«Լէօ Թոլսթոյ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ Azniv Stepanian տեղափոխեց էջը «Լեւ Թոլսթոյ»-ից «Լէօ Թոլսթոյ» |
No edit summary |
||
Տող 2.
{{Արևելահայերեն|Լև Տոլստոյ}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն)
| անուն ազգանուն =
| բնագիր ԱԱՀ = Лев Никола́евич Толсто́й
| պատկեր = Tolstoy by Repin 1901 cropped.jpg
Տող 21.
| աշխատանք =
| կարողութիւն =
| մասնագիտութիւն = Վիպասան
| ամուսին =
| ծնողներ =
Տող 29.
| ստորագրութիւն = Leo Tolstoy signature.svg
}}
'''
▲Դեռ կենդանութեան օրերուն, որպէս ռուս գրականութեան գագաթ ճանչցուած գրող{{sfn|БСЭ|1977|}}, Լեւ Թոլսթոյի արուեստը նշանաւորուեցաւ ռուսական եւ համաշխարհային ռէալիզմի (այսինքն՝ իրապաշտութիւն, անգլ.՝ realism) զարգացման նոր փուլը՝ իւրայատուկ կամուրջ դառնալով 19-րդ դարուն դասական վէպի եւ 20-րդ դարուն գրականութեան աւանդոյթներուն միջեւ։ Լեւ Թոլսթոյը հսկայական ազդեցութիւն ունեցաւ [[եւրոպա]]կան [[Հումանիզմ (արեւմտահայերէն)|հումանիզմ]]ի եղափոխութեան (այսինքն Եւրոպական մարդկայնապաշտութեան բարեշրջութիւնը, աճումը - անգլ.՝European Humanism Evolution), ինչպէս նաեւ՝ համաշխարհային գրականութեան ռէալիստական (այսինքն՝ իրապաշտական) աւանդոյթներուն զարգացման վրայ։ Լեւ Թոլսթոյի ստեղծագործութիւնները բազմիցս շարժանկարի վերածուելով ցուցադրուած են եւ բեմականացուած են ԽՍՀՄ-ի եւ արտասահմանի մէջ, իրեն թատրերգութիւնները (անգլ.՝ plays) բեմադրուած են աշխարհի բեմերուն վրայ{{sfn|БСЭ|1977|}}։
Առաւել յայտնի են Թոլսթոյի այնպիսի ստեղծագործութիւններ, ինչպիսիք են՝ «Պատերազմ Եւ Խաղաղութիւն» «War and Peace», «Աննա Քարենինա» «Anna Karenina», «Յարութիւն» վէպերը, «Մանկութիւն» «Childhood», «Պատանեկութիւն» «Boyhood», «Երիտասարդութիւն» «Youth»<ref group="Ն">Ինքը՝ Տոլստոյը, իր վէպի գաղափարը կտ տեսներ աւելի լայն, քան պարզապէս ինքնակենսագրական ստեղծագործութիւն</ref> ինքնակենսագրական եռագրութիւնը<ref name="ЭСБЕ">{{книга |автор=Венгеров С. А.|часть=Толстой Лев Николаевич |ссылка часть=http://www.bibliotekar.ru/bet/237.htm |заглавие=[[Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона]] |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= СПб|издательство= АО «Ф. А. Брокгауз — И. А. Ефрон»|год=1901 |том=33|страницы=448—457 |страниц=478 |серия= |isbn= |тираж=}}</ref>{{sfn|БСЭ|1977|}} (այսինքն՝ եռամաս թատերախաղ - անգլ.՝ Trilogy), «Քազաքներ» «The Cossacks», «Իւան Իլյիչի մահը» «The Death of Ivan Ilyich», «Քրեյցերեան Սոնաթ» «The Kreutzer Sonata», «Հաճի Մուրատ» «Hadji Murad» վիպակները, «Սեւասթոփոլեան Պատմութիւններ» «Sevastopol Sketches» ակնարկներու շարքը, «Կենդանի Դիակ» եւ «Խաւարի Իշխանութիւն» թատերախաղերը (անգլ.՝ drama), «Խոստովանութիւն» «A Confession», եւ «Ո՞րն Է Իմ Հաւատքը» ինքնակենսագրական կրօնափիլիսոփայական ստեղծագործութիւնները եւայլն։▼
