«Լուսին» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Հեղուկ ջուրը Լուսնի մակերեւոյթին չի պահպանուիր։ Արեւային ճառագայթումէն ջուրը արագ կը քայքայուի ֆոտոդիսոցիացիայի հետեւանքով եւ կը կարչի տիեզերքին մէջ։ [[1960]]-ական թուականներէն գիտնականներն առաջ քաշած են վարկած մը՝ ըստ որուն հնարաւոր է, որ Լուսնի վրայ սառոյց եղած է, որ առաջացած է երկնաքարի[[երկնաքար]]ի հետ փոխազդեցութիւնէն, կամ Լուսնի՝ թթուածնով հարուստ ժայռերիուժայռերու եւ արեւային քամէն առաջացած ջրածնի ռեակցիայիցռեակցիայէն, որիորուն արդիւնքին արդյունքումմէջ ջրի հետքեր ենմնացած մնացելեն, որոնք հնարավորհնարաւոր է որ պահպանվեինպահպանուէին սառը ջերմաստիճանում՝ջերմաստիճանոն մէջ՝ Լուսնի ցանկացած բեւեռներիբեւեռներու ստուերոտ խառնարաններուն մէջ<ref>R. William "Past Orientation of the Lunar Spin Axis"</ref><ref>Ջ․ Մարգոտ, Դ․ Քեմփբել, Ռ․ Յուրգենս, Մ․ Սլեյդ «Լուսնի բևեռների տեղագրությունը»</ref>։ Համակարգչային ձեւաւորումը ցույց կու տայ, որ մակերեսի 14000քմ² կարող է մշտապէս ստուերուն մէջ գտնուիլ<ref>[http://www.psrd.hawaii.edu/June03/lunarShadows.html Լ․ Մարտել «Լուսնի մութ, սառցե բևեռները» ]</ref>։ Լուսնի վրայ օգտագործելի քանակութեամբ ջրի առկայութիւնը կարեւոր գործօն է Լուսինը բնակավայր դարձնելու համար, սակայն Երկրէն ջրի փոխադրումը Լուսին չափազանց թանկարժէք է<ref>[http://books.google.am/books?id=ZJm_i3GS4r4C&pg=PA136&hl=en#v=onepage&q&f=false Էրիկ Սիդհաուս «Լուսնի վրա բնակություն հաստատելու մարտահրավերները»]</ref>։

Հետագայ տարիներուն ջրի առկայութեան այլ վկայութիւններ գտնուած են<ref>[http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2010/18mar_moonwater/ Դոնա Քոլտեր «Լուսնի ջրի առեղծվածը»]</ref>։ 1994թ Կլեմենտին տիեզերանավի միջոցով կատարուած բիստատիկ ռատարային փորձը ցոյց տուաւ մակերեսին մօտ ջրի սառեցուած փոքր քանակութիւն։ Աւելի ուշ ըստ Արեսիբո աստղադիտարանի կատարած ռատարային ուսումնասիրութիւններու՝ այդ գտածոները կարող են երիտասարդ խառնարաններէն առաջացած ժայռեր ըլլալ<ref>[http://www.thespacereview.com/article/740/1 Փ․ Սպուդիս «Լուսնի սառույցը»]</ref>։ 1998թ[[1998]] թուականին Լուսնային հետախոյզ վրայ տեղակայուած նեյտրոնային սպեկտրոմետրը ցոյց տուաւ ջրածնի բարձր կոնցետրացիաներ բեւեռներուն մօտ գտնուող հողի խորութեան առաջին մեդրոն<ref>Վ․ Ֆելդման, Ս․ Մորիս, Ա․ Բայնդեր, Բ․ Բարակլաֆ, Ռ․ Էլֆիկ, Դ․ Լոուրենս «Լուսնային հետախույզիհետախոյյզի նեյտրոնների հոսք․ սառած ջրի վկայություն Լուսնի բևեռներում»</ref>։ 2008թուականին Ապոլո 15-ի կողմէ Երկիր բերուած հրաբխային լավայի կտորներու ուսումնասիրութիւնները փոքր քանակութեամբ ջուր ցոյց տուին այդ կտորներուն մեջ<ref>Սաալ, Ե․ Ալբերտո, Հորի, Հ․ Էրիկ, Լ․ Մորո, Ա․ Ջեյմս, Ռեյդ Կուպեր «Ջրի առկայությունը Լուսնի վրա»</ref>։

