«Իրապաշտութեան զանցումը 1900-ի շուրջ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

[[Պատկեր:Varuzhan.jpg|260px|մինի|աջից|Դանիել Վարուժան]]

[[Պատկեր:Komitas.jpg|մինի|Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնյան]]

'''20–րդ դարու առաջին''' երկու տասնամեակները, գիտենք, հայութեան կեանքին կը բերեն վերիվայրումներ ՝անդառնալի հետեւանքներով։ Արեւմտահայութեան համար կեղեքում եւ պայքար, ապա` [[1908]]–էն` «[[Սահմանադրություն|սահմանադրական]]» կարճ դադար. եւ Համաշխարհային պատերազմին` ցեղասպանական արմատախլում։ Մշակութային կեանքը կը հետեւի պատմա-քաղաքական այս վերիվայրումներուն։ Փոխնիփոխ աւելի կամ նուազ ճնշումի, երբեմն բարգաւաճ մինչեւ ճակատագրական հարուածը։ Սկիզբը, [[Պոլիս|Պոլսոյ]] եւ գաւառի մէջ, գրաքննական ահաւոր ճնշումի տակ, մշակոյթ ու գրականութիւն կը դրսեւորեն այլասերման հակումներ, չհաշուած քանի մը առանձնացած գլուխ-գործոցներ։ Ապա, Օսմանեան Սահմանադրութեան ստեղծած ազատ պայմաններու խաբկանքին մէջ, տուն կը դառնան արտասահման ապաստանած նախընթաց սերունդի շատ գրագէտներ եւ հոն կազմաւորուող նոր ուժեր ( [[Դանիել Վարուժան (արեւմտահայերէն)|Դ․ Վարուժան]], [[Սիամանթո|Սիամանթօ]], [[Ռուբեն Զարդարյան|Ռ. Զարդարեան]], [[Զապել Եսայեան|Զ. Եսայեան]]), որոնք կը պահէին որակը։