«Լուսին» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

{{ԱՀ}}

'''Լուսին'''ը Երկիր մոլորակի միակ եւ Արեգակնային համակարգի մեծութեամբ հինգերորդ բնական արբանեակն է։ Ունենալով Երկրի տրամագծի 27%-ը եւ խտութեան 60%-ը՝ Լուսինը ունի Երկրի զանգուածի 1⁄81-ը։ Միջին հեռաւորութիւնը Երկրի եւ Լուսնի կեդրոոններու միջեւ կը կազմէ 384 467 քմ։ Գիշերները կ'արտացոլէ Արեգակի լոյսը երկրագունդի այն կիսագնդին մէջ, ուր չեն հասնիր Արեգակի ճառագայթները։ Լուսինն իր խտութեամբ երկրորդ արբանեակն է Յուպիտերի Իո արբանեակէն ետք։

Լուսինը Երկրի հետ անհամադէպ պտոյտի մեջ է՝ մշտապէս շրջուած ըլլալով դէպի մոլորակը միեւնոյն կողմով։ Այն Արեգակէն ետք ամենապայծառ մարմինն է երկնքին մէջ, չնայած այն հանգամանքին, որ անոր մակերեւոյթը իրականին մէջ շատ մուգ է եւ արտացոլման գործակցով մօտ է ածխին։

 

== Լուսնի առաջացումը ==

Յառաջացած են քանի մը վարկածներ 4, 527 ± 0, 010 միլիար տարի առաջ Լուսնի առաջացման բացայայտման համար, ընդամէնը 30 - 50 միլիոն տարի անցած էր Արեգակնային համակարգի առաջացման պահէն։ Այս վարկածներէն էին.

* Կեդրոնախոյս ուժերու ազդեցութեան տակ Երկրի կեղեւէն Լուսնի անջատումը

 

'''Ներքին կառուցուածքը'''

Լուսինը տարբերակուած մարմին է, ունի երկրաքիմիական տեսանկիւնէն տարբեր կեղեւ, մանտիա եւ միջուկ։ Ներքին միջուկի ծածկոյթը, որ ունի 240 քմ շառավիղ, հարուստ է երկաթով, արտաքին հեղուկ միջուկը հիմնականին մէջ կազմուած է հեղուկ երկաթէ եւ ունի մօտ 300-330 քմ շառավիղ։ Միջուկի շուրջ կը գտնուի 480-500 քմ շառավղով սահմանային, մասնակիօրէն հալած շերտ, որ ենթադրաբար առաջացած է մագմայի լուսնային ովկիանոսի համաշխարհային ֆրակցիոն բիւրեղացումէն մօտ 4, 5 միլիար տարի առաջ, երբ առաջացաւ Լուսինը։ Լուսնի կեղեւը մօտ 50 քմ հաստութիւն ունի։

Լուսինը Իոյէն ետք խտութեամբ երկրորդ արբանեակն է Արեգակնային համակարգին մէջ։ Սակայն լուսնի ներքին միջուկը փոքր է՝ մօտ 350 քմ, որ կը կազմէ Լուսնի 20%-ը՝ ի տարբերութիւն շատ այլ երկրանման մարմիններու 50%-ի։ Լուսնային միջուկը կազմուած է երկաթէ՝ լեգիրուած փոքր քանակութեամբ ծծումբով եւ նիկելով։

 

'''Խառնարաններ'''

Լուսնի վրայ խառնարաններու առաջացումը սկսած են ուսումնասիրել 18-րդ դարի 80-ական թուականներէն։ Կար 2 հիմնական վարկած՝ այն, որ առաջացած է հրաբուխէեւ եւ երկնաքարէն։

Հրաբխային տեսութեան դրոյթներու համաձայն, որ քաշուած է 18-րդ դարու 80-ական թուականներէն գերմանացի աստղագէտ Յոհան Շրյոտերի կողմէ, Լուսնի խառնարանները ձեւաւորուած են մակերեսին հզօր ժայթքումներու արդիւնքէն։ Սակայն 1824 թուականին գերմանացի մէկ այլ աստղագէտ՝ Ֆրանց ֆոն Գրույտույզենը, առաջադրեց երկնաքարի տեսութիւնը, որուն համաձայն Լուսնի հետ երկնային մարմնի բախումէն արբանեակի մակերեսը սեղմուած է, եւ արաջացուցած է խառնարանը։

 