Լուսնի մթնոլորտը այնքան ցանցար է, որ կարելի է ըսել, որ գրեթէ մթնոլորտ չկայ, մթնոլորտի ընդհանուր զանգուածը աւելի քիչ է քան 10 մեդրիկ դօն<ref>{{cite book| editor=Ռիչարդ Դ. Ջոնսոն և Չարլզ Հոլբրոու |last = Գլոբուս|first = Ռութ|title=Տիեզերական բնակավայրեր. Նախագծման հետազոտություն|chapter = Գլուխ 5, Հավելված J: Լուսնի մթնոլորտի ազդեցությունը|publisher=ՆԱՍԱ|url = http://settlement.arc.nasa.gov/75SummerStudy/5appendJ.html| year = 1977|accessdate=17 մարտ 2010}}</ref>։ Այս փոքր զանգուածի ստեղծած մակերեւութային ճնշումը մօտ 3×10−15 մթն (0, 3 նՊա), ան կը փոխուի լուսնային օրուանէն կախուած։ Լուսնի մթնոլորտի առաջացման աղբիւրները կը ներառեն գազի արտաժայթքումները եւ մագնիսական ցնդումը, ատոմներու ցնդումը լուսնի հողէն արեգակնային քամու իոններու ազդեցութեան տակ<ref name="L06">{{cite journal| last1 = Լյուսի| first1 = Պ.| last2 = Կորոտև| first2 = Ռենդի Լ.| title = Հասկանալով Լուսնի մակերևույթը և տիեզերք-Լուսին հարաբերությունները| journal = Միներալոգիայի և գեոքիմիայի հոդվածներ| volume = 60 | issue = 1 | pages = 83–219 | year = 2006 | doi = 10.2138/rmg.2006.60.2 | display-authors = 2}}</ref><ref>{{cite journal|last=Կրոտս |first=Արլին Պ. Ս. |title=Լուսնային գազերի արտաժայթքումը, փոփոխման երևույթները և վերադարձը Լուսնին, I. Գոյություն ունեցող տվյալները |year=2008 |publisher=Աստղագիտության բաժին, Քոլամբիա համալսարան |url=http://www.astro.columbia.edu/~arlin/TLP/paper1.pdf |format=PDF|accessdate=29 սեպտեմբեր 2009}}</ref>։ Մթնոլորտի կազմի մեջ յայտնաբերուած են՝ նատրիի[[նատրի]]ի եւ կալիի[[կալի]]ի, որոնք առաջացած են մագնիսական ցնդման հետեւանքով, այս տարրերը նոյնպէս յայտնաբերուած են Մերկուրիի[[Մերկուրի]]ի եւ Իոյի[[Իոյ]]ի մթնոլորտներուն մէջ, [[հելիում-4]], բերուած արեգակնային քամով, ինչպէս նաեւ [[արգոն-40]], [[ռադոն-222]] ու [[պոլոնիում-210]]:

Լուսնի առանցքի թեքումը խավարածրի հանդէպ ընդամէնը 1, 54° աստիճան է<ref name="SolarViews">Համիլտոն, Կալվին Ջ.; Համիլտոն, Ռոզանա Լ., ''Լուսինը'', [http://www.solarviews.com/eng/moon.htm Արեգակնային համակարգի տեսարաններ], 1995–2011</ref>, շատ անգամ փոքր է քան Երկրինը 23, 44°։ Այս պատճառով, Լուսնի վրայ Արեգակի պայծառութիւնը շատ քիչ կը տատանուի եղանակներու փոփոխութեան հետ եւ տոպոգրաֆիկ օբյեկտները աւելի կարեւոր դեր ունին եղանակային ազդեցութեան մեջ<ref name="bbc">{{cite news | title = Լուսնի վրա գտնված ամենացուրտ վայրը| publisher = Բի-Բի-Սի Նյուս| url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/8416749.stm | author=Ջոնաթան Ամոս| accessdate =20 մարտ 2010| date = 16 դեկտեմբեր 2009}}</ref>։ Clementine սարքէն 1994 թուականին ստացուած լուսանկարներու համաձայն, բացայայտուած