«Ընձառիւծ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 23.
| range legend =
}}
'''Ընձառիւծ''' կամ '''յովազ'''<ref>Հրաչեայ Աճառեան, Հայերէնի Արմատական Բառարան, Ե.1926 http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%80%D5%88%D5%8E%D4%B1%D4%B6</ref> կամ '''ինձ'''<ref>Հրաչեայ Աճառեան, Հայերէնի Արմատական Բառարան, Ե. http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%AB%D5%B6%D5%B1</ref>, (լատ.՝{{Լեզու la|Panthere pardus}}), կատուազգիներու ընտանիքի գիշատիչ կաթնասուն։
 
== Արտաքին Յատկանիշներ ==
Մարմինը համաչափ է, գեղակազմ, երկարութիւնը՝ մինչեւ 165 սմ., պոչիկը՝ 75–110 սմ., քաշը՝ 60 քկ.։ Էգերը աւելի փոքր են։ Մարմինը ձգուածերկարաւուն է, մկանոտ, ոտքերը՝ համեմատաբար կարճ են։ Մէջքը [[Դեղին (գոյն, արեւմտահայերէն)|դեղին]] է կամ դեղնակարմրաւուն՝ մոխրագոյն երանգով, համաչափ ցրուած վարդանախշաձեւ սեւ բիծերով, կան նաեւ լրիւ սեւ մորթիով հովազներ (կը հանդիպի Ճաւա կղզիին մէջվրայ)։ Ոտքերն ամուր են, թաթերը՝ լայն ու սուր ճանկերով։ Ականջները կարճ են ուեւ կլորաւուն։
Կ'ապրի անտառներուն մէջ, սարերուն վրայ։ Լաւ կը մագլցին ծառերը։ Ունի սուր տեսողութիւն, լաւ լսողութիւն, հոտառութիւնը թոյլ հոտառութիւն։է։
[[Պատկեր:Blackleopard.JPG|մինի|ձախից|260px|Սեւ յովազ]]
[[Պատկեր:Leopard3.jpg|մինի|ձախից|260px]]
Տարածուած է [[Հարաւային Ամերիկա (արեւմտահայերէն)|Հարաւային Ամերիկայի]] հիւսիսային կէսին մէջ եւ [[Ասիա (արեւմտահայերէն)|Ասիոյ]] որոշ շրջաններուն մէջ։մէջ տարածուած է։ [[ՀՀ]] կ'անցնի [[Թուրքիա]]յէն եւ [[Իրան]]էն։ Կը հանդիպի [[Սիւնիք]]ի մարզէն [[Արարատի մարզ]] ինկած գոտիին, երբեմն՝ նաեւ հիւսիսային մարզերու անտառներուն մէջ։ Որջը կը սարքի քարանձաւներուն, ժայռաճեղքերուն, հաստաբուն ծառերու փչակներուն, երբեմն՝ մացառախոզերու հին բներունբոյներուն մէջ։ Սնունդ կ'առնէ եղջերուներով, այծեամներով, վայրի խոզերով, նապաստակներով, մկնանման կրծողներով, նաեւ՝ ձուկերով ու լեշերով։ Ուժեղ եւ ճարպիկ կենդանի է, որսի վրայ կը յարձակի գաղտագողի՝ դարանակալելով։
 
== Բազմացումը ==
Կ'ունենան 1–4 (երբեմն՝ 6) ձագ, որոնք կաթով կ'երարկուինկը կերարկուին 3 (երբեմն՝ 6–8) ամիս։ Ձագերը 5 ամսուան մէջ կրնան որսալ մանր կենդանիներ, 1–1,5 տարեկանին՝ կ'ապրին ինքնուրոյն։ Անազատ պայմաններուն մէջ՝ յովազը կ'ապրի 21 տարի։
 
== Տարածումը ==
Տող 41.
 
== Հայաստանի Մէջ ==
[[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստան]]ի մէջ, մարդիկ եւ ընձառիւծները կ'ապրին կողք-կողքի վաղ [[Հոլոցէն]]էն։ 20-րդ դարու կէսերուն, ընձառիւծները տարածուած էին ողջ երկրի տարածքով։<ref>Khorozyan, I. (2003) ''The Persian leopard in Armenia: research and conservation.'' Proceedings of Regional Scientific Conference “Wildlife Research and Conservation in South Caucasus”, 7–8 October 2003, Yerevan, Armenia: 161–163</ref><ref>Armenpress [https://armenpress.am/arm/news/728080 {{resize|90%|Հայաստանին Մէջ Կովկասեան Յովազ Նկատած Են:}}]</ref>: Սակայն տարածքի կրճատումը, որսը իջեցուցած են ընձառիւծներու թուաքանակը մինչեւ՝ 10-13 անհատներու։ Ներկայիս՝ ընձառիւծը տարածուած է [[Խոսրովի անտառ (արեւմտահայերէն)|Խոսրովի անտառ]] արգելոցի մէջ, որ կը գտնուի [[Երեւան]]էն հարաւ-արեւելք, [[Գեղամա լեռնաշղթալեռնաշղթայ (արեւմտահայերէն)|Գեղամա լեռնաշղթայի]]յի հարաւ-արեւմուտքին մէջ, ուր 2000-ի Հոկտեմբերէն մինչեւ 10 Յուլիս-,2002 ընձառիւծ նկատուած է։<ref>Khorozyan, I., Malkhasyan, A. (2002) ''Ecology of the leopard (Panthera pardus) in Khosrov Reserve, Armenia: implications for conservation.'' Scientific Reports of the Zoological Society “La Torbiera” 6: 1–41</ref>: Ընձառիւծները տարածուած են նաեւ [[Մեղրիի լեռնաշղթալեռնաշղթայ (արեւմտահայերէն)|Մեղրիի լեռնաշղթայի]]յի մօտակայքի մէջմօտակայքին, [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստանի]]ի ծայր հարաւ մասին մէջ, ուր սակայն Օգոստոս 2006-էն մինչեւ՝ Ապրիլ 2007, միայն մէկ ընձառիւծ նկատուած է ներկայիս<ref>Khorozyan, I., Malkhazyan, A. G., Abramov, A. (2008) "Presence – absence surveys of prey and their use in predicting leopard (Panthera pardus) densities: a case study from Armenia." Integrative Zoology 2008, 3:322-332</ref>:
 
== Պատկերներ ==
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Ընձառիւծ» էջէն