'''Ջրի առկայութիւնը'''

Հեղուկ ջուրը Լուսնի մակերեւոյթին չի պահպանուիր։ Արեւային ճառագայթումէն ջուրը արագ կը քայքայիուի ֆոտոդիսոցիացիայի հետեւանքով եւ կը կարչի տիեզերքին մէջ։ 1960-ական թուականներէն գիտնականներն առաջ քաշած են վարկած մը՝ ըստ որուն հնարաւոր է, որ Լուսնի վրա սառոյց եղած է, որ առաջացած է երկնաքարի հետ փոխազդեցութիւնէն, կամ Լուսնի՝ թթուածնով հարուստ ժայռերիու եւ արեւային քամէն առաջացած ջրածնի ռեակցիայից, որի արդյունքում ջրի հետքեր են մնացել, որոնք հնարավոր է որ պահպանվեին սառը ջերմաստիճանում՝ Լուսնի ցանկացած բեւեռների ստուերոտ խառնարաններուն մէջ։ Համակարգչային ձեւաւորումը ցույց կու տայ, որ մակերեսի 14000քմ² կարող է մշտապէս ստուերուն մէջ գտնուիլ։ Լուսնի վրայ օգտագործելի քանակութեամբ ջրի առկայութիւնը կարեւոր գործօն է Լուսինը բնակավայր դարձնելու համար, սակայն Երկրէն ջրի փոխադրումը Լուսին չափազանց թանկարժէք է։

Հետագայ տարիներուն ջրի առկայութեան այլ վկայութիւններ գտնուած են։ 1994թ Կլեմենտին տիեզերանավի միջոցով կատարուած բիստատիկ ռատարային փորձը ցոյց տուաւ մակերեսին մօտ ջրի սառեցուած փոքր քանակութիւն։ Աւելի ուշ ըստ Արեսիբո աստղադիտարանի կատարած ռատարային ուսումնասիրութիւններու՝ այդ գտածոները կարող են երիտասարդ խառնարաններէն առաջացած ժայռեր ըլլալ։ 1998թ Լուսնային հետախոյզ վրայ տեղակայուած նեյտրոնային սպեկտրոմետրը ցոյց տուաւ ջրածնի բարձր կոնցետրացիաներ բեւեռներուն մօտ գտնուող հողի խորութեան առաջին մեդրոն։ 2008թուականին Ապոլո 15-ի կողմէ Երկիր բերուած հրաբխային լավայի կտորներու ուսումնասիրութիւնները փոքր քանակութեամբ ջուր ցոյց տուին այդ կտորներուն մեջ։

 

'''Եղանակները'''

Լուսնի առանցքի թեքումը խավարածրի հանդէպ ընդամէնը 1, 54° աստիճան է, շատ անգամ փոքր է քան Երկրինը 23, 44°։ Այս պատճառով, Լուսնի վրայ Արեգակի պայծառութիւնը շատ քիչ կը տատանուի եղանակներու փոփոխութեան հետ եւ տոպոգրաֆիկ օբյեկտները աւելի կարեւոր դեր ունին եղանակային էֆեկտներու մեջ։ Clementine սարքէն 1994 թուականին ստացուած լուսանկարներու համաձայն, բացայայտուած է, որ Լուսնի հիւսիսային բեւեռին մէջ գտնուող չորս լեռնային շրջաններ Պիրի խառնարանի եզրին կը մնան լուսաւորուած ամբողջ լուսնային օրուայ ընթացքին, ստեղծելով մշտական լուսաւորուած պիկեր։ Հարաւային բեւեռին մէջ այսպիսի շրջաններ գույութիւն չունին։ Միեւնոյն ժամանակ կան շրջաններ, որոնք մշտապէս կը մնան շողքին մէջ, անոնք շատ բեւեռային խառնարաններու հատակները եւ այս մութ խառնարանները չափազանց սառն են. Lunar Reconnaissance Orbiter-ի չափումներու համաձայն հարաւային բեւեռի խառնարաններուն մէջ ամենացած ամառային ջերմաստիճանը կը կազմէ 35 Կ (-238 °C)[60], եւ ընդամէնը 26 Կ ձմեռային արեւահաւասարին մօտ հիւսիսային բեւեռի Հերմիտ խառնարանին մէջ։ Այս ամէնացուրտ ջերմաստիճանն է ամբողջ Արեգակնային համակարգին մէջ, որ երբեմն չափուած է տիեզերական սարքէն, այն աւելի ցուրտ է քան նոյնիսկ Պլուտոնի մակերեւոյթը:

 

 

'''Ուղեծիրը'''

Լուսինը Երկրի շուրջ հաստատուն աստղերու նկատմամբ կը կատարէ ամբողջական պտոյտ մը 27, 3 օրուայ ընթացքին։ Սակայն, քանի որ Երկիրը կը պտտի Արեգակի շուրջ իր ուղեծրով, Լուսնի նոյն փուլը Երկրէն կ'երեւի աւելի երկար ժամանակահատվածի մէջ, քան անոր սիդերիկ պարբերութիւնն է, որ կը կազմէ մոտ 29, 5 օր ։ Ի տարբերութիւն արբանեակներու եւ այլ մոլորակներու մեծամասնութեանը, Լուսնի ուղեծիրը աւելի մօտ է խավարածրի հարթութեանը քան մոլորակի հասարակածային հարթութեանը։ Արեգակը եւ Երկիրը կ'ազդեն Լուսնի ուղեծրի վրայ բազմաթիւ թոյլ ազդեցութիւններով, օրինակ՝ Լուսնի ուղեծրի հարթութիւնը դանդաղ կը պտտի, որ կ'ազդէ Լուսնի շարժման մնացած ցուցիչներուն։ Այս հետեւանքային ազդեցութիւնը թուաբանականօրէն կը բացատրուին Կասինիի օրէնքներով:

 

'''Հարաբերական չափերը'''

Որպէս բնական արբանեակ Լուսինը բաւական մեծ է Երկրի համեմատութեամբ. տրամագծի չորրորդ մասը եւ զանգուածի 1/81 մասը։ Այդ աեումով ան Արեգակնային համակարգի ամենամեծ արբանեակն է, չնայած Քարոնը աւելի մեծ է գաճաճ մոլորակ Պլուտոնի համեմատ (Պլուտոնի զանգվածի 1/9 մասը)։

Այնուամենայնիւ Երկիրը եւ Լուսինը կը համարուին մոլորակ-արբանեակ համակարգ, այլ ոչ թէ կրկնակի մոլորակներու համակարգ, քանի որ անոնց բարիկենտրոնը՝ համակարգի ծանրութեան կեդրոնը, կը գտնուի երկրագունդի ներսը՝ անոր մակերեւոյթէն 1 700 քմ տակ:

 

'''Լուսնի փուլերը'''

Լուսնի դիտուող ձևերը որոնք պայմանաւորուծ են դիտորդի նկատմամբ Լուսնի լուսաւորուած կիսագնդի տարբեր դիրքերով։ Երբ Լուսինը գտնուի Արեգակի և Երկրի միջև մեզ կ'ուղղուի անոր չլուսաւորուած մասը, այսինքն ան չ'երեւիր։ Այդ փուլը կը կոչուի նորալուսին, 1-2 յետոյ Լուսնի սկավառակի աջ կողմին մէջ կ'երեւի լուսաւոր մահիկ։ Մէկ շաբաթ յետոյ Լուսնի և Արեգակի երկայնութիւնները կը տարբերին 90°–ով և կ'երեւի Լուսնի սկավառակի աջ կէսը՝ առաջին քառորդ։ Յաջորդ շաբաթուայ ընթացքին լուսաւոր մասը հետզհետէ կը մեծնայ, իսկ շաբաթուայ վերջին Երկրին կ'ուղղուի անոր լուսաւոր մասը՝ լիալուսին։ Անոնցմէ յետոյ լուսնի սկավառակի լուսաւոր մասը արևմտեան մասէն հետզհետէ կը մաշուի և մէկ շաբաթ յետոյ կ'երեւի Լուսնի սկավառակի ձախ կէսը՝ վերջին կամ երկրորդ քառորդ։ Այնուհետև սկավառակը կը ստանայ մահիկի տեսք և վերջապէս տեսադաշտէն կ'անհետանայ։ Լիալուսնէն 1-2 օր առաջ կամ ետք Լուսնի լուսաւոր մասէն կ'երեւի շատ նեղ շերտ, միաժամանակ կը նշմարուի նաև մնացած թոյլ լուսաւորուած մասը՝ մոխրագոյն լոյս, որ կ'առաջացնէ Երկրի լուսաւոր մասէն ընկած ճառագայթներու անդրադարձմամբ։ Լուսնի իրար յաջորդող միատեսակ փուլերու միջև ընկած ժամանակամիջոցը հաւասար է 29, 5306 օրուայ։ Ան կ'օգտագործուի Լուսնի փուլերու հասակը որոշելու համար և ընկած է և լուսնա–արեգակնային օրացոյցներու հիմքին մէջ։