է, որ Լուսնի հիւսիսային բեւեռին մէջ գտնուող չորս լեռնային շրջաններ [[Պիրի]] խառնարանի եզրին կը մնան լուսաւորուած ամբողջ լուսնային օրուայ ընթացքին, ստեղծելով մշտական լուսաւորուած պիկեր։ Հարաւային բեւեռին մէջ այսպիսի շրջաններ գույութիւն չունին։ Միեւնոյն ժամանակ կան շրջաններ, որոնք մշտապէս կը մնան շողքին մէջ, անոնք շատ բեւեռային խառնարաններու հատակները<ref name="M03">{{cite web | url = http://www.psrd.hawaii.edu/June03/lunarShadows.html | title = Լուսնի մութ, սառցե բևեռները| last = Մարտել| first = Լ. Մ. Վ. | publisher = Մոլորակային գիտության հետազոտությունների հայտնագործություններ, Հավայիի գեոֆիզիկական և մոլորակագիտության ինստիտուտ| date = 4 հունիս 2003 | accessdate =12 ապրիլ 2007}}</ref> եւ այս մութ խառնարանները չափազանց սառն են. Lunar Reconnaissance Orbiter-ի չափումներու համաձայն հարաւային բեւեռի խառնարաններուն մէջ ամենացած ամառային ջերմաստիճանը կը կազմէ 35 Կ (-238 °C)[60], եւ ընդամէնը 26 Կ ձմեռային արեւահաւասարին մօտ հիւսիսային բեւեռի Հերմիտ խառնարանին մէջ։ Այս ամէնացուրտ ջերմաստիճանն է ամբողջ Արեգակնային համակարգին մէջ, որ երբեմն չափուած է տիեզերական սարքէն, այն աւելի ցուրտ է քան նոյնիսկ Պլուտոնի մակերեւոյթը<ref>{{cite web |date=17 սեպտեմբեր 2009 |url=http://www.diviner.ucla.edu/blog/?p=123 |title=Դիվայներ Նյուս |publisher=Լոս Անժելեսի Համալսարան |accessdate=17 մարտ 2010 }}</ref>, և ընդամենը 26 Կ ձմեռային արևահավասարին մոտ հյուսիսային բևեռի [[Հերմիտ (խառնարան)|Հերմիտ խառնարանում]]։ Սա ամենացուրտ ջերմաստիճանն է ամբողջ Արեգակնային համակարգում, որը երբևիցէ չափվել է տիեզերական սարքից, այն ավելի ցուրտ է քան նույնիսկ [[Պլուտոն]]ի մակերևույթը<ref name="bbc" />:

Լուսինը Երկրի շուրջ հաստատուն աստղերու նկատմամբ կը կատարէ ամբողջական պտոյտ մը 27, 3 օրուայ<ref name="orbpd"> ընթացքին։ Սակայն, քանի որ Երկիրը կը պտտի Արեգակի[[Արեգակ]]ի շուրջ իր ուղեծրով, Լուսնի նոյն փուլը[[փուլ]]ը Երկրէն կ'երեւի աւելի երկար ժամանակահատվածի մէջ, քան անոր սիդերիկ պարբերութիւնն է, որ կը կազմէ մոտ 29, 5 օր ։ Ի տարբերութիւն արբանեակներու եւ այլ մոլորակներու մեծամասնութեանը, Լուսնի ուղեծիրը աւելի մօտ է խավարածրի[[խաւարածրի հարթութեանըհարթութիւն|խաւարածրի հարթութեան]]ը քան մոլորակի [[հասարակածային հարթութիւն|հասարակածային հարթութեանը։հարթութեան]]ը։ Արեգակը եւ Երկիրը կ'ազդեն Լուսնի ուղեծրի վրայ բազմաթիւ թոյլ ազդեցութիւններով, օրինակ՝ Լուսնի ուղեծրի հարթութիւնը դանդաղ կը պտտի, որ կ'ազդէ Լուսնի շարժման մնացած ցուցիչներուն։ Այս հետեւանքային ազդեցութիւնը թուաբանականօրէն կը բացատրուին Կասինիի օրէնքներով:

Որպէս բնական արբանեակ Լուսինը բաւական մեծ է Երկրի համեմատութեամբ. տրամագծի չորրորդ մասը եւ զանգուածի 1/81 մասը<ref name="worldbook" />։ Այդ աեումով ան Արեգակնային համակարգի ամենամեծ արբանեակն[[արբանեակ]]ն է, չնայած Քարոնը աւելի մեծ է գաճաճ մոլորակ Պլուտոնի համեմատ (Պլուտոնի զանգվածի 1/9 մասը)<ref>{{cite web|url=http://www.planetary.org/explore/topics/pluto/|title=Տիեզերական թեմաներ. Պլուտոն և Քարոն|publisher=Մոլորակային միություն|accessdate=6 ապրիլ 2010}}</ref>։

Այնուամենայնիւ Երկիրը եւ Լուսինը կը համարուին [[մոլորակ-արբանեակ]] համակարգ, այլ ոչ թէ կրկնակի մոլորակներու համակարգ, քանի որ անոնց բարիկենտրոնը՝ համակարգի ծանրութեան կեդրոնը, կը գտնուի երկրագունդի ներսը՝ անոր մակերեւոյթէն 1 700 քմ տակ<ref>{{cite web|title=Մոլորակների սահմանումների հարցեր և պատասխաններ|publisher= Միջազգային աստղագիտական միություն|year=2006|url=http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/q_answers/|accessdate=24 մարտ 2010}}</ref>:

Լուսինը կը գտնուի անհամադէպ պտոյտի մեջ, այսինքն՝ ան կը պտտի իր առանցքի շուրջ նոյն ժամանակին մէջ, այսինքն ան կը պտտի իր ուղեծրով Երկրի շուրջ։ Այս կը հանգեցնէ անոր, որ ան գրեթրգրեթէ միշտ նոյն կողմով շրջուած է դէպի Երկիրը։[[Երկիր]]ը։ Լուսինը իր պատմութեան վաղ ժամանակներուն մէջ աւելի արագ կը պտտի, սակայն անոր պտուտիպտոյտի արագութիւը նուազած է եւ փականուած է իր այժմեան դիրքին մէջ Երկրի [[մակընթացային ուժիուժ]]ի ազդեցութեան տակ<ref>{{cite journal|last = Ալեքսանդեր|first = Մ. Ե.|title = Թույլ շփման ճշգրտումը և մակընթացային պտույտը մոտ կրկնակի համակարգերում |journal = Աստղաֆիզիկա և տիեզերական գիտություններ |year = 1973|volume = 23|issue = 2|pages = 459–508|bibcode = 1973Ap&SS..23..459A|doi = 10.1007/BF00645172}}</ref>։ Լուսնի այն կողմը, որ միշտ շրջուած է դէպի Երկիր կ'անուանեն Երկրին ուղղուած կողմ, իսկ հակառակ կողմը՝ Երկրին հակառակ կողմ։ Երկրին հակառակ կողմը նաեւ կ'անուանեն մութ կողմ, սակայն ըստ էութեան այն նոյն չափով կը լուսաւորբւիլուսաւորուի ինչպրսինչպէս եւ Երկրին ուղղուած կողմը. ամրնամրան լուսնային օրը մէկ անգամ<ref>{{cite web|title=Լուսնի մութ կողմը |author=Ֆիլ Փլայթ|publisher=Սխալ աստղագիտություն. Սխալ սահմանումներ |url=http://www.badastronomy.com/bad/misc/dark_side.html |accessdate=15 փետրվար 2010}}</ref>։

Լուսինն ունի բացառիկ ցած ալբեդո, անոր անդրադարձման ցուցանիշը մօտ է ածուխի ցուցանիշին։ Չնայած անոր՝ այն երկրորդն է պայծառութեամբ Երկրի երկնակամարին մրջ, Արեգակէն ետք<ref name="worldbook" /><ref>։ Այս մասամբ պայմանաւորուած է հակադիր ազդեցութեամբ, Լուսնի պայծառութիւնը իր քառորդ փուլին մէջ մօտ տաս անգամ աւելի փոքր է, քան լիալուսնինը</ref>։ Սա մասամբ պայմանավորված է [[հակադիր էֆեկտ]]ով, Լուսնի պայծառությունը իր քառորդ փուլում մոտ տաս անգամ ավելի փոքր է, քան լիալուսնինը<ref name="Moon">{{cite