«Թուրքերու Ներխուժումը Դէպի Կիպրոս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 48.
Չնայած անոր, որ Կիպրոսի տնտեսական զարգացուածութեան եւ ազատական մտածելակերպի առկայութեան շնորհիւ կիպրոսցիները զերծ կը մնային բացայայտ կրօնական խռովութիւններէն, այս ու հանդէրձ հասարակական այլ էլիտան՝ ազգայնականները երբեմն ցոյցներ եւ ուղեկալումներ կը կազմակերպէին։ Թուրք ազգայնական էլիտան աւելի աշխոյժ գործունէութիւն սկսաւ ծաւալել, երբ Թուրքիոյ իշխանութիւնը քեմալականներուն անցաւ՝ [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]]ի ([[1881]]-[[1938]]) գլխաւորութեամբ։ Քեմալի նպատակը նախկին [[Օսմանեան Կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութեան]] մնացորդներու հաւաքելը եւ նոր, աւելի հզօր պետութեան ստեղծելն էր։ Այդ իսկ սկզբունքով, Քեմալը «Վեց սկզբունքներ» ծրագիրը մշակեց, որուն մէջ նաեւ կը մտնէր Կիպրոսի գրաւումը։ Յիսունականներու սկզբերը յոյն ազգայնականներու կողմէն նշանակուեցաւ [[Կիպրոսի Ազատագրման Ազգային Կազմակերպութիւն|Կիպրոսի ազատագրման ազգային կազմակերպութիւն]] (ԷՕԿԱ, ''Էթնիկի Օտգանոզիս Կիպրիոն Ագոնիստոն'', ({{lang-el|Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών}}) ստեղծումով<ref>''[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/outbreak_of_violence%20-%20%2755.html The Cyprus Revolt: An Account of the Struggle for Union with Greece]'', by Nancy Crawshaw (London: George Allen and Unwin, 1978), pp. 114–129.</ref>: Այս մէկը կիպրոսայոյներու ազգայնական ահաբեկչական ռազմականացուած կազմակերպութիւն էր, որուն նպատակն էր վերջ դնել Կիպրոսի Անգլիական կայսրութեան թագաւորական գաղութի կարգավիճակին անգլիական ուժերը կղզիէն դուրս վտարելով եւ [[Յունաստանի Թագաւորութիւն|Յունաստանին]] միացումը։
Այս շրջանին, Կիպրոսի մէջ արքեպիսկոպոս Մակարիոսի ղեկավարութեան տարիները սկսան։ Այս պայմաններուն մէջ Յունաստանի վարչապետ Էլեֆթերիոս Վենիզելոսը գաղտնի կերպով սկսաւ զէնք առաքել Կիպրոսի ազատականներուն։ Կիպրոսի ազգային-ազատագրական պայքարի ղեկավար ընտրուեցաւ Յունաստանի բանակի նախկին սպա Գէորգիոս Կրիւասը։ Կիպրոսի ազատագրման ազգային կազմակերպութեան կողմէն առաջին թուրք ոստիկանը սպաննուեցաւ [[21 յունիս]] [[1955]]-ին<ref>{{cite web|author=It-Serve |url=http://www.theargylls.co.uk/gsmcyprus.php |title=A Snapshot of Active Service in 'A' Company Cyprus 1958–59 |publisher=The Argyll and Sutherland Highlanders (Princess Louise's) |accessdate=2008-11-24}}</ref><ref>{{cite book|editor1-last=Dumper|editor1-first=Michael|editor2-last=Stanley|editor2-first=Bruce E.|title=Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|date=2007|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781576079195|page=279|url=https://books.google.co.uk/books?id=3SapTk5iGDkC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false}}</ref> ԷՕԿԱ-ի կողմէն նաեւ սպաննուեցան ձախակողմեայ յոյն ընդդիմադիրներ։ Թուրք կիպրոսցիներու իրավիճակը Կիպրոսի մէջ բարդացաւ այն բանէն ետք, երբ [[սեպտեմբեր]] [[1955]]-ին թրքական իշխանութիւնները Ստամպուլի ջարդերը սկսան կազմակերպել՝ ընդէմ յոյներու եւ կիպրոսցիներու։ Մէկ տարի ետք ԷՕԿԱ սկսաւ քանի մը նոր քաղաքականութեամբ առաջնորդուիլ՝ ''Կիպրոսը Յունաստանին միացնել'': Անգլիոյ կառավարութիւնը սկսաւ Կիպրոսի թուրքերուն հաւքել յոյներու դէմ պայքարելու համար, սակայն ԷՕԿԱ-ն ցանկութիւն չունէր հակաթուրք ճակատ ստեղծելու<ref name="French258">{{cite book|last1=French|first1=David|title=Fighting EOKA: The British Counter-Insurgency Campaign on Cyprus, 1955-1959|date=2015|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191045592|pages=258–9|url=https://books.google.co.uk/books?id=cmnuBgAAQBAJ&pg=PA258&cad=0#v=onepage&q&f=false}}</ref><ref name="daria1">{{cite book|last1=Isachenko|first1=Daria|title=The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria|date=2012|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9780230392069|pages=38–39|url=https://books.google.co.uk/books?id=L7tn5gonRswC&pg=PA39&dq=Turkish+resistance+cyprus&hl=en&sa=X&ei=9xDxVPCfHcvWPc3egfgG&ved=0CDAQ6AEwAw#v=onepage&q=Turkish%20resistance%20cyprus&f=false|accessdate=28 February 2015}}</ref><ref name="autogenerated2">Roni Alasor, ''Sifreli Mesaj: "Trene bindir!"'', ISBN 960-03-3260-6</ref>:
[[1957]]-ին ԷՕԿԱ-ն սկսաւ ոստիկանական ուժերու միջոցով [[Նիկոսիայի մէջ հաւաքուած թուրք ցուցարարներուն<ref>{{cite news |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=09.01.1995&sonTar=10.01.1995&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Rauf%20Denkta%C5%9F%201958%20haziran&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |title=Denktaş'tan şok açıklama |language=Turkish |date=9 January 1995 |publisher=''[[Milliyet]]''}}</ref><ref name="autogenerated1">Arif Hasan Tahsin, ''The rise of Dektash to power'', ISBN 9963-7738-3-4</ref>: Թուրքերը ամեն կերպէն ձեւ կը փորձէին Կիպրոսի Յունաստանին կցումը կանխելու եւ պաշտօնական Թուրքիոյ կառավարութիւնը սպառնալիքներ հնչեցուց՝ Յունաստանին սպառնալով ռազմակալել մերձծովեան [[Կրետէ|Կրետէ կղզին]]: Այս ընթացքին Թուրքիա կ՛աջակցէր Կիպրոսի թուրք ծայրահեղականներուն։ Այս ամէնը գագաթնակէտին հասաւ, երբ Քեմալի գլխաւորած կառավարութիւնը պատերազմ յայտարարեց Կիպրոսի յոյն ապստամբներուն վրայ<ref>''[http://www.strategicoutlook.org/europe/news-cyprus-dimension-of-turkish-foreign-policy.html Cyprus Dimension of Turkish Foreign Policy]'', by Mehmet Fatih Öztarsu (Strategic Outlook, 2011)</ref>: Փաստացիօրէն Կիպրոսի մէջ քաղաքացիական պատերազմ բռնկեցաւ։
| |||