 

'''Մակընթացութիւններու վրայ ազդեցութիւնը'''

Երկրի վրայ մակընթացութիւնները և տեղատւութիւնները կ'առաջանան հիմնականին մէջ Լուսնի ձգողութեան աստիճանահակ Երկրի տարբեր կողմերուն մէջ տարբերութեան պատճառով՝ մակընթացային ուժեր։ Այս ուժերը կ'առաջացնեն երկու մակընթացային ուռուցիկութիւններ Երկրի վրայ, որոնք առավել ցայտուն կ'երեւին ծովի մակերևոյթի բարձրացմամբ մակընթացութիւններու և տեղատւութիւններու ընթացքին։ Քանի որ Երկիրը իր առանցքի շուրջ կը պտտի մօտ 27 անգամ աւելի արագ, քան Լուսինը Երկրի շուրջ, այս ուռուցիկութիւնները կը ձգուին Երկրի մակերևոյթով աւելի արագ կը շարժի քան Լուսինը և կը կատարեն մէկ ամբողջական պտոյտ մոլորակի պտույտին համընթաց մէկ օրուայ ընթացքին։ Ովկիանոսներուն մէջ մակընթացային ազդեցութիւնը կ'ուժեղանայ նաև այլ գործօններու ազդեցութեան տակ՝ ջրի շփման կապը Երկրի պտոյտի հետ ովկիանոսի հատակի միջոցով, ջրի շարժման թուլութիւնը, ովկիանոսներու աւազաններու ծանծաղացումը ցամաքին մօտենալուն և տարբեր ովկիանոսներու աւազաններու փոխազդեցութիւնները։ Արեգակի ձգողութեան ազդեցութիւնը Երկրի ովկիանոսներու վրայ համարեայ երկու անգամ փոքր է Լուսնի ազդեցութիւնէն, և այս երկու երկնային մարմիններու ձգողութեան ազդեցութիւններու համագործակցութիւնը կը հանգեցնէ գարնանային և քառակուսային մակընթացութիւններու։

 

 

'''Խաւարումները'''

Խավարումները կարող ենառաջանալ միայն այն ժամանակ, երբ Արեգակը, Երկիրը և Լուսինը գտնուին մէկ ուղղի վրայ։ Արևի խաւարումներ կ'առաջանան նորալուսնի ժամանակ, երբ Լուսինը կը գտնուի Արեգակի և Երկրի միջև։ Իսկ լուսնի խավջւարումները՝ լիալուսնի ժամանակ, երբ Երկիրնը կը գտնուի Լուսնի և Արեգակի միջև։ Լուսնի տեսանելի չափը երկնակամարին մօտաւորապէս հաւասար է Արեգակի չափին, երկուքն ալ կ'երեւին մէկ և կէս աստիճանին մօտ չափով։ Արեգակը շատ աւելի մեծ է Լուսինէն, սակայն ան կը գտնուի նոյնքան մեծ հեռաւորութեան վրայ, այնպէս որ աւելի մօտ գտնուղ շատ աւելի փոքր Լուսինը կ'երեւի անոր չափ Երկրէն դիտելուն։ Այս երկու երկնային մարմիններու տեսանելի չափերու տատանումները, որոնք կ'առաջանան ոչ ամբողջութեամբ շրջանաձև ուղեծրերու պատճառով, նոյնպէս մօտաւորապէս հաւասար են, սակայն այս փոփոխութիւնները կ'առաջանան անոնց տարբեր փուլերուն մէջ։ Այս պատճառով հնարաւորր դարձած են ամբողջական և օղաձև արևի խաւարումները։ Ամբողջական խաւարման ժամանակ, Լուսինը ամբողջովին կը ծածկէ Արեգակի սկավառակը և արեգակի թագըկը դառնայ տեսանելի անզեն աչքով։ Քանի որ Երկրի և Լուսնի միջև հեռաւորութիւնը ժամանակի ընթացքին դանդաղ կ'աւելնայ, Լուսնի անկիւնային տրամագիծը կը փոքրանայ։ Այս կը նշանակէ, որ հարիւրաւոր միլիոնաւոր տարիներ առաջ Լուսինը միշտ կը ծածկէր Արեգակի սկավառակը արևի խաւարումներու ժամանակ, և օղաձև խաւարումները հնարաւոր չէին։ Նմանապէս, մօտ 600 միլիոն տարի ետք, Լուսինը այլևս ամբողջովին չի ծածկէր Արեգակը, և միայն օղաձև խաւարումներ կ'առաջանան։

