«Լիթուանիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 113.
Լիթուանիոյ հիմնական բնակիչները լիթուանացիներն են։
== Պատմութիւն ==
[[Պատկեր:Trakai Island Castle 2.jpg|մինի|ձախից|240px|<small>Թրաքայի ամրոցը</small>]]
Առանձին տեղերում պալթեան ցեղերով բնակեցուած լինելով 1230-ականներուն Լիթուանիոյ հողերը միաւորուեցան Մինտաուկասին կողմէ, ով թագադրուեցաւ 1253 Յուլիս 6ին:<ref name="voruta2001"> <small>([[Լիթուաներէն]]) Tomas Baranauskas. [http://www.voruta.lt/lietuvos-karalystei-%E2%80%93-750/ Lietuvos karalystei – 750]. 2001.</small></ref> Անոր սպանութենէն ետք 1263-ին հեթանոսական Լիթուանիան թիրախ կը հանդիսանար թեւթոնական Ասպետներու եւ Լիվոնեան Օրտերի խաչակիրներու արշաւանքներուն համար: Չնայած անոնց տասնամեակներով ըրած ավերումները, Լիթուանիոյ Մեծ Դքսութիւնը արագ ընդլայնուեցաւ ներառելով նախկին սլավոնական Քիեւեան Ռուսիոյ իշխանապետութիւնը:
 
[[Պատկեր:Trakai Island Castle 2.jpg|մինի|ձախից|240px|<small>Թրաքայի ամրոցը</small>]]
14<sup>րդ</sup> դարու կողմը Լիթուանիան Եւրոպայի խոշորագոյն երկիրը եղած է եւ կ'ընդգրկէր ներկայիս [[Պելարուս]]ը, [[Ուքրաինա]]ն եւ [[Լեհաստան]]ի ու [[Հին Ռուսիա|Ռուսիոյ]] մասերը: Արեւմուտքի եւ արեւելքի միջեւ աշխարհաքաղաքական դիրքով կ'որոշուէր Լիթուանիոյ Դքսութեան բազմամշակութային եւ բազմադաւանանքային բնոյթը: Ղեկավար վերնախաւը կը ցուցաբերէր կրօնական հանդուրժողականութիւն եւ պաշտօնական փաստաթղթերուն համար սլավոնական լեզուն կը գործածուէր որպէս լատիներէնի օժանդակ լեզու:<br />
1385-ին Մեծն Դուքս Եոկայլան լեհերուն կողմէ առաջարկուեցաւ դառնալ իրենց թագաւոր: Եոկայլան ձեռնամուխ եղաւ Լիթուանիոյ քրիստոնէացմանը եւ հիմնեցաւ Լեհաստանի եւ Լիթուանիւյ միասնական կառաւարումը: Ան կ'ենթադրէր, որ Եւրոպայի վերջին հեթանոսական տարածք Լիթուանիան պիտի դառնայ քրիստոնէական:<br />
Տող 122 ⟶ 123՝
Լիթուանիոյ տարածքի մեծ մասը անցաւ Ռուսիոյ Կայսրութեան տիրապետութեանը: 1831-ի եւ 1863-ի անյաջող ապստամբութիւններէ ետք ցարական պաշտօնեաները սկսեցան ռուսականացման քաղաքականութիւն: Անոնք արգելեցին լիթուանական մամուլը, փակեցին մշակոյթի եւ կրթական հաստատութիւնները եւ Լիթուանիան դարձրեցին վարչական երկրամաս:
<br />
=== 20<sup>րդ</sup> Եւ 21<sup>րդ</sup> ԴարերըԴարեր ===
[[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ]]ի ժամանակ 1918 թուականի Փետրուար 16ին Լիթուանիոյ Խորհուրդը հռչակեցաւ Լիթուանիոյ անկախութիւնը եւ Լիթուանիոյ պետականութեան վերականգնումը: 1920 Հոկտեմբեր ամսուան Լեհաստանը գրաւեցաւ Լիթուանիոյ պատմական մայրաքաղաք Վիլնիւսը: Հետագայ 19 տարիներին երկիրին մայրաքաղաքը ժամանակաւորապէս դարձաւ Քաունասը: 1923-ին ձեռք բերուած Կլայփետայի երկրամասը 1939-ին Լիթուանիան զիջեցաւ Գերմանիոյ: Երկու պատերազմներու միջեւ եղած ժամանակը երկիրը կը կառավարէր 1926-ին իշխանութեան եկած Անթանաս Սմեթոնայի կուսակցութիւնը:<br />
1939-ին Լեհաստան ներխուժած Խորհրդային Միութիւնը Վիլնիւսը վերադարցուց Լիթուանիան: Զաւթումէն հետեւեցան լիթուացիներու զանգուածային ձերբակալութիւնները եւ աքսորները, որոնց թիւը 34 000-ի հասած էր: <br />
Տարի մը անց երկիրը զաւթեցաւ նազիսթական Գերմանիան եւ անմիջապէս սկսուեցաւ հրէաներու կոտորածը, 1941 Դեկտեմբերի 1ի դրութեամբ սպաննուեցան 190 000 հրէաներ: Սպաննուեցան նաեւ լիթուանացի մտաւորականներ, բարձրաստիճան զինուորականներ եւ գնչուներ:<br />
== Պետութեան Կառուցուածքը ==
[[Պատկեր:Dalia_Grybauskaitė_2010-03-11.jpg|մինի|ձախից|240px|<small>ՏարիաՏալիա Կրիպաուսքայթէն 2010-ին</small>]]<br />
Լիթուանիան խորհրդարանային հանրապետութիւն է, նախագահականին բնորոշ գիծերով: Համաժողովրդականօրէն ընտրուած նախագահին իրաւասութեան ժամկէտը հինգ տարի է: Ներկայիս նախագահը 2009-ին ընտրուած եւ 2014-ին վերընտրուած Տարիա Կրիպաուսքայթէն է:<br />
 