web | title = Որքան պայծառ է Լուսինը | author=Մայք Լուցիուկ | url = http://www.asterism.org/tutorials/tut26-1.htm | publisher = Փորձված աստղագետներ | accessdate =16 մարտ 2010 }}</ref>։ Բացի անկէ, տեսողական համակարգի գունային հաստատունութեան համաձայն, ան կը սահմանուի մարմնի գոյնի եւ անոր շրջապատի յարաբերութիւնը, քանի որ Լուսնին շրջապատող երկինքը համեմատաբար մուգ է ան կ'երեւի որպէս պայծառ մարմին։ Լիալուսնի եզրերը կ'երեւին նոյն քան պայծառ, ինչպէս եւ անոր կեդրոնը։ Լուսինը կը թուի աւելի մեծ երբ ան մօտ է հորիզոնին, սակայն սա մաքուր հոգեբանական ազդեցութիւն է, որը յայտնի է որպէս [[Լուսնային պատրանք]], ան առաջին անգամ բացատրուած է VII դարուն<ref>{{cite book|title = Լուսնային պատրանքը|first = Մաուրիս|last = Հերշենսոն|publisher = Ռութլեդջ|year = 1989 | isbn = 978-0-8058-0121-7 | page = 5}}</ref>։ Լիալուսնի անկիւնային չափը երկնակամարին կը կազմէ մօտ 0, 52°, մօտաւորապէս նոյնն է ինչպէս եւ Արեգակը։

Լուսնի ամենամեծ լայնութիւնը երկնակամարին[[երկնամար]]ին փոփոխուող է, մինչդեռ ան մժտաւորապէսմօտաւորապէս նոյն սահմաններուն մէջ կը գտնուի ինչպէս եւ Արեգակինը, ան կը տատանուի կախուծ [[Լուսնի փուլէնփուլ]]էն եւ տարուայ եղանակէն, ամենաբարձրը կ'ըլլայ Լիալուսինը[[Լիալուսին]]ը ձմռանը։ [[Լուսնի մահիկիմահիկ]]ի ձեւը եւս կախուած է անոնցմէ, թէ Երկրի որ լայնութիւնէն էդիտարկումը, օրինակ հասարակածին մօտ գտնուող դիտողը կարող է տեսնել ժպիտին նմանող Լուսնի մահիկ<ref>{{cite web|url = http://curious.astro.cornell.edu/question.php?number=393|publisher = Հետաքրքրված աստղագիտությամբ |title = Արդյոք Լուսինը երևում է որպես մահիկ (այլ ոչ որպես "նավակ") ամբողջ աշխարհում |date = 18 հոկտեմբեր 2002|first = Կ.| last = Սպիկենս |accessdate =16 մարտ 2010}}</ref>։

Լուսնի եւ Երկրի միջեւ հեռաւորութիւնը կը տատանուի 356 400-էն 406 700 քմ միջակայքի մէջ, ամենամօտ եւ ամենահեռու: 19 Մարտին ան ամենամօտը կը գտնուէր Երկրին իր լիալուսնի փուլում սկսած [[1993]] թուականէն<ref>{{cite web|url=http://www.pe.com/localnews/stories/PE_News_Local_D_moon19.23a6364.html|title=Լիալուսինը այսօր ամենամոտն է մեզ|date=18 մարտ 2011|accessdate=19 մարտ 2011|publisher=Փրես Էնթերփրայզ}}</ref>։ "Սուպերլուսինի", ինչպէս կ'անուանէին, լիալուսնի փուլը այդ օրը համընկաւ անոր ուղեծրի ամենամօտ կէտին հետ, եւ հետեւաբար ան կ'երեւէր 30 տոկոսով աւելի պայծառ եւ 14 տոկոսով աւելի մեծ, քան երբ ան ամենահեռու կէտին գտնուի<ref>{{cite web | title = Սուպեր Լիալուսին | date = 16 մարտ 2011 | author = Դր. Թոնի Ֆիլիպս | publisher = ՆԱՍԱ | accessdate =19 մարտ 2011 | url = http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2011/16mar_supermoon/}}</ref><ref>{{cite web | title = Լիալուսինը այսօր ամենամոտն է մեզ | date = 18 մարտ 2011 |author = Ռիչարդ Կ. Դե Էթլի |publisher = Փրեսս Էնթերփրայզ | accessdate =19 մարտ 2011 | url = http://www.pe.com/localnews/stories/PE_News_Local_D_moon19.23a6364.