Քանի որ Լուսինը կը պտտի Երկրի շուրջ մօտաւորապէս 5° թեքմամբ Երկրի Արեգակի շուրջ պտոյտի հարթութեան նկատմամբ, խաւարումները չեն առաջանար ամրն լիալուսնի կամ նորալուսնի ժամանակ։ Որպէսզի խաւարին մէջ առաջանայ, Լուսինը պէտք է ըլլայ երկու ուղեծրերու հարթութիւններու հատման կէտի մոտակայքին մէջ։ Խաւարումներու առաջացման պարբերութիւնը և յաճախութիւնը, երբ Արեգակը կը ծածկուի Լուսնի կողմէն, կամ Լուսինը կը ծածկուի Երկրի կողմէն, նկարագրուած է սարոսի ցիկլում, որը մօտ 18 տարի է։

 

'''Վաղ հետազոտութիւնները'''

Դեռ վաղ ժամանակներէն մարդիկ ըմբռնած են լուսնի փուլերը։ Մ. թ. ա 5-րդ դարուն բաբելոնեան աստղագետներն արձանագրած են Լուսնի խաւարման 18-ամեայ Սարոս ցիկլը և Հնդկական աստղագիտութիւնը նկարագրած է Լուսնի ամսական երկարացումը։ Չինացի աստղագէտ Շի Շենը ցուցումներ տուած է արևային և լուսնային խաւարումները կանխագուշակելու համար։ Աւելի ուշ հասկանալի դարձաւ Լուսնի ֆիզիքական ձևը և լուսնի լոյսը։ Հին Յունաստանի փիլիսոփա Անաքսագորասը կ'ենթադրէր, որ Արևը և Լուսինը եղած են հսկայական գնդաձև քարեր և վերջինն ալ կ'արտացոլէ առաջինի լոյսը։ Չնայած այն բանին որ չինական Հան դինաստիան Լուսնին կը հաւասարցնէին Ցիի էներգիայի հետ, բայց անոնց «ճառագայթային տեսութեան» թեորիան ընդունած էր, որ Լուսինը արևի արտացոլքն է, և Ջինգ Ֆանգը նշած էր, որ Լուսինը գնդաձև է։ Մեր թուարկութեան 499 թուականին հնդկական աստղագէտ Արիաբհաթան իր Արիաբհաթիա աշխատութիւնին մէջ նշած էր, որ լուսնի լուսարձակումը տեղի կ'ունենայ շնորհիւ արևի ձայլատակման։ Աստղագէտ և ֆիզիկոս Ալհազենը (965–1039) գտած է, որ Արևի լոյսը Լուսնի վրայէն չ'արտացոլուիր հայելային կերպով, այլ այն Լուսնի մակերևույթէն կը տարածուի տարբեր ուղղութիւններով։ Սոնգ դինաստիայի Շեն Կուոն (1031–1095) այլաբանութիւն ստեղծած է Լիալուսնի և Նորալուսնի մասին, ըստ որուն, երբ Լուսնի մէկ տեղին արծաթի մասնիկները շատ են, ապա տեսանելի է կը դառնայ Լուսնի մահիկը։

Ըստ Արիստոտելի տիեզերքի նկարագրութեան՝ Լուսինը նշուած է որպէս փոփոխուող տարրերու (հող, ջուր, օդ և կրակ) սահման և եթերային յաւերժ աստղ, որ կը գերակայի դարեր շարունակ։ Այնուամենայնիւ մթա 2-րդ դարուն Սելևքը հանգաւ ճշմարիտ եզրակացութեան, որ մակընթացութիւնները կախուած են Լուսնէն և անոնց բարձևութիւնը կախուած է Արևի նկատմամբ եղած Լուսնի դիրքէն: Նոյն դարուն Արիստարխ Սամոսացին հաշուարկած է Երկրէն մինչև Լուսին եղած հեռաւորութիւնը՝ ստանալով որ այն մօտաւորապէս երկրագնդի շառավղէն քսան անգամ մեծ է։ Այդ թիւերը բաւականին բարելաւուած է Պտղոմեոս Կլավդիոսը (մթ 90–168). անոր հաշուարկներով այդ տարածութիւնը մեծ Երկրագնդի շառավղէն 59, իսկ Լուսնի տրամագիծը կը կազմէ Երկրի տրամգծի 0.292-ը, որը և բաւականին մօտ է իրական թիւերուն՝ համապատասխանաբար 60 և 0.273։ Արքիմեդես հաշուարկած է Լուսնի և այլ յայտնի մոլորակներու մոլորակային շարժումը։

