«Հայաստանի Աշխարհագրութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Հայկական Բարձրաւանդակ, պատմաաշխարհագրական տարածք, հայ ժողովուրդի բնօրրան։ Կը գտնուի Առաջաւոր Ասիոյ տարածքին՝ իրանական եւ փոքրասիական բարձրավանդակներուն միջեւ։ Հիւսիսէն Կովկասեան լեռներն են եւ [[Սեւ ծովըԾով (արեւմտահայերէն)|Սեւ ծով]]ը, հարաւէն՝ [[Միջագետքի դաշտավայրը։դաշտավայր]]ը։

Հայկական բարձրաւանդակը նկատելիօրէն կը տարբերի շրջակայ տարածքներէն. այն ունի 1 500 - 1 800 մեթր միջին բարձրութիւն, իսկ առանձին գագաթները ունին աւելի քան 3 000 - 4 000 մեթր բացարձակ բարձրութիւն։ Գերմանացի աշխարհագէտ Քարլ Ռիթթերը (Carl Ritter) Հայկական լեռնաշխարհը անուանած է օդով եւ ջուրով հարուստ «լեռնային կղզի»։ Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձր կէտը Մեծ Մասիսն է (Արարատ, 5 165 մ)։ Բարձրութեամբ լեռնաշխարհի երկրորդն է Սաւալանը (Հայկական կամ Ղարատաղի լեռները, [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]], բարձրութիւնը՝ 4 811 մեթր), երրորդը՝ Սիփանը[[Սիփան (արեւմտահայերէն)|Սիփան]]ը (Վանայ լիճի արեւմտեան ափին մօտ, բարձրութիւնը՝ 4 434 մ), չորրորդը՝ Ճիլոն (Կորդուաց լեռներ, 4 168 մ), հինգերորդը՝ Արագածը (Հայաստանի Հանրապետութիւն, 4 090 մ)։

Լեռնաշխարհի տարածքը մօտ 400 000 քառակուսի քիլոմեթր է։ Այդ տարածքին գոյութիւն ունին հայկական երկու պետութիւններ՝ Հայաստանի եւ [[Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութիւնները[ՆՀանրապետութիւն 1(Արցախ)|Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութիւն]]ները, որոնք միասին (մօտ 42 000 քմ²) կը կազմեն լեռնաշխարհի տարածքի մօտ 11 տոկոսը։ Գրեթէ նոյնքան տարածք կը զբաղեցնէ լեռնաշխարհի այն հատուածը, որ կը պատկանի Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան։ Ազրպէյճանի տարածքին կը գտնուին լեռնաշխարհի գաւառներէն Գարդմանը եւ Գողթանը (Նախիջեւան), Վրաստանէն՝ Ջաւախքը։ Հայկական բարձրաւանդակի մօտ երկու երրորդը այժմ կը գտնուի Թուրքիոյ Հանրապետութեան կազմին մէջ։Հայկական Բարձրաւանդակը հարուստ է բնական հարստութիւններով. նշանաւոր են աղի, պղինձի եւ երկաթի հանքերը։ Հայաստան մասնաւորաբար հարուստ է իր շինանիւթերով։ Շինութեան համար ամէնէն շատ օգտագործուած քարը տուֆն[[Տուֆ (արեւմտահայերէն)|տուֆ]]ն է։ Կան նաեւ պազալթն ու կրանիթը։ Հայաստանի լեռնաշխարհին մէջ կը գտնուին նաեւ հանքային բաղադրութիւններով տաք եւ պաղ ջուրի աղբիւրներ: