«Թուրքերու Ներխուժումը Դէպի Կիպրոս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 58.
Հանրաքուէի արդիւնքը այն էր, որ [[1960]]-ին ընդունուած Սահմանադրութիւնը նոր սահմանադրութեամբ մը փոխարինուեցաւ։ Նոր սահմանադրութիւնը [[1963]]-ին ընդունուեցաւ: Ի պատասխան այս մէկուն, թուրքերը [[Նիկոսիա (արեւմտահայերէն)|Նիկոսիայի]] մէջ ցոյցեր կազմակերպեցին<ref>{{cite web|url=http://www.cyprus-conflict.net/municipalities%20-%20markides.htm |title=The Divisive Problem of the Municipalities |publisher=Cyprus-conflict.net |accessdate=2008-11-23}}</ref>: Այս միջադէպի ընթացքին [[21 դեկտեմբեր]]-ին յունական Կիպրոսի ոստականութեան կողմէն երկու թուրք կիպրոսցի ցուցարարներ սպաննուած են։ Սակայն [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիա]], [[Անգլիա]] եւ [[Յունաստան]] փաստացիօրէն կ՛երաշխաւորէին Լոնտոնի եւ Ցիւրիխի պայմանագիրներու որոշումները, որոնք ալ իրենց կարգին Կիպրոսի լիակատար անկախութեան հանգեցուցին։ Ծագած տարաձայնութիւնները լուելու նպատակով Թուրքիա [[Հիւսիս-Ատլանտեան դաշինք]]ին դիմեց, իսկ վերջինս առաջարկեց, որ խաղաղապահ զօրքեր կղզիմտնեն՝ Պիտեր Յանգի գլխաւորութեամբ։
==== 1974-ի բռնկումները եւ Կիպրոսի քաղաքացիական պատերազմը ====
Կիպրոսի ղեկավարները՝ Կիպրոսի նախագահ [[Մակարիոս III (արեւմտահայերէն)|Մակարիոսը]] եւ Ֆազիլ Քիւչիւքը բացառապէս խաղաղութեան կողմնակից էին։ Անոնք խաղաղութեան հաստատման մասին յա՛տարարութիւններ կը կատարէին, որոնք անտեսուած են հասարակ ժողովուրդի կողմէն։ [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիան]] որոշեց հակամարտութիւնը միջամտել։ Թուրքերը զէնքի միջոցով կը փորձէին պաշտօնական [[Նիկոսիա]]յի դիրքորոշումը հարուածել եւ հենց ալ այդ կղզիին մէջ հանքեցուց քաղաքացիական պատերազմի բռնկման։ Թուրք զինեալները [[Կիրէնիա]] ծովափնեայ քաղաքը գրաւեցին, որ [[1974]]-ին կապող օղակ Թուրքիոյ ռազմական ներխուժման ժամանակ կը ծառայէր<ref>{{cite book|last1=Henn|first1=Francis|title=A Business of Some Heat: The United Nations Force in Cyprus Before and During the 1974 Turkish Invasion|date=2004|publisher=Casemate Publisher|isbn=9781844150816|pages=106–7|url=https://books.google.co.uk/books?id=17ciO6lCxT0C&pg=PA106&dq=nicosia+kyrenia+road&hl=en&sa=X&ei=AzEHVcXYNoP6UMONg6gM&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&q=nicosia%20kyrenia%20road&f=false|accessdate=16 March 2015}}</ref>: Կիպրոսի յոյները եւս յարձակման պատասխանեցին։
[[Յունաստանի Թագաւորութիւն|Յունաստանի թագաւորութեան]] անմիջական աջակցութիւնը ստանալով, յոյն կիպրոսցիները կրցան 700 թուրք ռազմագերի վերցնել՝ որոնցմէ են կանանց եւ երեխաներուն եւ զանոնք Կիպրոսի հիւսիսային արուարձանները աքսորեցին։ Բռնութիւնները 364 թուրքերու եւ 174 յոյներու մահուան պատճառ դարձան<ref name=oberling120>Oberling, Pierre. ''The road to Bellapais'' (1982), Social Science Monographs, [https://books.google.com/books?ei=EMbjTcnNDs_z-gbg-NXSBg&ct=result&id=XIK6AAAAIAAJ&dq=pierre+oberling+364&q=According+to+official+records%2C+364+Turkish+Cypriots+and+174+Greek+Cypriots+were+killed+during+the+1963-1964+crisis.