 

'''ԱՄՆ-ի առաքելութիւնները'''

Լուսնի հետազոտման ամերիկեան առաքելութիւնները սկսան Լուսին մարդ-մեքենայ ուղարկելէն, որպէսզի հետազոտուի անոր մակերևոյթը և անոր վրայ վայրէջք կատարելու պայմանները։ Հրթիռային շարժման լաբարատորիայի Սերվեյեր մարդ-մեքենան վայրէջք կատարեց Լուսնի վրայ Լունա 9-էն չորս ամիս ետք: Զուգահեռ կը մշակուէր ՆԱՍԱ-ի Ապոլոն նախագիծը։ Մի քանի հատ առանց ուղևորներու Ապոլոնի թռիչքներէն և հետազոտութիւններէն ետք, 1968 թուականին Ապոլոն 8-ը անձնակազմով կը թռչի Լուսին։ 1969 թուականին Լուսնի վրայ առաջին մարդու վայրէջք կատարելը շատերու կողմէ կը համարուի տիեզերագնացութեան գագաթնակէտ։ Ապոլոն 11-ի ուղևորներէն Նիլ Արմսթրոնգը Լուսնի վրայ ոտք դրած առաջին մարդն էր։ Այդ տեղի ունեցաւ 21 Յուլիս 1969 թուականին ժամը 02։ 56-ին։ Ապոլոն 11-էն 17-ը Երկիր վերադարձան 382 քգ լուսնային ապարով և հողով՝ շուրջ 2196 առանձին նմուշներով։ Ամերիկայի լուսնային առաքելութեան յաջողութիւնը կապուծ էր 1960-ականներու տեխնիկական նուաճումներով, որոնցմէ են քիմիայի բնագաւառին մէջ աբլացիան, ծրագրային ապահովւումը և մթնոլորտային անցման արուեստագիտութիւնը, և արուեստագիտական սարքաւորումներու շատ գրագէտ ղեկաւարումը։

Լուսնի մակերևոյթի հետազոտման համար գիտական սարքաւորումներու փաթեթներ տեղադրուած են Ապոլոնի բոլոր վայրէջքներու ժամանակ։ Երկարատև գործիքային կայաններ, այդ թուին նաև ջերմային հոսքի զոնդեր, սեյսմոմետրեր և մագնիտոմետրեր տեղադրուած է Ապոլոն 12, 14, 15, 16 և 17 վայրէջքներու ժամանակ։ 1977 թուականին, բիւջեի սպառման պատճառով, կը դադրին Լուսնէն ուսումնասիրութիւններու տուեալները Երկրին փոխանցելը, բայց Լուսնի լազերային լոկալիզացման գործինքերը մինչև օրս ալ կ'օգտագործեն։ Ստացուած տուեալները կը մշակուին Երկրի վրայ գտնուող կայաններուն մէջ մէկ սանդիմեդրի ճշտութեամբ և կը կազմուի լուսնի մակերևոյթի ճշգրիտ քարտէսը։

 

'''Հետազոտութիւնները 1990-ականներէն մինչև այժմ'''

