«Թուրքերու Ներխուժումը Դէպի Կիպրոս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 52.
[[1957]]-ին ԷՕԿԱ-ն սկսաւ ոստիկանական ուժերու միջոցով [[Նիկոսիայի մէջ հաւաքուած թուրք ցուցարարներուն<ref>{{cite news |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=09.01.1995&sonTar=10.01.1995&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Rauf%20Denkta%C5%9F%201958%20haziran&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |title=Denktaş'tan şok açıklama |language=Turkish |date=9 January 1995 |publisher=''[[Milliyet]]''}}</ref><ref name="autogenerated1">Arif Hasan Tahsin, ''The rise of Dektash to power'', ISBN 9963-7738-3-4</ref>: Թուրքերը ամեն կերպէն ձեւ կը փորձէին Կիպրոսի Յունաստանին կցումը կանխելու եւ պաշտօնական Թուրքիոյ կառավարութիւնը սպառնալիքներ հնչեցուց՝ Յունաստանին սպառնալով ռազմակալել մերձծովեան [[Կրետէ|Կրետէ կղզին]]: Այս ընթացքին Թուրքիա կ՛աջակցէր Կիպրոսի թուրք ծայրահեղականներուն։ Այս ամէնը գագաթնակէտին հասաւ, երբ Քեմալի գլխաւորած կառավարութիւնը պատերազմ յայտարարեց Կիպրոսի յոյն ապստամբներուն վրայ<ref>''[http://www.strategicoutlook.org/europe/news-cyprus-dimension-of-turkish-foreign-policy.html Cyprus Dimension of Turkish Foreign Policy]'', by Mehmet Fatih Öztarsu (Strategic Outlook, 2011)</ref>: Փաստացիօրէն Կիպրոսի մէջ քաղաքացիական պատերազմ բռնկեցաւ։
=== Կիպրոսի անկախ պետութիւնը ===
[[Պատկեր:Makarios_III_and_Robert_F._Wagner_NYWTS_cropped.jpg|մինի|աջից|230px|[[Կիպրոս (արեւմտահայերէն)|Կիպրոսի]] առաջին նախագահ արքեպիսկոպոս [[Մակարիոս III|Մակարիոսը]]]]
անգլիական տիրապետութիւնը [[Կիպրոս |Կիպրոսի]] մէջ մինչեւ [[1960]] շարունակուեցաւ: [[1960]]-ին, կղզին անկախ պետութիւն հռչակեց, իսկ անոր անկախութիւնը իրաւականօրէն [[Լոնտոն]]ի եւ [[Ցիւրիխ]]ի պայմանագիրներով հաստատուեցաւ։ Միացեալ Կիպրոսը իր մէջ կը ներարէր թրքական եւ յունական համայնքները։ Անկախութենէն ետք կառավարութեան ներկայացուեցաւ նոր սահմանադրութեան նախագիծը, սակայն միայմ երեք տարուայ հաստատուեցաւ՝ [[1963]] -ին։ Սահմանադրութեան ընդունումը եւս չկրցաւ հանդարտեցնել Կիպրոսի ազգամիջյան խռովութիւնները։ Կիպրոսի մէկ մասը յունական կհողմնորոշումներ ունէր, իսկ միւս մասը թրքական։ Կիպրոսը երկու տարբեր հասարակութիւններու միջեւ բաժնուած էր։ Այդ իսկ պատճառով Կիպրոսը յունական եւ թրքական շրջաններու միչեւ բաժնուեցաւ, ինչպէս նաեւ անգլիական [[Ակրոտիրի եւ Դեկելիա|Ակրոտիրի եւ Դեկելիա կոչուող ռազմական հենակէտի]]<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/communal_strife%20-%20%2758.html The Outbreak of Communal Strife, 1958] The Guardian, London.