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/science/2011/mar/19/super-moon-closest-point-years|title='Լիալուսինը' կանցնի ամենամոտ կետով, առաջին անգամ վերջին քսան տարվա ընթացքում|work=Գարդիան |date=19 մարտ 2011|accessdate=19 մարտ 2011}}</ref>:

Պատմականօրէն եղած են երկար քննարկումներ [[Լուսնի մակերեւոյթիմակերեւոյթ]]ի առանձնայատկութիւններու ժամանակի ընթացքի փոփոխութեան մասին։ Այսօր այս պնդումներէն շատերը կը համարուին պատրանքներ, որոնք պայմանաւորուած եղած են տարբեր լուսաւորութեան պայմաններու դիտարկումներու, վատ աստղագիտական տեսանելիութեան, կամ նկարներու սխալանքներու հետ։ Այնուամենայնիւ, գազի արտաժայթքումներ ժամանակ առ ժամանակ եղած են, որոնք կարող են պատասխանատու ըլլալ դիտարկուած Լուսնի փոփոխման երեւոյթներոպերեւոյթներուն մասի մը համար։ Վերջերս կարծիք յայտնուած է, որ Լուսնի մակերեւոյթի մոտմօտ 3 քմ տրամագծով մասը փոփոխութեան ենթարկուած է գազի արտաժայթքման հետեւանքով մօտ մէկ միլիոն տարի առաջ<ref>{{cite web|url = http://www.psrd.hawaii.edu/Nov06/MoonGas.html|last = Թեյլոր|first = Գ. Ջ.|title = Վերջերս գազ է ժայթքել Լուսնից|publisher = Մոլորակագիտության հետազոտությունների հայտնագործություններ, Հավայիների գեոֆիզիկայի և մոլորակագիտության ինստիտուտ|date = 8 նոյեմբեր 2006|accessdate =4 ապրիլ 2007}}</ref><ref>{{cite journal|last = Շուլց|first = Պ. Հ.|coauthors = Ստայդ, Մ. Ի.; Պիետերս, Ս. Մ.|year = 2006|title = Լուսնային ակտիվությունը վերջերս տեղի ունեցած գազային ժայթքման ժամանակ|journal= Նեյչր |volume = 444 |pages = 184–186|doi = 10.1038/nature05303|pmid = 17093445|issue = 7116|bibcode = 2006Natur.444..184S }}</ref>։ Լուսնի դիտուող տեսքը կարող է փոփոխուիլ նաեւ Երկրի մթնոլորտի պատճառով. տարածուած էֆեկտներէն է 22° խորունկ օղակի երեւալը երբ Լուսնի լոյսը կը բեկուի բարձր փետրա-շերտաւոր ամպերու ջուրի բիւրեղներուն մէջ, եւ աւելի փոքր թագ օղակներու երեւալը, երբ Լուսինը կջանցնի նոսր ամպերու միջով<ref>{{cite web|url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/%28Gh%29/guides/mtr/opt/ice/halo/22.rxml|title=22 աստիճանանի Հալոն։ 22 աստիճանանոց լույսի օղակ Արեգակից կամ Լուսնից |publisher=Իլինոյսի համալսարանի մթնոլորտային գիտությունների բաժին|accessdate=13 ապրիլ 2010}}</ref>:

Լուսնի դիտուող ձևերը որոնք պայմանաւորուծ են դիտորդի նկատմամբ Լուսնի լուսաւորուած կիսագնդի տարբեր դիրքերով։ Երբ Լուսինը գտնուի Արեգակի և Երկրի միջև մեզ կ'ուղղուի անոր չլուսաւորուած մասը, այսինքն ան չ'երեւիր։ Այդ փուլը կը կոչուի նորալուսին, 1-2 յետոյ Լուսնի սկավառակի աջ կողմին մէջ կ'երեւի լուսաւոր մահիկ։ Մէկ շաբաթ յետոյ Լուսնի և Արեգակի երկայնութիւնները կը տարբերին 90°–ով և կ'երեւի Լուսնի սկավառակի աջ կէսը՝ առաջին քառորդ։ Յաջորդ շաբաթուայ ընթացքին լուսաւոր մասը հետզհետէ կը մեծնայ, իսկ շաբաթուայ վերջին Երկրին կ'ուղղուի անոր լուսաւոր մասը՝ լիալուսին։[[լիալուսին]]։ Անոնցմէ յետոյ լուսնի սկավառակի լուսաւոր մասը արևմտեան մասէն հետզհետէ կը մաշուի և մէկ շաբաթ յետոյ կ'երեւի Լուսնի սկավառակի ձախ կէսը՝ վերջին կամ երկրորդ քառորդ։ Այնուհետև սկավառակը կը ստանայ մահիկի տեսք և վերջապէս տեսադաշտէն կ'անհետանայ։ Լիալուսնէն 1-2 օր առաջ կամ ետք Լուսնի լուսաւոր մասէն կ'երեւի շատ նեղ շերտ, միաժամանակ կը նշմարուի նաև մնացած թոյլ լուսաւորուած մասը՝ մոխրագոյն լոյս, որ կ'առաջացնէ Երկրի լուսաւոր մասէն ընկած ճառագայթներու անդրադարձմամբ։ Լուսնի իրար յաջորդող միատեսակ փուլերու միջև ընկած ժամանակամիջոցը հաւասար է 29, 5306 օրուայ։ Ան կ'օգտագործուի Լուսնի փուլերու հասակը որոշելու համար և ընկած է և լուսնա–արեգակնային օրացոյցներու հիմքին մէջ։

Երկրի վրայ մակընթացութիւնները և տեղատւութիւնները կ'առաջանան հիմնականին մէջ [[Լուսնի ձգողութիւն|Լուսնի ձգողութեան]] աստիճանահակ Երկրի տարբեր կողմերուն մէջ տարբերութեան պատճառով՝ մակընթացային ուժեր։ Այս ուժերը կ'առաջացնեն երկու մակընթացային ուռուցիկութիւններ Երկրի վրայ, որոնք առավել ցայտուն կ'երեւին ծովի մակերևոյթի բարձրացմամբ մակընթացութիւններու և տեղատւութիւններու ընթացքին։ Քանի որ Երկիրը իր առանցքի շուրջ կը պտտի մօտ 27 անգամ աւելի արագ, քան Լուսինը Երկրի շուրջ, այս ուռուցիկութիւնները կը ձգուին Երկրի մակերևոյթով աւելի արագ կը շարժի քան Լուսինը և կը կատարեն մէկ ամբողջական պտոյտ մոլորակի պտույտին համընթաց մէկ օրուայ ընթացքին<ref name="Lambeck1977">{{cite journal| doi = 10.1098/rsta.1977.0159 | last = Լեմբեկ | first = Կ.| year = 1977| title = Մակընթացային ցրումը օվկիանոսներում. Աստղագիտական, գեոֆիզիկական և օվկիանոլոգիական հետևանքները | journal = Փիլիսոփայական գործունեությունը Լոնդոնի թագավորական միության համար. Մաս Ա, Մաթեմատիկական և ֆիզիկական գիտություններ | volume = 287 | issue = 1347 | pages = 545–594 | bibcode = 1977RSPTA.287..545L}}</ref>։ Ովկիանոսներուն մէջ մակընթացային ազդեցութիւնը կ'ուժեղանայ նաև այլ գործօններու ազդեցութեան տակ՝ ջրի շփման կապը Երկրի պտոյտի հետ ովկիանոսի հատակի միջոցով, ջրի շարժման թուլութիւնը, ովկիանոսներու աւազաններու ծանծաղացումը ցամաքին մօտենալուն և տարբեր ովկիանոսներու աւազաններու փոխազդեցութիւնները<ref>{{cite journal|last=Լե Պրովոստ|first=Ս.|coauthors=Բենետ, Ա. Ֆ.; Քրտրայթ, Դ. Ե.|year=1995|title=Օվկիանոսների մակընթացությունները|pages=639–42|journal=Science|pmid=17745840|volume=267|issue=5198|bibcode=1995Sci...267..639L|doi=10.1126/science.267.5198.639}}</ref>։ Արեգակի ձգողութեան ազդեցութիւնը Երկրի ովկիանոսներու վրայ համարեայ երկու անգամ փոքր է Լուսնի ազդեցութիւնէն, և այս երկու երկնային մարմիններու ձգողութեան ազդեցութիւններու համագործակցութիւնը կը հանգեցնէ գարնանային և քառակուսային մակընթացութիւններու<ref name="Lambeck1977" />։