«Ապոլոն» և «Լունա» նախագծերէն ետք աշխարհի շատ երկրներ սկսան զբաղիլ Լուսնի հետազոտմամբ։ 1990 թուականին [[Ճաբոնիա]]ն դարձաւ երրորդ երկիրը, որ Լուսնի վրայ տեղադրեց տիեզերական ''[[Հիթքեն]]'' սարքը՝ անոր մակերևոյթը ուսումնասիրելու համար։ Բացի այդ տիեզերանաւն այնտեղ իջեցուցած են նաև ''Հագորոմո'' մարդ-մէքէնան, բայց վերջինս չէ կրցաց տուեալներ փոխանցել և անոր առաքելութիւնը փախուերէ։ <ref>{{cite web|title=Hiten-Hagomoro|publisher=NASA|url=http://solarsystem.nasa.gov/missions/profile.cfm?MCode=Hiten&Display=ReadMore|accessdate=29 Մարտ 2010}}</ref> 1994 թուականին ԱՄՆ-ն Լուսին ուղարկեց Ռազմական նախարարութեան և ՆԱՍԱ-յի համատեղ մշակած ''[[Կլեմենտինա (տիեզերական սարք)|Կլեմենտինան]]'' սարքը։ Այդ առաքելութեան շնորհիւ հնարաւոր եղաւ ստանալ Լուսնի առաջին տեղագրական քարտէսը և Լուսնի մակերևոյթի առաջին [[մուտիսպեկտրալ]]ային պատկերը։ <ref>{{cite web|title=Կլեմենտինայի տեղեկությունները|publisher=ՆԱՍԱ|year=1994|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/cleminfo.html|accessdate=29 Մարտ 2010}}</ref> Անոնցմէ ետք 1998 թուականին ''[[Lunar Prospector]]'' առաքելութեան սարքավորումները Լուսնի բևեռներուն մէջ բաւականին ջրածին յայտնաբերեցին, որ հաւանաբար գոյացած է արևու լոյս չտեսնող բևեռներու խառնարաններու սառույցներէն։ <ref>{{cite web|title=Lunar Prospector. Նեյտրոնային սպեկտոմետր|publisher=ՆԱՍԱ|url=http://lunar.arc.nasa.gov/results/neutron.htm|year=2001|accessdate=29 Մարտ 2010}}</ref>

Եւրոպական ''[[SMART-1]]'' տիեզերանավը, որը երկրորդ [[Իոնային շարժիչ|իոնային ինքնագնաց]] տիեզերանավն էր, Լուսին վայրէջք կատարեց Նոյեմբեր 2004 թուականին և այնտեղ մնաց մինչև 3 Սեպտեմբեր 2006 թուականի և առաջին անգամ ուսումնասիրեց Լուսնի մակերևոյթի քիմիական տարրերը ։ <ref>{{cite web|url=http://www.esa.int/SPECIALS/SMART-1/SEMSDE1A6BD_0.html|title=SMART-1 ինֆորմացիոն թերթ|date=26 Փետրուար 2007|publisher=European Space Agency|accessdate=29 Մարտ 2010}}</ref> Չինաստանը ևս հաւակնութիւն յայտնեց [[Լուսնի հետազոտման չինական նախագիծը|Լուսնի հետազոտման]] գործին մէջ և յաջողութեամբ Լուսին իջեցուց ''[[Չանյե 1]]'' տիեզերանավը, որ այնտեղ մնաց 5 Նոյեմբերէն մինչև 1 Մարտ 2009։ <ref name="xinhua_20090301">{{cite news | url = http://www.chinadaily.com.cn/china/2009-03/01/content_7523687.htm | title = Չինաստանի առաջին լուսնային առաքելութիւնը | date = 1 Մարտ 2009<!-- 19:28-->| publisher = Խինհուա | accessdate =29 Մարտ 2010}}</ref> Ան տասնվեց ամսեայ առաքելութեան արդիւնքին մէջ կրցաւ ստանալ Լուսնի ամբողջական քարտէսի պատկերը։ 4 Հոկտեմբեր 2007 թուականէն մինչև 10 Հունիս 2009 իր առաքելութիւնը կ'իրականցնէր ճապոնական

