«Լեարդ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
մանր-մունր, փոխարինվեց: → (7) oգտվելով ԱՎԲ |
ՉNo edit summary |
||
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Արևելահայերեն|Լյարդ}}
'''Լեարդը''' մարմնի կարեւոր օրկաններէն մէկն է: Ան ամենամեծ գեղձն է մարմնին մէջ եւ ունի մօտաւորապէս 1500-1750 կրամ ծանրութիւն: Չափահասներու մօտ անիկա մարմնի ծանրութեան 2.5 տոկոսը կը կազմէ: Տղամարդոց լեարդը աւելի մեծ է քան կիներունը, իսկ մանուկներու մօտ լեարդը աւելի մեծ
[[Պատկեր:Liver 04 Couinaud classification animation.gif|մինի|Լեարդը.]]
[[Պատկեր:Leber Schaf.jpg|thumb|[[Ոչխար (արեւմտահայերէն)|Ոչխար]]ի լեարդ]]
Տող 13.
Լեարդը կազմուած է չորս անհաւասար բլթակներէ (lobes): Երկու մեծ՝ աջ եւ ձախ բլթակներէ եւ երկու պզտիկ բլթակներէ, որոնք կը կոչուին quadate եւ quadrate բլթակներ: Իւրաքանչիւր բլթակ կը ներկայացնէ հազարաւոր պզտիկ բլթակներու (lobules) ամբողջութիւն մը, որոնցմէ իւրաքանչիւրը կազմուած է լեարդային բջիջներէ:
Իւրաքանչիւր բլթակ ունի իր ծորանը՝ մաղձուղին (bile duct): Այս ծորանները միանալով կը կազմեն լեարդի միացեալ մաղձուղին (common Hepatic duct), որ ունի 2.5 սմ. երկարութիւն: Ան,
Լեարդը հարուստ է [[արիւն]]ով: Ան կը պարունակէ մարմնի արեան 10 տոկոսը: Ամէն վայրկեան լեարդէն դուրս կը մղուի մօտաւորապէս 1.5 լիթր արիւն:
Սաղմային կեանքի ընթացքին լեարդը ունի արիւնաշինութեան դերակատարութիւն: Ծնունդէն ետք անոր հիմնական դերակատարութիւնն է՝ մասնակցիլ մարմնի ընդհանուր նիւթափոխանակութեան (metabolism) գործընթացին:
Լեարդի բջիջները ունին կարեւոր յատկութիւն մը: Անոնք դիւրաւ կը վերանորոգուին, այսինքն՝
Տեսնուած է, որ լեարդի 70 տոկոսի հատումով, մնացեալ լեարդի բաժինը բաւարար է բնական աշխատանքի համար<ref name=EMedicine1900159>{{EMedicine|article|1900159|Liver Anatomy}}</ref>:
Տող 27.
Լեարդը շարունակ կը գործէ եւ ունի շատ կարեւոր պարտականութիւններ:
Այս պարտականութիւններուն կարեւորագոյններն են՝
#
#Մարսողութեան ընթացքին ածխաջրատներու (carbohydrates) եւ բնասպիտներու մարսողութեան արտադրութիւնները (end products) կը հասնին լեարդ: Ածխաջրատ glucose-ը կը փոխուի glycogen-ի, որ
#
#Կը հակակշռէ արեան ճարպի, բնասպիտի եւ ածխաջրատներու քանակը:
#
#Ան կը գործէ արեան կարմիր գնդիկներու ներկանիւթին (hemoglobin) վրայ:
#
#Կը մաքրագործէ արիւնը կարգ մը մանրէներէ եւ նիւթերէ, օրինակ՝ ալքոլէ:
#
#
#Մարմնին մէջ արտադրուած կարգ մը թափօններ (waist products), որոնք երիկամներէ չեն արտաթորուին, կը հասնին լեարդ եւ մաղձի միջոցաւ կը հասնին տասներկումատնեայ աղիք, ուրկէ
#Կը հակազդէ մարմնին մէջ յառաջացած բորբոքումներուն:
#Կը հակակշռէ որոշ թոյներ եւ դեղեր:
#
#Կը կանոնաւորէ շատ ներազդակներու գործունէութիւնը, օրինակ՝ վահանագեղձի (thyroid gland) եւ մակերիկանի (adrenal gland) ներազդակներու գործունէութիւնը:
Տող 53.
