«Ծիրան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
→‎Օգուտները: վիքիֆիկացում, կետադրական, փոխարինվեց: → oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Արևելահայերեն|Ծիրան}}
{{Taxobox արւմտ.
{{Տաքսոտուփ
| name = Ծիրան
| image file =Apricots Prunus armeniaca E1.jpg
| image titledescr = Ծիրան
| image2 file =
| image descr =Ծիրան
| image2_caption =
| regnum = Բոյսեր
| phylum = Ծաղկաւորներ
| ref =
| classis = Երկշաքիլաւորներ
| comment =
| ranginfraclassis =
| ordo = Վարդազգիներ
| latin = '''''Prunus Armeniaca'''''
| authorsubordo =
| familia = Վարդազգիներ
| syn =
| latin = '''''Prunus Armeniaca'''''armeniaca
| typus =
| author = {{ստեղ|L.}}
| range map =
| wikispecies = Prunus Armeniacaarmeniaca
| range map caption =
| commons = Category:Prunus Armeniacaarmeniaca
| range map width =
| range legend =
| wikispecies =Prunus Armeniaca
| commons = Category:Prunus Armeniaca
| itis =
| ncbi =
| eolrange map =
| grinrange legend =
| ipni =
}}
 
'''Ծիրան''' ([[լատիներէն]]՝կամ՝ ''Prunus'Ծիրանի armeniacaծառ''' ({{Լեզու la|Prunus armeniaca}} կամ ''Armenian plum'', [[հոմանիշ]]՝ ''Armeniaca vulgaris'' {{լսել|Hy֊abricot.ogg}}), [[Հայաստան]]ի բնիկ պտուղներէն մին։ Ծիրանը դէպի [[Եվրոպա|Եւրոպա]] տարածուած է [[Հայաստան]]ի միջոցով։
 
==Ծիրանենի==
[[Պատկեր:Artashat Apricot Garden3.jpg|մինի|ձախից|260px|Ծիրանի ծառ [[Արտաշատ (արեւմտահայերէն)|Արտաշատին]] մէջ]]
 
Արդիւնաւէտ ծառ է միջին չափի հասակով (2,3 մ.), բայց տարիքոտ ծառերուն հասակը կը հասնի 8 մ. եւ աւելի։ Տերեւները սրտաձեւ են, տերեւներուն հասակը 10 ս․մ. կ՛ըլլայ, իսկ լայնքը՝ 3,4 ս․մ.։ [[Աշուն (արեւմտահայերէն)|Աշնան]] ծառերը տերեւաթափ կ'ըլլան եւ կը բուսնին [[Գարուն (արեւմտահայերէն)|Գարնան]], իսկ [[Ամառ (արեւմտահայերէն)|Ամրան]] պտուղները կը հասուննան։ Ծաղիկներուն գոյնը կ՛ըլլայ ճերմակ՝ վարդագոյնի մօտ։
 
Տող 38 ⟶ 35՝
 
Ծիրանը կը գտնուի պաղ եւ միջին պաղութեամբ կլիմայ ունեցող քաղաքներու մէջ, բայց զայն ցանելու ամենալաւ վայրը՝ չոր կլիմայ ունեցող երկիրներն են։
== Պատկերասրահ ==
 
<gallery mode="packed" height="160px">
Prunus armeniaca flowers in Kharkov.jpg|Ծաղիկները
Плоды абрикоса.jpg|Պտուղները
Ab plant 410.jpg|Ճիւղին կտրուածքը
</gallery>
=== Արտադրութիւնը ===
 
[[Պատկեր:2012apricot.png|450px|մինի|աջից]]
{| class="wikitable" align=rightstyle="clear:right"
! colspan=2|2012-ին ամենաշատ <br />ծիրան արտադրած <br />երկիրները
! colspan=2|Ամենաշատ 10 երկիրները ծիրանի արդյունավետ կողմից— 2009<br/>(1,000 Դունա)
|-
| {{TUR}} || align="right" | 695795 768
|-
| {{IRN}} || align="right" | 398460 000
|-
| {{UZB}}[[Պատկեր:Flag of Uzbekistan.svg|22px]] Ուզպեքիստան || align="right" | 290365 000
|-
| {{ITA}}[[Պատկեր:Flag of Algeria.svg|22px]] [[Ալճերիա]] || align="right" | 234269 000
|-
| {{ALGITA}} || align="right" | 203247 146
|-
| {{PAK}}[[Պատկեր:Flag of Pakistan.svg|22px]] Փաքիստան || align="right" | 194192 500
|-
| {{FRA}}[[Պատկեր:Flag of France.svg|22px]] Ֆրանսա|| align="right" | 190189 711
|-
| {{MAR}}[[Պատկեր:Flag of Morocco.svg|22px]] Մարոք || align="right" | 123122 405
|-
| {{UKR}}[[Պատկեր:Flag of Spain.svg|22px]] Սպանիա|| align="right" | 116119 400
|-
| {{JPNEGY}} || align="right" | 11598 772
|-
| {{EGY}} || align="right" | 100
|-
| {{SYR}} || align="right" | 99
|-
|'''Համաշխարհային արտադրությունը''' || align="right" | '''3800'''
|-
|}
 
==Աճման Պայմանները==
==Ցանքի աճման պայմանները==
 
[[Պատկեր:Apricot tree flowers.jpg|մինի|Ծաղկած ծիրանենի]]
 