#search_anchor p.120]: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963-1964 crisis."</ref>, աւելի քան 109 թրքական գիւղեր աւերուեցան եւ մօտ 25,000-30,000 թուրք կիպրոսցիներ տեղահանուեցան<ref name=hoff>{{cite book |author= Hoffmeister, Frank |title= Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession |publisher= EMartinus Nijhoff Publishers|year= 2006 |url= https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq= | pages = 17–20 |isbn= 978-90-04-15223-6}}</ref> : Հետագային անգլիական«<nowiki/>[[The Daily Telegraph]]<nowiki/>» պարբերականը Կիպրոսի մէջ տեղի ունեցածը «հակաթրքական ջերդեր» որակած են<ref name=TELTd>{{cite news|title=Turkish distractions|url=http://www.telegraph.co.uk/comment/telegraph-view/3639566/Turkish-distractions.html|accessdate=8 February 2011|newspaper=The Daily Telegraph|date=30 April 2007|author=Telegraph View (represents the editorial opinion of The Daily Telegraph and The Sunday Telegraph)|quote=we called for intervention in Cyprus when the anti-Turkish pogroms began in the 1960s}}</ref>:
Վերջին դէպքերէն ետք Թուրքիա կը սկսի պնդել, որ անհրաժեշտ է Կիպրոսը երկու մասի բաժնելը։ Թուրք կիպրոսցիները կը շարունակէին անկարգութիւնները [[Լիմասոլ (արեւմտահայերէն)|Լիմասոլի]], [[Լառնաքա]]յի, [[Այիա Նապա (արեւմտահայերէն)|Այիա Նապայի]] եւ [[Նիկոսիա (արեւմտահայերէն)|Նիկոսիայի]] փողոցներով։ Այս պայմաննեուն մէջ, Թուրքիա ռազմական ներխուժման կը պատրաստուի։ [[5 յունիս]] [[1964]]-ին<nowiki/>ին [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ]]ու [[ԱՄՆ-ի Նախագահներու Ցանկ|նախագահ]] [[Լինտոն Բ. Ճոնսոն|Լինտոն Բեյնս Ճոնսոնը]] նամակ կը յղէ Թուրքիոյ ղեկավարին եւ թրքական իշխանութիւններոն կը հորդորէ եւ Կիպրոսի թուրք զինեալներուն ռազմական ներխուժումէն զերծ մնալ։ ԱՄՆ նախագահը նշած է նաեւ, որ ներխուժմանը կրնայ հակասութիւնները յաջորդել Խորհրդային Միութեան հետ, որուն ժամանակ ԱՄՆ-ն Թուրքիոյ օգնութեան չի հասնիր։ Յայտարարութենէն մէկ ամիս ետք ԱՄՆ պէտքարտուղարը Յունաստանի եւ Թուրքիոյ ղեկավարներու միջեւ հանդիպում կազմակերպեց։
Թուրքիոյ եւ Յունաստանի միջեւ բանակցութիւնները ի վերջո հանգուցալուծում չունեցան։ Թուրքիա սկսաւ սատարել թուրք կիպրոսցիներու կողմէն Կիպրոսի տարածքային գրաւումները։ Թուրք զինեալները յաջողեցան Կիպրոսի տարածքին թրքական իշխանութիւններ սահմանլու, որոնք կեդրոնացուած էին հատկապէս [[Ֆամագուստայի Շրջան|Կիպրոսի հիւսիսային նեղ հատուածին]] մէջ: Ան իր գագաթնակէտին հասաւ այն ժամանակ, երբ թուրք կիպրոսցիները ռազմակալեցին Կիպրոսի մայրաքաղաք Նիկոսիան եւ զայն կանաչ գիծով բաժնեցին։
[[1967]]-ին Կիպրոսի մէջհերթական վատ մարտեր բռնկեցան, որովհետեւ թուրք կիպրոսցիները իրենց վճռական ազատագրական շարժումը բարձրացուցին, որ Թուրքիոյ իշխանութիւններու պաշտօնական սպառնալիքով ուղղեկցուեցաւ։ Յունաստանը կղզիի նկատմամբ փոխզիջումներու գնաց՝ իր զօրքերը դուրս բերելով համար կղզիի տարածքէն։
Այս քայլով Յունաստանը նպատակ ունէր կղզիին մէջի ցեղային բախումները վերջնականապէս դադրեցնելու: Բացի այդ, բարեփոխումներ նաեւ կազմակերպուեցան՝ ի նպաստ թուրքերու։
== Ծանօթագրութիւններ ==
| |||