrfocus041805.html Zimbabwe: Election Fraud Report, 04/18/05]. [[University of Pennsylvania]], 18 April 2005.</ref>
2008-ի 30 Մարտին կայացած ընտրութիւններուն արդյունքները եղած էին ընդդիմութեան առաջնորդ Մորկան Ցուանկիրաիի օգտին: Այս արդիւնքները չեղեալ արուեցին հաստատելով Մուկապէի կառավարութեան կողմէն կատարուած ընտրակեղծիքները:<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/7322468.stm|title=Zimbabwe stands 'on a precipice'|publisher=BBC News|date=31 March 2008|accessdate=6 June 2012}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2008/WORLD/africa/03/27/zimbabwe.election|title=Mugabe critics predict fraud in Zimbabwe elections|date=28 March 2008|publisher=CNN}}</ref>
== Բնակչութեան Կազմը ==
Զիմպապուէի ամբողջ բնակչութիւնը 12.97 միլիոն է: Համաձայն [[Միաւորուած Ազգերու Կազմակերպութիւն|ՄԱԿ-ի]] Առողջութեան Աշխարհային Կազմակերպութեան տղամարդոց կեանքին տեւողութիւնը 56 տարի է, կիներունը՝ 60 (2012).<ref>{{cite web|title=WHO – Zimbabwe|url=http://www.who.int/countries/zwe/en|accessdate=17 January 2015}}</ref> An association of doctors in Zimbabwe has made calls for President Mugabe to make moves to assist the ailing health service.<ref>{{cite news|title=In Zimbabwe, life ends before 40|author=Thornycroft, Peta |location=Harare|work=The Sydney Morning Herald|date=10 April 2006|accessdate=10 April 2006|url=http://www.smh.com.au/news/world/in-zimbabwe-life-ends-before-40/2006/04/09/1144521210993.html}}</ref> Զիմպապուէին մէջ ՁԻԱՎ/ՄԻԱՀ-ով վարակուածութեան աստիճանը 15-49 տարեկաններուն համար 2009-ին գնահատուած է 14% :<ref>{{cite web|url=http://www.unaids.org/en/regionscountries/countries/zimbabwe|title=Zimbabwe|accessdate=16 January 2011|publisher=UNAIDS}}</ref> [[UNESCO]] reported a decline in HIV prevalence among pregnant women from 26% in 2002 to 21% in 2004.<ref name = "UNESCO">{{cite web|url=http://www.harare.unesco.org/educaids/zimprevalence.html|title=HIV Prevalence Rates Fall in Zimbabwe|accessdate=3 December 2007|publisher=UNESCO}}</ref>
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Զիմպապուէ» էջէն