Ուիքիփետիա

«Հայաստան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Չ →‎Հայաստանի մեծ քաղաքները: Լավ/Ընտրյալ հոդվածի կամ ցանկի կաղապարների հեռացում: Այժմ Վիքիշտեմարանից է գալիս։, ջնջվեց: {{Link FA|sl}}
No edit summary
Տող 11.
[[Պատկեր:Mer HAYRENIQ.ogg|մինի|Մեր Հայրենիք]]
|official_languages = [[Հայերէն]]
|capital = [[ԵրևանԵրեւան]]
|latd=40 |latm=16 |latNS=N |longd=44 |longm=34 |longEW=E
|largest_city = մայրաքաղաք
Տող 18.
|leader_name1 = [[Սերժ Սարգսեան]]
|leader_title2 = [[Հայաստանի Վարչապետ|Վարչապետ]]
|leader_name2 = [[Տիգրան ՍարգսյանՍարգսեան]]
|sovereignty_type = Անկախութիւն
|sovereignty_note = Սկսած [[ԽՍՀՄ]]-էն
|established_event1 = Յայտարարուած
|established_date1 = [[Օգոստոսի 23 Օգոստոսի]] [[1990]]
|established_event2 = Հաստատուած
|established_date2 = [[Սեպտեմբերի 21 Սեպտեմբեր]] [[1991]]
|area = 29,800
|areami² = 11,506
|area_rank = 141րդ141-րդ
|percent_water = 4.7
|population_estimate = 3,219,400
|population_estimate_rank = 136րդ136-րդ
|population_estimate_year = 2006
|population_census = 3,002,594
Տող 36.
|population_density = 101
|population_densitymi² = 262
|population_density_rank = 98րդ98-րդ
|GDP_PPP_year = 2005
|GDP_PPP = $14.17 բիլիոնպիլիոն
|GDP_PPP_rank = 127րդ127-րդ
|GDP_PPP_per_capita = $4,270
|GDP_PPP_per_capita_rank = 115րդ115-րդ
|Gini = 33.8
|Gini_year = 2003
Տող 58.
|calling_code = 374
|}}
'''Հայաստանի Հանրապետութիւն''' պետութիւն [[Անդրկովկաս]]ի մէջ։ [[ԵվրոպաԵւրոպա]]յի եւ [[Ասիա|Ասիոյ]] սահմանագլխուն, [[Հարավային Կովկաս|Հարաւային Կովկաս]]ի մէջ։
[[Մշակույթ|Մշակութային]], [[Կրոն|կրօնական]] եւ քաղաքական տեսանկիւնէն, երբեմն ընդունուած է նկատել [[Եվրոպա|եւրոպա]]կան երկիր։ Հիւսիսէն սահմանակից է Վրաստանին, արեւելքէն՝ Ատրպէյճանին, հարաւ-արեւելքէն՝ [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (Արցախ)|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան(Արցախ)]], [[հարաւ]]էն՝ [[Իրան]]ին, հարաւ–արեւմուտքէն՝ Ատրպէյճանի վերահսկողութեան տակ գտնուող Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան, արեւմուտքէն՝ [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]։▼
 
▲[[ՄշակույթՄշակոյթ|Մշակութային]], [[ԿրոնԿրօն|կրօնական]] եւ քաղաքական տեսանկիւնէն, երբեմն ընդունուած է նկատել [[ԵվրոպաԵւրոպա|եւրոպա]]կան երկիր։ Հիւսիսէն սահմանակից է Վրաստանին[[Վրաստան]]ին, արեւելքէն՝ Ատրպէյճանին[[Ատրպէյճան]]ին, հարաւ-արեւելքէն՝ [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն ([[Արցախ]])|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան(Արցախ)]], [[հարաւ]]էն՝ [[Իրան]]ին, հարաւ–արեւմուտքէն՝ Ատրպէյճանի վերահսկողութեան տակ գտնուող Նախիջեւանի[[Նախիջեւան]]ի Ինքնավար Հանրապետութեան, արեւմուտքէն՝ [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]։
[[1991]]-ի [[Սեպտեմբեր 21]]-ին համաժողովրդական հանրաքուէով մը, Հայաստանը անկախացաւ։ ▼
 