Ծիրանի ծառը կ'ազդուի օդէն, մանաւանդ՝ ծաղկած ժամանակ։ Ծառը կը վնասուի, երբ տաքութիւնը կը բարձրանայ եւ բացասական ազդեցութիւն կ՛ունենայ բերքին։ Ինչպէս նաեւ խոնաւութեան բարձրացումով կը շատնան սնկային հիւանդութիւնները։
==Բժշկական Գործառութիւններու Մէջ==
[[Պատկեր:Dried apricot 01 Pengo.jpg|մինի|չորացուածՉորացուած ծիրան]]
Ծիրանը հարուստ է [[կենսանիւթ]]ներով (վիթամիններով)։ Ան կը պարունակէ [[կենսանիւթ A]], որ մարդու կ՛ապահովէկ'ապահովէ մէկ օրուայ անհրաժեշտ նկատուող 18%-ն, [[կենսանիւթ C]], [[երկաթ]] եւ [[[[քալսիոմ]]քալսիում]]։ Ծիրանը թարմ վիճակով երկար ժամանակ չի դիմանար, այդ պատճառով զայն չորցնելով կը պահեն, ինչպէս՝ [[Սուրիա|Սուրիոյ]] մէջ։<br />
 
Չոր ծիրանը աւելի հարուստ է կենսանիւթերով՝ քան թարմը։ Ծիրանը կը լաւացնէ տեսողութիւնը, կ'աշխուժացնէ [[լեարդ]]ը. օգտակար է [[Սակավարյունություն|արեան տկարութեան բուժման եւ կը նուազեցնէ [[քոլեստերոլ]]ի մակարդակը [[Արիւն|արեան]] մէջ, ինչպէս նաեւ կը պաշտպանէ [[սիրտՍիրտ (արեւմտահայերէն)|սիրտն]]ն ու [[երակներ]]ը զանազան հիւանդութիւններէ։
==Բժշկական գործառութիւններու մէջ==
 
[[Պատկեր:Dried apricot 01 Pengo.jpg|մինի|չորացուած ծիրան]]
 
Ծիրանը հարուստ է [[կենսանիւթ]]ներով (վիթամիններով)։ Ան կը պարունակէ [[կենսանիւթ A]], որ մարդու կ՛ապահովէ մէկ օրուայ անհրաժեշտ նկատուող 18%-ն, [[կենսանիւթ C]], [[երկաթ]] եւ [[[[քալսիոմ]]]]։ Ծիրանը թարմ վիճակով երկար ժամանակ չի դիմանար, այդ պատճառով զայն չորցնելով կը պահեն, ինչպէս՝ [[Սուրիա|Սուրիոյ]] մէջ։
 
Չոր ծիրանը աւելի հարուստ է կենսանիւթերով՝ քան թարմը։ Ծիրանը կը լաւացնէ տեսողութիւնը, կ'աշխուժացնէ [[լեարդ]]ը. օգտակար է [[Սակավարյունություն|արեան տկարութեան բուժման եւ կը նուազեցնէ [[քոլեստերոլ]]ի մակարդակը [[Արիւն|արեան]] մէջ, ինչպէս նաեւ կը պաշտպանէ [[սիրտ]]ն ու [[երակներ]]ը զանազան հիւանդութիւններէ։
 
==Օգուտները==
 
[[Պատկեր:Turkey.Pasa Baglari005.jpg|մինի|ծիրանի ծառ]]
[[Պատկեր:Apricotfresh.JPG|մինի|Թարմ ծիրան]]
Ծիրանը կը պարունակէ հետեւեալ կենսանիւթերը.-կենսանիւթերը՝ [[կենսանիւթ A]], [[կենսանիւթ B1]], [[կենսանիւթ B2]] եւ [[կենսանիւթ C]], որոնք կ'օգնեն մարսողութեան, կը նպաստեն անքնութեան վերացման եւ ախորժակի բարելաւման. ծիրանի օգտագործումը կը զօրացնէ մարմնի դիմադրողականութիւնը, անհրաժեշտ է երեխաներու աճման ընթացքին։ Անոր սպառումը անհրաժեշտ է [[Յղութիւն|յղիյղիներուն]]ներուն։։
 
===Քաղցկեղի դէմ պայքար===
Նոր [[գիտութիւն]]ը [[Չինաստան]]ի մէջ փաստեց,փաստեցաւ, որ կենսանիւթերով հարուստ ուտելիքներ սպառելը կը պաշտպանէ լեարդը[[լեարդ]]ը քաղցկեղի դէմ։
 
===Մորթ===
Նոր գիտութիւնը կը հաստատէ, որ չոր ծիրանը կը պաշտպանէ մորթը կնճիռներէ, իր մէջ պարունակած մեծ քանակով կենսանիւթ C-ի շնորհիւ ։
 
===Սննդային տեղեկութիւնՏեղեկութիւն===
Իւրաքանչիւր ծիրան (35 կ.) կը պարունակէ հետեւալները.
 
* Ջերմուժ (քալորի)-՝ 17
* Ճարպեր-Ճարպեր՝ 0.14
* Գարպոհիտրադ՝ 3.89
* Գարպոհիտրադ-3.89
* Թաղանթանիւթ՝ 0.7
* Թաղանթանիւթ-0.7
* Սպիտակուց-Սպիտակուց՝ 0.49
* Քոլեստերոլ՝ 0
* Քոլեստերոլ-0
 
==Ծիրանի հիւթՀիւթ==
Կարելի է խառնել ծիրանը շաքարով եւ ջուրով՝ հիւթաքամիչի մէջ, եւ ստանալ ծիրանի հիւթ։ Ծիրանի հիւթը հարուստ է կենսանիւթերով եւ [[սպիտակուց]]ներով, որոնք կը նպաստեն մարսողութեան։
 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Ծիրան» էջէն