</ref>: Այս ու հանդերձ դժգոհութիւնները կը շարունակուէին, որովհետեւ յոյներուն աւելի մեծ բաժիններ հասած էր։ Ըստ Կիպրոսի սահմանադրութեան՝ թուրքերուն պէտք է բաժին հասնէր երկրի սպասարկման աշխատատեղերու 30 %-ը, փոխարէնը բաժին կը հասնէր ընդամէնը 18,3 %-ը։ Բացի այդ գրեթէ բոլոր բարձրաստիճան պաշտօնեաները [[Յոյն|յոյներ]] էին։ [[Դեկտեմբեր]] [[1963]]-ին Կիպրոսի նախագահ [[Մակարիոս III (արեւմտահայերէն)|Մակարիոսը]] տասներեք սահմանադրական փոփոխութիւններ առաջարկեց, այն բանէն ետք, երբ Կիպրոսի թրքական օրենսդիրները արգելափակուած էին կառավարութեան կողմէն<ref>{{cite book|last1=Reynolds|first1=Douglas|title=Turkey, Greece, and the Borders of Europe. Images of Nations in the West German Press 1950-1975|date=2012|publisher=Frank & Timme GmbH|isbn=9783865964410|pages=91}}</ref>: Հաւատալով որ փոփոխութիւնները վերջ ի վերջոյ պիտի բարելաւեն Կիպրոսի յոյներու եւ թուրքերու քաղաքական վիճակը եւ պիտի յաթեն արաձայնութիւնները։ Յունական Կիպրոսի ղեկավարութիւնը կը հաւատար, որ [[1960]]-ի Սահմանադրութիւնը չափազանց մեծ իրաւունքներ կու տար թուրքերուն, իսկ Մակարիոսի նպատակը ի օգուտ յոյներու բարեփախումներ կատարելն էր։ Նոր սահմանադրութիւնը կը պաշտպանէր Կիպրոսի տարածքին ապրող ազգային փոքրամասնութիւններու իրաւունքները։ Սակայն այս ծրագիրը եւս ծայրահեղ կերպով դատապարտուեցաւ թուրք համայնքի կողմէն<ref name="country12">[http://countrystudies.us/cyprus/12.htm Eric Solsten, ed. ''Cyprus: A Country Study''], Library of Congress, Washington, DC, 1991.</ref>:
Հանրաքուէի արդիւնքը այն էր, որ [[1960]]-ին ընդունուած Սահմանադրութիւնը նոր սահմանադրութեամբ մը փոխարինուեցաւ։ Նոր սահմանադրութիւնը [[1963]]-ին ընդունուեցաւ: Ի պատասխան այս մէկուն, թուրքերը [[Նիկոսիա (արեւմտահայերէն)|Նիկոսիայի]] մէջ ցոյցեր կազմակերպեցին<ref>{{cite web|url=http://www.cyprus-conflict.net/municipalities%20-%20markides.htm |title=The Divisive Problem of the Municipalities |publisher=Cyprus-conflict.net |accessdate=2008-11-23}}</ref>: Այս միջադէպի ընթացքին [[21 դեկտեմբեր]]-ին յունական Կիպրոսի ոստականութեան կողմէն երկու թուրք կիպրոսցի ցուցարարներ սպաննուած են։ Սակայն [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիա]], [[Անգլիա]] եւ [[Յունաստան]] փաստացիօրէն կ՛երաշխաւորէին Լոնտոնի եւ Ցիւրիխի պայմանագիրներու որոշումները, որոնք ալ իրենց կարգին Կիպրոսի լիակատար անկախութեան հանգեցուցին։ Ծագած տարաձայնութիւնները լուելու նպատակով Թուրքիա [[Հիւսիս-Ատլանտեան դաշինք]]ին դիմեց, իսկ վերջինս առաջարկեց, որ խաղաղապահ զօրքեր կղզիմտնեն՝ Պիտեր Յանգի գլխաւորութեամբ։
== Ծանօթագրութիւններ ==
| |||