''[[Կագույա]]'' տիեզերանավը, որն հագեցած էր բարձր յստակութեամբ տեսախցիկներով և երկու ոչ մեծ արբանեակային ռադիոընդունիչներէն։ Ան կարողացաւ ստանալ Լուսնի երկրաֆիզիքական տուեալները և այդ տեսաֆիլմը կը համարուի ամենաբարձրորակ և ամենահստակ ֆիլմը: <ref>{{cite web|url=http://www.selene.jaxa.jp/en/profile/index.htm|title=Կագույայի առաքելությունը|publisher=JAXA|accessdate=13 Ապրիլ 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jaxa.jp/press/2007/11/20071107_kaguya_e.html|title=Կագույան առաջինն էր, որ Երկրին տվեց Լուսնի պատկերը HDTV որակով|date=7 Նոյեմբեր 2007|publisher=Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) and NHK (Japan Broadcasting Corporation)|accessdate=13 Ապրիլ 2010}}</ref> Առաջին հնդկական լուսնային առաքելութիւնը՝ ''[[Չանդրայան 1]]-ը'' Լուսնի վրայ գործեց 8 Նոյեմբեր 2008-էն մինչև 27 Օգոստոս 2009, երբ անոր հետ կապը կտրուեցաւ։ Ան կատարեց քիմիական և տարրային ուսումնասիրութիւններ՝ ստեղծուելով Լուսնի ֆոտո-երկրաբանական քարտէսը։ Բացի այդ ան հաստատեց, որ Լուսնի հողին մէջ կան ջրի մոլեկուլներ։ <ref>{{cite web|url=http://www.isro.org/Chandrayaan/htmls/mission_sequence.htm|title=Չանդրայանի առաքելությունը|date=17 Նոյեմբեր 2008|publisher=Indian Space Research Organisation|accessdate=13 Ապրիլ 2010}}</ref> 2013 թուականին Հնդկաստանը կը պլանաւորէ բաց ձգել''[[Չանդրայան 2]]-ը'', որն իր մեջ կը ներառի նաև ռուսական լուսնագնացը։ <ref>{{cite web|url=http://www.isro.org/scripts/futureprogramme.aspx#Space|title=Տիեզերական ուսումնասիորության հնդկական կազմակերպություններ. Ապագա պլանները|publisher=Indian Space Research Organisation|accessdate=13 Ապրիլ 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://isro.org/pressrelease/Nov14_2007.htm |title=Ռուսաստանը և Հնդկաստանը համաձայնագիր են ստորագրել Չանդրայան 2-ի վերաբերյալ|date=14 Նոյեմբեր 2007|publisher=Indian Space Research Organisation|accessdate=13 Ապրիլ 2010 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20071217203828/http://isro.org/pressrelease/Nov14_2007.htm |archivedate = 17 Դեկտեմբեր 2007}}</ref> ԱՄՆ-ն 2009 թվականի հունիսի 18-ին Լուսին է ուղարկել ''[[Lunar Reconnaissance Orbiter]]'' և ''[[Lunar Crater Observation and Sensing Satellite|LCROSS]]'' հետազոտման կայանները։ ''LCROSS''-ն իր առաքելութիւնը վերջացած է 9 Հոկտեմբեր 2009-ին [[Կաբեուս (խառնարան)|Կաբեուս]] խառնարանին մէջ լայնամասշտաբ ուսումնասիրութիւններ կատարելէն ետք,<ref>{{cite web|url=http://lcross.arc.nasa.gov/observation.htm|title=Lunar CRater Observation and Sensing Satellite (LCROSS). Ռազմաւարութիւնը և աստղագիտական ընկերութեան ուսումնասիրութիւնները |date=Հոկտեմբեր 2009|publisher=ՆԱՍԱ|accessdate=13 Ապրիլ 2010}}</ref>, իսկ ''LRO''-ն մինչև հիմա ալ կը շահագործուի և բաvականին բարձր որակի նկարներ ստացած է լուսնային մակերևոյթի վերաբերեալ։ 2011 թուականի Նոյեմբերին LRO-ն տուած է [[Արիստարքուս (խառնարան)|Արիստարքուս խառնարանի]] մանրամասն տուեաալները, որն ունի 40 լիլոմեթր տրամագիծ և 3.5 քիլոմեթր խորութիւն։ Այդ խառնարանը կը համարուի Երկրէն ամենատեսանելի խառնարանը։ «Արիստարքուս սարահարթը երկրաբանական առումով կը հանդիսանայ ամենաբազմազան տեղը Լուսնի վրայ՝ խորհրդաւոր ծագում ունեցող սարահարթ, լավայով ծածկուած հսկայական տեղամասեր, հրաբխային փրփուրով ծածկուած դաշտեր և այդ ամէնը լեցուն է խոշոր բազալտի կտորներով». ասել է Մարկ Ռոբինսոնը, LRO-ի գլխաւոր հետազոտողը։ 25 Նոյեմբեր 2011-ին ՆԱՍԱ-ն թարմացրած է նկարները։ <ref>{{cite news|url = http://www.msnbc.msn.com/id/45901428#.Twe_flbWxvY|title = Լուսնի հսկայական խառնարանը առաջնային պլանով|publisher=MSNBC|agency = Space.com|date = 6 Հունվար 2012}}</ref>