▲[[199121 Սեպտեմբեր]]-ի [[Սեպտեմբեր 211991]]-ին համաժողովրդական հանրաքուէով մը, Հայաստանը անկախացաւ։
Հայաստանի բնակչութեան 99%-ը «Այո» ըսաւ անկախութեան եւ Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն Խորհուրդը ընդունեց «Անկախութեան մասին հռչակագիր»ը, հռչակելով Հայաստանի Հանրապետութեան (ՀՀ) անկախութիւնը։ [[Սեպտեմբերի 21]]-ը կը նշուի որպէս ազգային տօն։
 
* ՀՀ պետական լեզուն [[ՀայերենՀայերէն|հայերէն]]ն է, իսկ գիրը՝ 5-րդ դարուն [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի ստեղծած հայկական գիրը։
 
* ՀՀ պետական կրօնը [[Քրիստոնեություն|քրիստոնէութիւն]]ն է («[[Հայ Առաքելական եկեղեցի|Հայ Առաքելական Եկեղեցի»]]ն [[301]] թուականէն ի վեր)։ Հայաստան առաջին երկիրն է, որ ընդունեց քրիստոնէութիւնը իբր պետական կրօն։
 
* ՀՀ Սահմանադրութիւնը ընդունուած է [[Հուլիս|5 Յուլիս]] 5, [[1995]]-ին եւ փոփոխութիւն կրած է Նոյեմբեր [[27, Նոյեմբեր]] [[2005]]-ին համաժողովրդական հանրաքուէով մը։
 
== Անուան ստուգաբանութիւն ==
Տող 72 ⟶ 75՝
{{main|Հայաստանի անվանում}}
[[Պատկեր:450px-Hayk statue.JPG|ձախից|մինի|[[Հայկ նահապետ]] ([[Նոր Նորք համայնք]])]]
Հայոց անուանադիր նախնին [[Հայկ]]ն է։ Սերունդները հետագայինյետագային անոր անունով ալ կոչուած են՝ ''հայկազունք, հայք, հայեր,'' երկիրը՝ [[Հայք]], ''Հայոց աշխարհ''։ [[Միջին դարեր]]ուն «Հայ» արմատին աւելցաւ [[Իրանական լեզուներ|իրանական]] «-ստան» վերջածանցը, որ ունի ''երկիր'', ''տարածք'' իմաստը։ Այդպիսով «Հայք» կամ «Մեծ Հայք» եզրույթըեզրոյթը վերափոխուեցա ''Հայաստանի''։
 
[[Մովսես Խորենացի|Մովսէս Խորենացի]]ի եւ [[Միքայել Չամչյան|Միքայէլ Չամչեան]]ի համաձայն՝ «Արմենիա» անունն սկիզբ առած է [[Արամ]] անունէն, որ [[Հայկ Նահապետ]]ի ուղիղ ժառանգորդն էր։ [[20-րդ դար]]ու հայ պատմաբան [[Լեո]]յի, կոչուած է հայոց ծագման մասին [[ՀունականՅունական դիցաբանությունդիցաբանութիւն|յունական առասպելի]] հերոս Արմէնիոսի անունէն, որ գալով [[Թեսալիա]]յէն (այժմ՝ [[Բուլղարիա|Պուլկարիա]])՝ բնակած է [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ին տարածքին եւ ձուլուած այնտեղ ապրող ցեղերու ու ցեղային միութիւններու հետ։ <ref>{{գիրք
|հեղինակ = Լեո
|մաս =
|վերնագիր = Երկերի ժողովածուժողովածոյ
|բնօրինակ =
|հղում =
|հրատարակություն =
|պատասխանատու խմբագիր =
|վայր = ԵրևանԵրեւան
|հրատարակչություն =
|թվական =
Տող 91 ⟶ 94՝
}}</ref>
 