Լուսնի և Լուսնի կողմի ուռուցիկութեան ձգողութեան զոյգը կը գործէ որպէս լծակ Երկրի պտոյտի համար, նուազացնելով Երկրի պտոյտի անկիւնային պահը և պտտման զօրութիւնը<ref name="Lambeck1977" /><ref name="touma1994">{{cite journal | last = Թումա | first = Ջիհադ | coauthors = Վիզդոմ, Ջեք | year = 1994 | title = Երկիր-Լուսին համակարգի պտույտը | journal = Աստղագիտական ամսագիր | volume = 108 | issue = 5 | pages = 1943–1961 | doi = 10.1086/117209 | bibcode = 1994AJ....108.1943T }}</ref>։ Անոր փոխարէն անկիւնային պահ կ'աւելնայ Լուսնի ուղեծրին: Արդիւնքին մէջ, Երկրի և Լուսնի միջև հեռաւորութիւնը կը մեծնայ, իսկ Երկրի պտոյտը կը դանդաղի<ref name="touma1994" />։ Լուսնի հեռաչափի փորձի չափումներու համեմատութիւնը Ապոլոն առաքելութեան ժամանակ կատարուած չափումներու հետ ցոյց տուին, որ Լուսնի և Երկրի հեռաւորութիւնը աւելցած է 38 մմ-ով տարուայ ընթացքին<ref>{{cite journal|last=Չապրոնտ|first=Ջ.|coauthors=Չապրոնտ-Տուզե, Մ.; Ֆրանկու, Ջ.|year=2002|title=Լուսնի ուղեծրի պարամետրերի նոր սահմանումը, ճշգրտման հաստատունը և մակընթացային արագացումը ԼԼՀ չափումների հիման վրա|journal=Աստղագիտություն և աստղաֆիզիկա|volume=387|issue=2|pages=700–709|doi=10.1051/0004-6361:20020420|bibcode = 2002A&A...387..700C}}</ref>: [[Ադոմական ժամացոյցներըժամացոյց]]ները նոյնպէս ցոյց կու տան, որ Երկրի օրը կ'երկարի մօտաւորապէս 15 միկրովայրկեանով ամէն տարի<ref>{{cite web|last = Ռեյ|first = Ռ.|date = 15 մայիս 2001|url = http://bowie.gsfc.nasa.gov/ggfc/tides/intro.html|title = Օվկիանոսների մակընթացությունները և Երկրի պտույտը|publisher = ՄԵՊԾ մակընթացությունների հատուկ բյուրո|accessdate =17 մարտ 2010}}</ref>։ Այս մակընթացային ազդեցութիւնները կը շարունակուին այնքան մինչև Երկրի պտոյտը կը հաւասարվի Լուսնի ուղեծրի պտոյտի պարբերութեանը։ Այնուամենայնիւ Արեգակը կը վերածուի կարմիր հսկայի շատ աւելի շուտ, իր մէջ ներգրաւելով Երկիրը<ref>{{cite book|title=Արեգակնային համակարգի դինամիկան|author=Մյուրեյ, Ս. Դ. և Դերմոտ Ս. Ֆ.|publisher=Քեմբրիջի համալսարանի հրատարակչություն|year=1999|page=184|isbn = 978-0-521-57295-8}}</ref><ref>{{cite book|last = Դիկինսոն|first = Թերենս|title = Հսկայական պայթյունից մինչև X մոլորակը|publisher = Քամդեն հաուզ|year = 1993|location = Քամդեն Իսթ, Օնտարիո|pages = 79–81 | isbn = 978-0-921820-71-0 }}</ref>։