|
==Մշակոյթ==
===Գրականութիւնը եւ Արուեստը===
====Գրականութիւն====
Իսրայէլական գրականութիւնը հիմնականին մէջ, կը ստեղծուի եբրայերէն։ «''Եբրայական գրողներու միութիւն''»-ը (հիմնուած է [[1940]]-ական թուականներու) իր շարքերուն մէջ, չ'ընդունիր [[իդիշ]] եւ [[արաբ]] լեզուներով գրողներուն։
[[Պատկեր:Leipziger Buchmesse 2013 Amos Oz.JPG|մինի|աջից|Ամոս Օզի գործերը թարգմանուած են 36 լեզուներով, աւելի, քան որեւէ այլ իսրայէլցի գրագէտինը<ref>{{cite news |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3668919,00.html |title=Amos Oz is most translated Israeli author |newspaper=Ynetnews |date=10 February 2009}}</ref>]]
Շատ գրողներ կը գտնուին սիոնիստական գաղափարներու ազդեցութեան տակ։ Իսրայէլի պետութեան ստեղծումէն շատ առաջ [[Պաղեստին]] ներգաղթած որոշ գրողներ [[1948]]-էն ետքն ալ շարունակած են հանդէս գալ նոր ստեղծագործութիւններով (Շ. Ագնոն, [[1888]]—[[1970]], Նովելեան մրցանակ, [[1966]],
Ա. Շլյոնսկի, ծնած է [[1900]] ևն)։ 1950-ական թուականներուն գրականութիւն մտան Պաղեստինի մէջ, մեծցած խումբ մը գրողներ (Ե. Մար, [[1921]] —[[1968]], Ե. Ամիհայ, ծնած է [[1924]], Տ. Ռիվներ, ծնած են. [[1924]], Ի. Հենդել, ծն. [[1925]]), որոնք կը գրեն Իսրայէլի զանազան ընկերային խնդիրներու, երիտասարդութեան դաստիարակութեան, [[Հիւսիս]]ային [[Ափրիկէ]]էն եւ Մերձաւոր [[Արեւելք]]էն գաղթած հրեաներու դէմ եղած խտրականութեան մասին։ Ս. Իզխարի (ծն. [[1916]]) որոշ գործերուն մէջ, կը բողոքէ արտայայտուած արաբներու նկատմամբ գործադրուող ռասիստական վերաբերմունքի դէմ։ [[1960]]-ական թուականներուն կը զորանայ [[Արեւմուտք|արեւմտեան]]. ժամանակակէն գրականութեան եւ Էկզիստենցիոնալիզմի փիլիսոփայութեան ազդեցութիւնը։ Գրականութեան հիմնական թեման կը դառնան մենութիւնն ու յուսահատությիւնը, օտարացումը եւ փախուստը իրականութենէն (Բ. Թամուզ, ծնած է [[1919]], Ն. Զախ, ծնած է [[1930]], Դալիա Ռավիկովիչ, ծնած է [[1936]])։ Իսրայէլի գրականութեան մէջ յատուկ տեղ կը գրաւէ [[հրեա]]-[[արաբ]]ական յարաբերութիւններու խնդիրը, որ առաջադիմական դիրքերէն կը լուսաբանեն գրողներ Մ. Ավի-Շաուլը (ծնած է. [[1898]]), Ա. Պեննը ([[1906]]—[[1972]]) եւ ուրիշներ։ Ազգայնամոլական ռեակցիային, հակակոմունիզմին ևեւհակասովետիզմին, որուն գլխաւոր արտայայտիչներէն են գրականութեան մէջ Ց. Գրինբերգը (ծնած է [[1894]]), Ի. Ռատոշը (ծնած է [[1909]]), Մ. Շամիրը (ծնած է [[1921]]), կեանքի վերջին տարիներուն նաեւ Ն. Ալտերմանը ([[1910]]—[[1970]]),կը հակադրուին Ա. Կենանի, Դ. Բեն-Ամոցի եւ ուրիշներու ստեղծագործութիւնները։ Գրականութիւն ստեղծուած է նաեւ ուրիշ լեզուով (Ի. Զրուբավել, Մ. Ման, Ի. Պապերնիկով ևն)։ Արաբերէնով գրականութիւնը ներկայացած է Թաուֆիք Զիյյադայի (ծնած է [[1926]]), Ի»անն Աբու Խանի (ծնած