«Խաչակրաց արշաւանքներ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 66.
13-րդ դարուն, եւ յատկապէս 1291 թուականին, Աքքայի վերջնական անկումէն եւ Ալբեկենական «The Albigensians» խաչակրաց արշաւանքի հետեւանքով Կաթարներու «Cathars» աղանդի վերջնական ոչնչացումէն ետք խաչակիրները կ՝օգտագործուէին Պապի կողմէն, ապահովելու իր շահերը ամբողջ կաթողիկէ Եւրոպայի տարածքին։ Որպէսզի ապահովէր ուխտագնացներու կեանքն ու ունեցուածքը ստեղծուեցան շարք մը հոգեւոր-ասպետական միաբանութիւններ՝ ինչպիսիք էին Հիւանդախնամները, Տաճարականները եւ յետագային նաեւ Տեւտոնները (ցեղ)։ Լեւանթին մնացած վերջին խաչակրաց միաբանութիւնը Հիւանդախնամներն էին, որոնք Աքքայի անկումէն ետք կրցան պահել Հռոտոս կղզին, իսկ 16-րդ դարուն քշուեցան [[Մալթա (արեւմտահայերէն)|Մալթա]] եւ վերջնականապէս ոչնչացուեցան [[Նափոլէոն Պոնափարթ]]ի կողմէն 1798 թուականին։
=== Երուսաղէմի Պաշարումը ===
[[Պատկեր:Godfrey of Bouillon, holding a pollaxe. (Manta Castle, Cuneo, Italy.jpg|մինի|աջից|Կոտֆրէյը, ֆրանսացի ասպետ, [[Առաջին Խաչակրաց Արշաւանք]]ի առաջնորդը [[Երուսաղէմի Թագաւորութիւն|Երուսաղէմի թագաւորութեան]] հիմնադիրը]]
Հասնելով [[Երուսաղէմ]], խաչակիրները հանդիպեցան հրէաներուն եւ մուսուլմաններու յամառ դիմադրութեան։ Սակայն անոնք ձախողութեան մատնուեցան եւ 1099 թուականի [[Յուլիս 15]]-ին խաչակիրները մտան քաղաք <ref name = "Gabrieli-1984"/>։ Ինչպէս [[Անտիոք (արեւմտահայերէն)|Անտիոք]]ի մէջ, այստեղ նոյնպէս սկսաւ մուսուլմաններու եւ հրէաներու ջարդը եւ մզկիթներու ոչնչացումը<ref name="accessed February 17, 2008">Տրումբուր, Ջոհն. “Խաչակրաց արշավանքներ.” Իսլամական աշխարհի օքսֆորդյան հանրագիտարան, http://www.oxfordislamicstudies.com/article (փետրվարի 17, 2008). {{W/Ref-en}}</ref>։
Աղբիւրներէն մէկուն մէջ կը նշուի, որ «մեկուսացումն ու վախը»<ref name="OHC" />, որ կը զգային ֆրանքները (խաչակիրները) գտնուելով հայրենիքէն այդքան հեռու, կը բացատրէ այդ արարքներուն, ինչպէս նաեւ [[1098]] թուականի [[Մաարա (արեւմտահայերէն)|Մաարա]]յի պաշարման ժամանակ մարդակերութեան դէպքերուն պատճառները<ref>«Խաչակրաց արշավանքներ, դրդապատճառներ և հետևանքներ» {{lang-fr|Les Croisades, origines et consequences}}, էջ` 62, Կլոդ Լեբեդել, ISBN 2-7373-4136-1{{W/Ref-en}}</ref>։
Առաջին խաչակրաց արշաւանքի հետեւանքով ստեղծուեցան շարք մը խաչակրաց թագաւորութիւններ. Երուսաղէմի թագաւորութիւնը, Անտիոքի դքսութիւնը, [[Եդեսիա (արեւմտահայերէն)|Եդեսիոյ]] կոմսութիւնն ու Թրիփոլիի կոմսութիւնը։ Անոնցմէ ամենախոշորը Երուսաղէմի թագաւորութիւնն էր, ուր 120,000 խաչակիրներ (մեծ մասամբ ֆրանսախօս) կ՝իշխէին 350,000 մուսուլմաններու, հրէաներու եւ բնիկ ուղղափառ եկեղեցւոյ ներկայացուցիչներուն վրայ, որոնք այդտեղ կը բնակէին հաւանաբար արաբական նուաճումներէն առաջ <ref>Բենջամին Զ. Քեդար, "Ֆրանկական Լևանտի մուսուլման հպատակները", 2002, էջ` 244</ref>։
Խաչակիրները փորձեցին նաեւ գրաւել ներկայիս [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանան]]ի տարածքին գտնուող ծովափնեայ [[Տիւրոս]] (Սուր, Greek: Τύρος, Týros անգլ՝ Tyre Arabic: صور), քաղաքը։ Տիւրոսի մուսուլման բնակիչները օգնութիւն խնդրեցին Զահր Ալ-Տին Աթաբեկէն՝ [[Դամասկոս (արեւմտահայերէն)|Դամասկոս]]ի կառավարիչէն, խոստանալով յանձնուիլ իրեն։ Երբ Զահր Ալ-Տինը ջախջախեց խաչակիրները, քաղաքի բնակիչները հրաժարեցան յանձնուիլ իրեն եւ Զահր Ալ-Տինն ըսաւ՝
{{քաղվածք|Այն ինչ որ ես կատարեցի, կատարեցի Աստուծոյ եւ մուսուլմաններու համար, այլ ոչ թէ հարստութեան կամ իշխանութեան համար<ref>Իբն Ալ-Քալանիսի աշխատություն, թարգմանությունը Ա. Ռ. Գիբբի (Լոնդոն։ Luzac & Co., 1932). {{W/Ref-en}}</ref>։|}}
Ընդհանուր առմամբ, ներքին հակասութիուններու պատճառով, մուսուլմանները սկզբնական շրջանին թոյլ դիմադրութիւն ցոյց տուին խաչակիրներուն<ref name="oxfordislamicstudies.com">«Խաչակրաց արշավանքները» իսլամական աշխարհում. անցյալ և ներկա, Oxford Islamic Studies Online, http://www.oxfordislamicstudies.com/article (փետրվարի 17,, 2008). {{W/Ref-en}}</ref>։ Սակայն կամաց-կամաց մուսուլմանները սկսան միաւորուիլ, եւ արդէն [[1144]] թուականին Զանկի ամիրայի գլխաւորութեամբ խաչակիրներէն գրաւեցին Հայոց [[Միջագետք (արեւմտահայերէն)|Միջագետք]]ի նախկին ծաղկուն քաղաք Եդեսիան։ Այն առաջին քաղաքն էր Մերձաւոր Արեւելքին, որ գրաւուեցաւ խաչակիրներուն կողմէն, եւ առաջինն էր, որ վերագրաւուեցաւ մուսուլմաններու կողմէն։ Եդեսիայի գրաւումէն ետք, Հռոմի Պապը կազմակերպեց Երկրորդ խաչակրաց արշաւանքը։
| |||