== Կենսագրութիւն ==
=== Ծագում ===
Բացի Վոլքոնսքիներէն,
=== Մանկութիւն ===
[[Պատկեր:VolkonskayaMN.jpg|200px|thumb|left|Մ․ Վոլքոնսքաիայի ուրուապատկերը՝ գրողի մօր միակ նկարը, 1810-ական թուականներ]]
[[Պատկեր:Nicolay Ilyich Tolstoy.jpg|200px|right|thumb|Նիքոլայ Իլէիչ Թոլսթոյ՝ գրողի հայրը, 1820-ական թուականներ]]
Որբացած երեխաներու դաստիարակութիւնը իր վրայ վերցուց հեռաւոր բարեկամուհին՝ Թ. Երկոլսքաիան։ 1837 թուականին ընտանիքը տեղափոխոււեցաւ [[Մոսկուա]]՝ հաստատուելով Փլիւշչիխա, քանի որ աւագ որդին կը պատրաստուէր համալսարան ընդունուիլ։ Շուտով յանկարծամահ եղաւ հայրը՝ Նիքոլայ Իլէիչը՝ անկատար թողնելով գործերը (նեռարեալ՝ ընտանեկան ունեցուածքի հետ կապուած որոշ դատական խնդիրներ), եւ երեք կրտսեր երեխաները կրկին հաստատուեցան Եասնաիա Փոլիանա՝ Երկոլսքաիայի եւ հօրաքրոջ՝ երեխաներու խնամակալ նշանակուած կոմսուհի Ա․ Օսթըն Սաքընի հսկողութեամբ։ Այստեղ
Քազանի մէջ Եուշքովներու տունը կը համարուէր ամենաուրախ տուներէն մէկը. ընտանիքին բոլոր անդամները բարձր կը գնահատէին արտաքին փայլը։ «Իմ բարի հօրաքոյրը, - կը պատմէր Թոլսթոյ, - պայծառ եւ պարկեշտ էակ, միշտ կ՝ըսէր, որ ոչ մէկ բան չի փափաքիր ինծի համար առաւելապէս, որքան այնքան, որ ես ամուսնանամ կնոջ մը հետ»<ref name="ЭСБЕ" />։
=== Կրթութիւն ===
Տող 58 ⟶ 55՝
Սկիզբը իր կրթութեամբ կը զբաղուէր ֆրանսացի տնային դաստիարակ Սեն Թոման («Պատանեկութիւն» վիպակի հերոս St.-Jérôme-ի նախատիպը), ով փոխարինեց բարեհոգի գերմանացի Ռեսրլմանին. վերջինիս Թոլսթոյը պատկերած է «Մանկութիւն» վիպակի հերոս Քարլ Իվանովիչի դերով։
1843 թուականին Պ. Ի. Եուշկովան, իր վրայ վերցնելով իր անչափահաս եղբօրորդիներու խնամակալութեան դերը (չափահաս էր միայն աւագը՝ Նիքոլայը)՝ անոնց բերաւ [[Քազան]] (Ռուսիա)։ Իր եղբայրներուն՝ Նիքոլայի, Տմիթրիի եւ Սերկէյի օրինակով,
Ամբողջ տարուան կրկնութենէն խուսափելով՝ տեղափոխուեցաւ իրաւագիտական բաժանմունք, ուր որոշ նիւթերու գնահատականներու հետ կապուած խնդիրները շարունակուեցան։ [[1846]] թուականի մայիսեան փոխադրական քննութիւնները բաւարար յանձնելով (ստացած է մէկ հատ հինգ, երեք հատ չորս եւ չորս հատ երեք. միջին գնահատականը ստացուած է երեք)՝
=== Գրական Գործունէութեան Սկիզբ ===
Տող 69 ⟶ 66՝