է [[1928]]), էմիլ Հաբիբիի ([[1921]]) եւ ուրիշներու տեղծագործութեամբ։ Իսրայէլի շինարարութիւնը չի բաւարարիր ներգաղթէն առաջացած բնակարանային սուր կարիքը։ [[1950]]-ական թուականներէն կը զարգանան [[Թել Ավիվ|Թել-Ավիվ]], [[Հայֆա]], Ռեխովոտ քաղաքները, կը կառուցուին նորերը։ Բնակելի կառուցապատման հարկայնութիւնը 1—2 է, քաղաքներուն մէջ՝ 6—9։ Հիմնական շինանիւթերը քարը, աղիւսը եւ երկաթբետոնն են։ ժամանակակէն կառոյցներէն են՝ Ֆ. Մանի համերգային դահլիճը ([[1957]]), Բեյլինսոն հոսպիտալը ([[1950]]—[[1958]]), Հաարեց թանգարանը ([[1958]]—[[1960]]-ական թուականներուն ), 36-հարկանի «Շալոմա» գրասենեակին եւ առեւտուրի շէնքը Թել-Ավիվի մէջ, հիւրանոցին համալիրը ([[1968]]—[[1969]]) [[Բետ Ցամ|Բետ-Ցամ]] քաղաքին մէջ։ Ի֊ի ճարտ. Կը զարգանայ ժամանակակէն միջազգային ճարտ. ուղղութիւններու հունով։
Իսրայէլական գրականութիւնը հիմնականին մէջ, կը ստեղծուի եբրայերէն, թէեւ կը հանդիպէն նաեւ այլ լեզուներով, ինչպէս օրինակ՝ [[անգլերէն]]ով:։ «''Եբրայական գրողներու միութիւն''»-ը (հիմնուած է [[1940]]-ական թուականներու) իր շարքերուն մէջ, չ'ընդունիր [[յիտիշ]] եւ [[արաբ]] լեզուներով գրողներուն։ Որպէս կանոն, Իսրայէլի մէջ հրատարակուած բոլոր գործերու երկուական օրինակները կը տեղադրուէն Երուսաղէմի հրեական համալսարանի մէջ գտնուող Իսրայէլի Ազգային գրադարանի ներսը: 2001-ին փոփոխուած օրէնքով նոյն պահանջները մտցուեցան նաեւ տեսա եւ ձայնագրութիւններու եւ այլ ոչ տպագրական միջոցներու վերաբերեալ: <ref>{{cite journal |url=http://jnul.huji.ac.il/eng/lgd.html |publisher=Jewish National and University Library |title=Depositing Books to The Jewish National & University Library |accessdate=21 August 2007 }}</ref> 2013-ին գրադարան փոխադրուած գիրքերու 91 %-ը եղած է [[եբրայերէն]]: <ref>{{cite web |url=http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/library/depositing/statistics/Pages/lgd-statistics-2013.aspx |title=Statistics for 2013 |date=2013 |publisher=National Library of Israel |access-date=17 April 2016}}</ref><br />
1966-ին Շմուէլ Ակնոնը գերմանացի հրեա գրագէտ Նելլի Զաքսին հետ միասին ստացաւ Գրականութեան Նոպելեան մրցանակ :.<ref>{{cite journal |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1966/index.html |publisher=Nobel Foundation |title=The Nobel Prize in Literature 1966 |accessdate=12 August 2007 }}</ref> Առաջատար գրագէտներ կը համարուին Ամոս Օզը, Եթկար Քերեթը եւ Տաւիտ Կրոսմանը: Եբրայերէնով գրող իսրայէլացի արաբ երգիծագիր Սայէտ Քաշուան նույնպէս ունէ համաշխարհային ճանաչում: Պաղեստինցի յայտնի գրագէտներ Եմիլ Հապիպին, Թաուֆիք Զիյեադան եւ Մահմուտ Տարուիշը նոյնպէս կը ստեղծագործէն Իսրայէլի մէջ:<br />
== Հայերը Իսրայէլի Մէջ ==
|