<br />
[[Պատկեր:Dalia_Grybauskaitė_2010-03-11.jpg|մինի|ձախից|240px|<small>Տարիա Կրիպաուսքայթէն 2010-ին</small>]]<br />
 
Երկիրին խորհրդարանը կը համարուէ Սեյմասը՝ 141 տեղերով: Պատգամավորներէն 71-ը կը ընտրուէն մեծամասնական ցանկով, մնացած 70-ը՝ համամասնական-ցանկային համակարգով չորս տարի ժամկէտով:
<br />
== Վարչա-Տարածքային Բաժանումը ==
 
{{Image label begin|պատկեր=Apskritis of Lithuania.png|լայնություն={{{լայնություն|1000}}}|տեղավորում={{{տեղավորում|none}}}}}
{{Image label small|x=-27.0|y=-100.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>[[Պատկեր:Klaipeda County coA.png|36px]]<br />Քլայփետայի <br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-90.0|y=-50.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Թելշիայի<br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-140.0|y=-200.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Մարիեամփոլէի<br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-285.0|y=-110.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Ութենայի <br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-280.0|y=-210.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Վիլնիւսի <br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-240.0|y=-70.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Փանեւեժիսի<br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-150.0|y=-75.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Շիանլիայի<br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-90.0|y=-136.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Թաուրեկեի<br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-200.0|y=-260.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Ալիթուսի<br />մարզ</center>}}
{{Image label small|x=-205.0|y=-160.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Քաունասի<br />մարզ</center>}}
{{Image label|x=-0.0|y=-145.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text=<center>Պալթեան <br />Ծով</center>}}
{{Image label|x=-90.0|y=-260.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text='''[[Հայաստան|<span style="color: #a6997b;">Լեհաստան</span>]]'''}}
{{Image label|x=-345.0|y=-222.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text='''[[Ադրբեջան|<span style="color: #a6997b;">Պելարուս</span>]]'''}}
{{Image label|x=-340.0|y=-40.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text='''<span style="color: #a6997b;">[[Լաթվիա]]</span>'''}}
{{Image label|x=-30.0|y=-180.0|scale={{{լայնություն|-1}}}|text='''[[Թուրքիա|<span style="color: #a6997b;">Ռուսիոյ<br />Դաշնութիւն</span>]]'''}}
{{Image label end}}
== Հարեւան Երկիրները ==
{{Հարեւան Երկիրներ
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Լիթուանիա» էջէն