==== Hepatitis A (HAV) ====
Լեարդի այս բորբոքումը ամէնէն յաճախկին է եւ անիկա առաւելաբար կը պատահի երեխախներու եւ անչափահասներու մօտ: Անոր թխսաւորումը (incubation) կը տեւէ 15-45 օր, իսկ փոխանցումը
#Վատ առողջապահական վայրերու մէջ
#Ոչ-առողջապահական ջուր եւ սննդանիւթեր կը սպառեն.
#Համաճարակներու մէջ
#Ոչ-զարգացած երկիրներու մէջ կը գտնուին:
Այս տեսակ լեարդաբորբը մնայուն-երկարատեւ լեարդաբորբի չի վերածուիր:
Տող 67.
==== Hepatitis C (HCV) ====
Այս լեարդաբորբի թխսաւորումը կը տեւէ 20-120 օր:
Անոր փոխանցումը տեղի
==== Hepatitis D (HDV) ====
Այս լեարդաբորբը կը պատահի շատ քիչ եւ ընդհանրապէս HBV բորբոքումով միասին: Անոր փոխանցումը
==== Hepatitis E (HEV) ====
HEV լեարդաբորբի փոխանցումը տեղի
Սուր լեարդաբորբի ախտանշանները կը զարգանան երեք հանգրուաններով.
Տող 88.
*Դեղնութիւնը անյայտանալէ ետք անհատը կրնայ աշխատիլ եւ գործի սկսիլ:
*Սուր լեարդաբորբը կարելի է կանխարգիլել ուշադրութիւն դարձնելով՝ անձնական մաքրութեան, առողջապահական միջոցառումներու, արեան փոխներարկումներու եւ ասեղնասրսկումներու:
*HAV լեարդաբորբը ունի յատուկ պատուաստ մը, որ ապահով է եւ օգտաշատ: Անիկա կը սկսի գործելու սրսկումէն 4 շաբաթներ ետք եւ անոր ազդեցութիւնը կը տեւէ երկար տարիներ: Մարդիկ, որոնք
*HBV-ի պատուաստը մանուկներուն կը տրուի ծնունդէն անմիջապէս ետք:
Տող 99.
Մնայուն լեարդաբորբի ախտանշանները սուր լեարդաբորբի նման են, ինչպէս՝ յոգնածութիւն, ախորժակի նուազում, փորի ցաւ, մեղմ ջերմ, փայծաղի ծաւալում եւ ափերու կարմրութիւն: Ընդհանրապէս դեղնութիւնը բացակայ է: Պարագաներուն մէկ երրորդը կը սկսի սուր լեարդաբորբով: Մեծամասնութիւնը կը սկսի գաղտնօրէն եւ ծածուկ:
Մնայուն լեարդաբորբի ախտաճանաչումը
#Լեարդէն կտոր մը վերցնելով (biopsy) եւ ախտաբանական քննութիւն կատարելով.
#Կատարելով վերոյիշեալ հինգ ժահրերու արեան յատուկ քննութիւններ.
Տող 117.
==== Ժապաւէնաձեւ որդի բուշտէ (hydatid cyst) ====
Այս բուշտի ախտապատճառը որդ մըն է, որ
Ժապաւէնաձեւ որդի բուշտը ինքնին կը յառաջացնէ թեթեւ ջերմ եւ փորի ցաւ: Դեղնութիւն կը յառաջանայ երբ բուշտը խցէ մաղձի ծորանը: Որոշ ախտանշաններ կը յայտնուին երբ անիկա կը տարածուի մարմինին մէջ՝ այլ տեղեր: Թոքերուն մէջ տարածուելով կը յառաջանայ հազ, կրծքացաւ եւ արիւնախարն խուխ:
|