Դարմանման աւարտին՝ [[1847]] թուականի գարնան, Թոլսթոյ ձգեց համալսարանական ուսումը եւ մեկնեցաւ «Եասնաիա Փոլիանա» ստանալու համար կալուածի բաժանումի ցուցակէն իրեն հասած բաժինը<ref>{{Ռուսերեն գիրք|автор = |часть = |заглавие =Краткий биографический очерк, написанный со слов графа Л. Н. Толстого его женой гр. С. А. Толстой 25 октября 1878 года |ссылка =http://feb-web.ru/feb/litnas/texts/l691/ln1-5104.htm |ответственный = |место = |издательство = |год =1910 |том = |страницы = 510|isbn = }}</ref>։ Այստեղ իր գործունէութիւնը նկարագրուած է մասնաւորապէս «Կալուածատիրոջ Առաւօտը» ստեղծագործութեան մէջ. Թոլսթոյ կը ձգտէր կրկին կառուցել իր յարաբերութիւնները գիւղացիներուն հետ։ Ժողովուրդին առջեւ երիտասարդ կալուածատիրոջ մեղքի զգացումը կերպով մը մեղմացնելու իր փորձերը կը վերաբերէին նոյն թուականին լոյս տեսած՝ Դ. Վ. Գրիգորովիչի «Անտոն-Կորեմիքան» եւ [[Իւան Թուրգենեւ|Ի. Ս. Թուրգենեւ]]ի «Որսորդի Յիշատակարան»ի սկիզբը։
Իր օրագիրին մէջ Թոլսթոյ իրեն համար ձեւակերպած էր մեծ քանակութեամբ կեանքի կանոններ եւ նպատակներ, սակայն կը յաջողէր անոնց միայն չնչին մասին հետեւիլ։ Յաջողածներու ցանկին մաս ը կազմէին [[անգլերէն]]ի, [[Երաժշտութիւն|երաժշտութեան]] եւ իրաւագիտութեան լուրջ դասընթաքները կամ վարժութիւնները: Բացի այդ, ո՛չ օրագիրին, ո՛չ ալ նամակներուն մէջ արտացոլած է Թոլսթոյի մանկավարժական եւ բարեգործական գործունէութեան սկիզբը, հակառակ, որ [[1849]] թուականին ան առաջին անգամ գիւղացի երեխաներու համար դպրոց բացաւ, ուր հիմնական մանկավարժը ճորտ գիւղացի Ֆոքա Տեմիտովիչն էր, սակայն յաճախ
1848 թուականի Հոկտեմբերի կէսին Թոլսթոյ մեկնեցաւ Մոսկուա՝ հաստատուելով Արպատի շրջանին մէջ, ուր կ՝ապրէին իր բարեկամներէն եւ ընկերներէն շատերը։ Ան հաստատուեցաւ բնակելով Իվանովայի տունը, որ կը գտնուէր Նիքոլոփեսքովեան նրբանցքը։ Մոսկուաի մէջ ան որոշած էր պատրաստուիլ թեկնածուական քննութիւններուն, սակայն դասընթացքներն այդպէս ալ չսկսան։ Անոր փոխարէն իրեն գրաւեց կեանքի մէկ այլ կողմը՝ աշխարհիկ կեանքը։ Բացի այդ, 1848-1849 թուականներու ձմրան
[[1849]] թուականի Փետրուարին, մեկնելով [[Սենթ Փեթերսպուրկ|Փեթերսպուրկ]], ժամանակը կ՝անցնէր իր ապագայ կնոջ քեռիի՝ Կ. Ա. Իսլավինի հետ, մշտական խրախճանքներուն ընթացքին («Իսլավինի հանդէպ ունեցածս համակրանքի պատճառով ես փեթերսպուրկեան կեանքէս ութը ամիս կորսնցուցի»)։ Թոլսթոյ Գարնան սկսաւ իրաւունքի թեկնածուի քննութիւններ յանձնել. երկու քննութիւնները՝ քրէական իրաւունքէն եւ քրէական դատաւարութենէն, յաջողութեամբ յանձնեց, սակայն առանց երրորդ քննութիւնը յանձնելու՝ մեկնեցաւ [[գիւղ]]{{sfn|Эйхенбаум Б. М.|1969|}}։
Տող 77 ⟶ 74՝
Յետագային ան ժամանակ առ ժամանակ կու գար Մոսկուա, ուր յաճախ ժամանակը կ՝ անցնէր բաղդախաղերով, ինչ, որ երբեմն վատ կ՝ անդրադառնար իր նիւթական վիճակին վրայ։ Կեանքի այդ շրջանին Թոլսթոյ յատկապէս կը հետաքրքրուէր [[Երաժշտութիւն|երաժշտութեամբ]] (Ան վատ չէր նուագեր դաշնամուր եւ բարձր կը գնահատէր այլոց կատարմամբ իր սիրած ստեղծագործութինները)։ Երաժշտութեամբ տարուիլը յետագային արդիւնք տուաւ «Կրէյցերի սոնատը»ի ստեղծման<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://www.slovarus.ru/?di=21026 | title =Биографический словарь | work =Толстой Лев Николаевич |publisher =Slovarus.ru | accessdate = 2013-03-29| lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Fd7XqLtE|archivedate=2013-04-04}}</ref>։