Կայ նաեւ Հայաստան անուան ստուգաբանութեան [[Վրացիներ|վրացական]] տարբերակը, որուն համաձայն հայերու առաջնորդ Հայկը[[Հայկ Նահապետ|Հայկ]]ը վրացիներու առաջնորդ Քարթլոսը, կովկասյան տարբեր ցեղերու առաջնորդներ, եղբայրներ եղած են եւ սերած նոյն հօրնէնհօրմէն ու մօրմէն։ <ref>Հ․ Գ․ Ժամկոչյան «Հայոց պատմություն</ref> Թէպետեւ այժմ վրացիները հայկական պետական կազմաւորումներէն մեկուն՝մէկուն՝ Սումխու երկրի ([[Ծոփք]]-[[Կոմմագենե|Քոմմակենէ]]) անունով Հայաստանը կը կոչեն ''Սոմխեթի'', ժողովուրդին՝ ''սոմեխներ''։
 
Հայաստանը աշխարհի գրեթէ բոլոր լեզուներով կը կոչուի Արմէնիա՝ {{lang-en|Armenia}}, {{lang-ru|Армения}}, {{lang-ar|أرمينيا}}, {{lang-fa|ارمنستان}}, {{lang-de|Armenien}} եւ այլն։ Այդ անունը կու գայ հայկական «[[Արմե|Արմէ]]» եւ «Ուրմէ» ցեղերու անուանումէն, առաջինը այդպէս անուանած են [[ասորեստան]]ցիներն ու [[բաբելոն]]ցիները։ Այնուհետեւ այդ անունը տարածուած է [[ՀունաստանՅունաստան|յույյոյ]]ներու ու [[ՓյունիկիաՓիւնիկիա|փիւնիկ]]եցիներու միջոցով։ Հայաստանի անունը նշուած է նաեւ [[ԲեհիսթունիՊեհիսթունի արձանագրությունարձանագրութիւն|Պեհիսթունի եռալեզու արձանագրութեան]] մէջ։
 
== Աշխարհագրութիւն ==
 
Հայաստանի սահմանակից երկիրներն են հիւսիսէն՝ [[Վրաստան]]ը, արեւելքէն՝ [[Ատրբեջան|Ատրպէյճանը]], հարաւէն՝ [[Իրան]]ը, հարաւ-արեւմուտքէն՝ [[Նախիջեւան]]ը եւ արեւմուտքէն՝ [[Թուրքիա|Տաճկաստանը]]։
 
Հայաստանը լեռնային երկիր է՝ 90%-ը ծովուն մակարդակէն 1.000 մեթր բարձր է։ Ամենաբարձր լեռը [[Արագած]]ն է (4.090 մ․)։ Ամենամեծ լիճը [[ՍևանաՍեւանայ լիճ|Սեւան]]ն է՝ 1.417 քառ. ք․մ․։
 
*[[Հայաստանի լեռները]]
*[[Հայաստանի հիմնական Գետերը|Հայաստանի խոշոր գետերը]]
*[[Հայաստանի հիմնական ԼճերըԼիճերը|Հայաստանի խոշոր լճերը]]
 
[[Պատկեր:Satellite image of Armenia in May 2003.jpg|մինի|աջից|300px|Արեւելեան Հայաստանի պատկերը՝ նկարահանուած ՆԱՍԱ-յի (ԱՄՆ) արբանեակէն:]]
Տող 109 ⟶ 112՝
== Հայաստանի մեծ քաղաքները ==
 
# [[Երեւան]]։ 1.093.499
# [[Կիւմրի]]։ 148.383
# [[Վանաձոր]]։ 101.099
# [[Հրազդան]] 63,400
# [[Աբովյան|Աբովեան]] 60,600
# [[Էջմիածին]]։ 49.514
# [[Կապան]] 46,500
# [[Արմավիր]] 45,100
# [[Հրազդան]]։ 40.796
# [[Արտաշատ]] 35,100
# [[Աշտարակ]] 29,800
# [[Գորիս]]։ 20.000
 
[[Կատեգորիա:Երկիրներ (արւմտ․)]]
[[Կատեգորիա:Հայաստան (արւմտ․)]]
 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Հայաստան» էջէն