«Թորոս Թորամանեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ|Q4461197}}
{{Արևելահայերէն|Թորոս Թորամանյան}}
 
 
{{Տեղեկաքարտ Ճարտարապետ
| Ի ծնէ տրուած անունը = Թորոս Թորամանեան
| Պատկեր = Թորոս Թորամանյան (1864-1934թ.).jpg|250px
| անուանումը =
| Ծննդեան թուական = [[18 Մարտ]], [[1864]]
| Ծննդավայր = [[Փոքր Հայք (արեւմտահայերէն)|Փոքր Հայք]]ի <br />
[[Շապին- Գարահիսար (արեւմտահայերէն)|Շապին- Գարահիսար]]
| Մահացած է = [[11 Մարտ]], [[1934]]
| Վախճանի վայրը = [[Երեւան]]
| ազգութիւն = {{դրոշ|Հայաստան}} Հայ
| Ոճ(եր)ը =
| Ճիւղ(եր)ը =
| Գործունէութիւնը = Ճարտարապետ
| Գործունէութեան տարիներ =
| ազդուած է =
| ազդած է =
}}
 
'''Թորոս Թորամանեան''' ([[18 Մարտ]], [[1864]], [[Շապին Գարահիսար (արեւմտահայերէն)|Շապին Գարահիսար]] - [[11 Մարտ]], [[1934]], [[Երեւան]]), հայ նշանաւոր ճարտարապետ:
 
[[Պատկեր:Թորոս Թորամանյանը Անիում 1907թ..jpg|մինի]]
 
== Կենսագրութիւն ==
Ծնած է [[Փոքր Հայք (արեւմտահայերէն)|Փոքր Հայք]]ի [[Շապին- Գարահիսար (արեւմտահայերէն)|Շապին- Գարահիսար]] քաղաքին մէջ (ուր ծնած է նաեւ [[Անդրանիկ Օզանեան|Զօրավար Անդրանիկը]]) [[1864]] թուականին, հողագործի ընտանիքի մը մէջ: Սկզբնական կրթութիւնը ստացած է իր ծննդավայրին մէջ: [[1883]] թուականին մեկնած է Կոսդանդնուպոլիս, աշխատած է որպէս ատախձագործի աշակերտ: [[1888]]-[[1893|1893թթ]]. սորված է Կ.Պոլսու Կայսերական Գեղարուեստից ճեմարանի ճարտարապետական բաժնին մէջ: [[1896]]-[[1900]] թթ. ապրած է [[Պուլկարիա|Պուլկարիոյ]] մէջ, զբաղած է շինարարութեամբ: Սակայն անոր շատ աւելի կը հետաքրքրէր ճարտարապետութեան տեսութիւնը: 1900 թուականին կը մեկնի [[Յունաստան]], ապա [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]] եւ [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիա]]<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/260577 Պատմաբան Երուանդ Փամպուքեան` Տեկորի Եւ Խձկոնքի Եկեղեցիներուն Մասին]</ref>: 1902 թուականին եղած է [[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզ]], ուր ունկնդրած է դասախօսութիւններ արուեստի մասին, զբղած է արեւելեան հնագիտական առարկաներու ուսումնասիրութեամբ: 1903, 1905-1909 թթ. յայտնի հնէաբան [[Նիկողայոս Մառ (արեւմտահայերէն)|Նիկողայոս Մառ]]ի հետ միասին մասնակցած է Անիի մէջ տարուող պեղումներուն, կատարելով անոր աւերակներու ողջ ճարտարապետական նիւթի յատակագծերը, նկարները, կտրուածքները եւ վերակազմութիւնները: Իր աշխտանքներով Թ. Թորամանեանը կը յեղաշրջի կատարելու համաշխարհային ճարտարապետութեան պատմութեան մէջ, ներկայացնէ հայկական ճարտարապետութեան ծագումը եւ զարգացման շրջանները:
 
20-րդ դարու սկզբին Թ. Թորամանեանի ջանքերով Զուարթնոցի աւերակները դուրս բերուեցան հողի դարաւոր շերտերու տակէն: Թորամանեանի մանրամասն ուսումնասիրութիւնները վերականգնեցուցին տաճարի իսկական պատկերը: Յայտնի դարձաւ, որ տաճարը եղած է բոլորակ, եռայարկ, հայկական թմբուկով, գմբէթաշէն ինքնատիպ կոթողով մը: Երբ պեղումներու ժամանակ յայտնաբերուեցաւ Գագիկ թագաւորի արձանը` Գագիկաշեն Սբ.Գրիգոր տաճարի մանրակերտը ձեռքին, հաստատուեցաւ, որ Թորամանեանին յաջողած էր Զուարթնոցի յատակագծի ուսումնասիրութեամբ ճշգրտօրէն յայտաբերել շինութեան տեսքն ու ձեւը, քանի որ համաձայն պատմիչի Գագիկաշենը Զուարթնոցի կրկնութիւնն էր:
 
[[Պատկեր:Թորոս Թորամանյանը Անիում 1907թ..jpg|մինի]]
[[1921]] թ.-ին ԵՊՀ-ի մէջ դասախօսութիւններ տուած է Հին Հայաստանի ճարտարապետութեան պատմութեան մասին:
 
Տող 42 ⟶ 40՝
*Յո. Ստրժիգովսկի. «Հայերու ճարտարապետութիւնը և Եւրոպան»,
*Կ. Ղաֆատարեան. «Նիւթեր հայկական ճարտարապետութեան պատմութեան»։
[[Պատկեր:Toros Toramanian 2014 Armenian stamp.jpg|250px|մինի|աջից]]
 
==Գրականութիւն Թորամանեանի Մասին==
Տող 54 ⟶ 53՝
{{քաղուածք|Ահա վեր է կացել հայ ճարտարապետ Պ. Թորամանեանը, ցոյց է տալիս Եւրոպային ու ամբողջ աշխարհին, թէ գոյութիւն է ունեցել հայկական ինքնուրոյն ճարտարապետութիւն եւ հայկական ինքնուրոյն ճարտարապետութիւնը ազդել է թէ՛ հարեւան եւ թէ՛ հեռաւոր ազգերի ճարտարապետութիւնների վրայ, ստիպում է ազգերի արուեստների պատմութեան մէջ նոր գլուխ բաց անել «հայոց ճարտարապետութիւնը» վերնագրով:|[[Յովհաննէս Թումանեան]]}}
 
{{քաղուածք|Եթէ ճարտարապետութիւնը քարացած երաժշտութիւն է, ապա Թորոս Ճարտարապետը այդ քարացածը վերածել է կենդանի երգի: Նա մեր հոյակապ աւերակների ու յուշարձանների, նոյնքան հոյակապ երգիչն է: |[[Աւետիք Իսահակեան]]}}
 
{{քաղուածք|Տիտանական ջանքերի, մտքի ու զգացմունքների լարման գնով, համաշխարհային եւ հայ մշակոյթի իմացութեան հողից ելնելով, նա թափանցել էր ժամանակի խորքերը եւ բիւրեղեայ մաքրութեամբ դուրս հանել այն մարգարիտները, որոնք զուտ ազգային են: Ողջ աշխարհին ապացուցեց հայկականը...| [[Մարտիրոս Սարեան]]}}
Տող 60 ⟶ 59՝
== Պատկերասրահ ==
<gallery>
Թորոս Թորոմանյանին նվիրված հուշարձան.jpg|Թորոս Թորամանեանին նուիրուած յուշարձանը, [[1985]], [[Քանդակագործութիւն|քանդակագործ]]` [[Ռուզան Քիւրքչեան]], [[Երեւան]], [[Պուշկինի փողոց (Երեւան)|պուշկինի փողոց]]
Toros Toramanyan monument 2015 jun pic 01.JPG|թորոս Թորամանեանի կիսանդրին [[Զուարթնոց]]ի տարածքում
Գերեզման՝ Թորոս Թորամանյանի.jpg|Թորոս Թորամանեանի գերեզմանը [[Կոմիտասի Անուան Պանթէոն|Կոմիտասի անուան պանթէոն]]ի շրջանին մէջ
</gallery>
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{ծանցանկ}}
 
==Արտաքին յղումներ==
* [http://www.azg.am/AM/2006030315 ԵՐԿՈՒ ԳԻՐՔ ՀԱՅ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԵՐԱԽՏԱՒՈՐ ԹորոսԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆԵԱՆԻ ՄԱՍԻՆ]:
{{վիքիքաղուածք}}
* [http://hushardzan.am/9855/ Գլխավոր > Լրահոս > ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ՝ ԱՆԻԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ (ԳԱԳԿԱՇԵՆ) ԵԿԵՂԵՑԻՆ]:
* [http://www.azg.am/AM/2006030315 ԵՐԿՈՒ ԳԻՐՔ ՀԱՅ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԵՐԱԽՏԱՒՈՐ Թորոս ԹՈՐԱՄԱՆԵԱՆԻ ՄԱՍԻՆ]
 
{{DEFAULTSORT:Թորամանեան, Թորոս}}
[[Կատեգորիա:1864 ծնունդներ ]]
[[Կատեգորիա:18 Մարտի ծնունդներ]]
[[Կատեգորիա:1934 մահեր ]]
[[Կատեգորիա:1 Մարտի մահեր]]
[[Կատեգորիա:Հայ ճարտարապետներ ]]
[[Կատեգորիա:Շապին Գարահիսար ծնածներ]]
[[Կատեգորիա:Երեւան մահացածներ]]
[[Կատեգորիա:ՀԽՍՀ գիտութեան վաստակաւոր գործիչներ]]
[[Կատեգորիա:Հայաստանի ճարտարապետներու միութեան անդամներ]]