Թոլսթոյի սիրած երգահաններն էին՝ [[Եոհան Սեպասթեան Պախ|Պախ]]ը, Հենտելը և Շոփէնը։ Երաժշտութեան հանդէպ հակուածութեան զարգացման նպաստեց նաեւ այն հանգամանքը, որ 1848 թուականին Փեթերսպուրկի մէջ, պարի դասի ոչ այնքան յարմար իրավիճակին ան հանդիպեցաւ գերմանացի տաղանդաւոր, սակայն ճամբէն շեղած երաժիշտի մը հետ, որ յետագային դարձաւ «Ալպերթ» վիպակի հերոսը։ [[1849]] թուականին
[[1850]]-[[1851]] թուականներու ձմրան Թոլսթոյ սկսաւ գրել «Մանկութիւնը»։ 1851 թուականի Մարտին գրեց «Անցած օրուայ պատմութիւնը»։ Թոլսթոյի՝ կամովին, համալսարանէն հեռանալէ չորս տարի ետք Եասնայա Փոլիանա եկաւ Կովկաս ծառայող իր եղբայրը՝ Նիքոլայը, որ առաջարկեց կրտսեր եղբօրը իրեն միանալ՝ զինուորական ծառայութեան անցնելով Կովկասի մէջ։
Պարտքերը փակելու համար անհրաժեշտ էր կրճատել սեփական ծախսերը, եւ 1851 թուականի գարնան Թոլսթոյ աճապարանքով, առանց որոշակի նպատակի, Մոսկուայէն մեկնեցաւ Կովկաս։ Շուտով ան որոշեց անցնիլ զինուորական ծառայութեան, սակայն անոր համար կը պակսէին Մոսկուա ձգած որոշ փաստաթուղթեր, որոնց սպասելով՝ Թոլսթոյ մօտ հինգ ամիս ապրեցաւ Փիաթիկորսք՝ հասարակ հիւղակի մէջ։ Ժամանակին մեծ մասը ան կ՝ անցնէր որսորդութեամբ՝ կազակ Եփիշքայի հետ, որ դարձաւ «Կազակներ» վիպակի հերոսներէն մէկուն՝ Երոշքայի նախատիպը<ref name="ЭСБЕ">{{Գիրք |автор=Венгеров С. А.|մաս=Толстой Лев Николаевич |ссылка часть=http://www.bibliotekar.ru/bet/237.htm |վերնագիր=Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона |բնօրինակ= |հղում= |викитека= |ответственный= |հրատարակություն= |վայր= СПб|հրատարակչություն= АО «Ф. А. Брокгауз — И. А. Ефрон»|թվական=1901 |հատոր=33|էջերի թիվ=448—457 |մեջբերվող էջեր=478 |սերիա= |ISBN= |տպաքանակ=}}</ref>:
Տող 89 ⟶ 86՝
Համեմատաբար աւելի ուշ շրջանի գործունէութիւնը բնորոշ է Թոլսթոյի համար. ան երբեւիցէ իրեն չէ համարած արհեստավարժ գրական գործիչ՝ ընկալելով մտարուեստականութիւն ոչ թէ ապրելու պայմաններ ապահովող մասնագիտութեան իմաստով, այլ՝ գրական հետաքրքրութիւններու գերիշխանութեան։ Ան [[Սիրտ (արեւմտահայերէն)|սրտ]]ին մօտ չէր ընդուներ գրական կուսակցութիւններու հետաքրքրութիւնները, տհաճութեամբ կը զրուցէր գրականութեան մասին՝ գերադասելով հաւատի, բարոյականութեան եւ հասարակական յարաբերութիւններու մասին զրոյցները<ref name="ЭСБЕ" />։
== Գործերը ==
▲
== Նշումներ ==
Տող 96.
{{ծանցանկ}}
{{DEFAULTSORT:Թոլոսթոյ,
[[Կատեգորիա:Ռուս արձակագիրներ (արւմտ․)]]
[[Կատեգորիա:Մանկագիրներ այբբենական կարգով]]
|