«Հայկական Դրամ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ արեւմտահայերէն յօդուածներուն բարելաւման նպատակով oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 36.
|Դրամահատարանի_կայքէջ =
}}
'''Հայկական դրամը''' ([[ISO 4217|ISO կոդ]]՝ '''AMD''') [[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետութեան]] ազգային արժոյթնդրամանիշն է։ Դրամի արտադրեալը [[Հայկական լումա|լումա]]ն է՝ «1 դրամ = 100 լումա» հարաբերակցութեամբ։ Ազգային արժոյթդրամանիշ տալուարտադրելու բացառիկ իրաւունքը կը պատկանի [[Հայաստանի Հանրապետութեան Կեդրոնական պանքդրամատան]]ին, որ նաեւ կը կազմակերպէ եւ կը կարգաւորէ ոչ-պարտքով [[ՀՀ դրամաշրջանառություն|դրամաշրջանառութիւն]]ը երկրի տարածքին մէջ<ref name="հհօհհկբմ">Հայաստանի Հանրապետության օրենքըօրէնքը Հայաստանի ՀանրապետությանՀանրապետութեան ԿենտրոնականԿեդրոնական բանկիդրամատան մասին; [http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1858&lang=arm ՀՀ ԱԺ կայք], գլուխ 6</ref><ref>Հայկական դրամը; [http://armeco.am/publ/2-1-0-2 armeco.am] /վերցված է 2015-11-29/</ref>։ Շրջանառութեան մէջ գտնուող դրամանիշերըդրամանիշները կը հանդիսանան Կեդրոնական պանքիդրամատան անվերապահ պարտաւորութիւնը եւ ապահվուած են անոր բոլոր միջոցներով<ref name="հհօհհկբմ" />։ «Դրամ» բառը թարգմանաբար կը նշանակէ «փող» եւ կը ծագի «[[դրախմա]]» բառէն ({{lang-el|δραχμή}})։ Հայկական դրամի [[Հայկական դրամի խորհրդանշան|գրանշանն]] է '''«[[Պատկեր:armenian dram sign.svg|baseline|{{{1|10px}}}]]»''' նշանը ({{unicode|֏}} • U+058F Armenian Dram Sign<ref>The Unicode Standard 8.0, Armenian; [http://unicode.org/charts/PDF/U0530.pdf unicode.org] {{ref-en}}</ref>)։
 
ՀՀ ազգային արժոյթիդրամանիշի ներդրումը իրականացուած է [[ՀՀ Ազգային ժողով|ՀՀ Գերագոյն խորհուրդի]]ն կողմէ ստեղծուած ՀՀ-ի մէջ դրամաշրջանառութեան կարգաւորման պետական հանձնաժողովիյանձնաժողովի 19 Նոյեմբեր, 1993 թուականին որոշմամբորոշումով, որունորու համաձայն՝ «22 Նոյեմբեր, 1993 թուականին-ին, ժամը 00:00-ին ՀՀ տարածքին վրայ օրինական վճարամիջոց կը հանդիսանան ՀՀ ԿԲ 1993 թուականի նմուշի 10, 25, 50, 100, 200 եւ 500 դրամ անուանական արժեքներովարժէքներով պանքայինդրամատնային տոմսերը»<ref name="դպհ">Դրամի պաշտպանական հատկանիշներըյատկանիշները; [http://www.armworld.am/detail.php?paperid=304&pageid=10918&lang=_arm armworld.am] /վերցված է 2015-11-27/</ref><ref name="դքտ">Վերադարձ 1993 թվական՝ դրամը 20 տարեկան է; [http://www.banks.am/printpage.php?lang=am&nid=8905 banks.am] /վերցված է 2015-11-29/</ref>։
 
Հայաստանի Հանրապետութեան մէջ պետական դրամատպարանի եւ դրամահատարանի բացակայութեան պայմաններուն ՀՀ Կեդրոնական պանքիդրամատան կողմէ հրատարակուած շրջանառու թղթադրամները եւ մետաղադրամները կը պատրաստուին երկրէն դուրս։ ՀՀ Կեդրոնական պանքըդրամատունը համագործակցած է հետեւեալ ընկերութիւններուն եւ դրամահատարաններուն հետ՝
* {{դրոշ|Ավստրիա}} [https://www.oebs.at/en/ «OeBS» ընկերութիւն],
* {{դրոշ|Գերմանիա}} [http://www.gi-de.com/en/index.jsp «Giesecke & Devrient» ընկերութիւն],
* {{դրոշ|Լեհաստան}} [https://www.mennica.com.pl/ Լեհաստանի դրամահատարան],
* {{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [http://www.delarue.com/ «De La Rue» ընկերութիւն],
* {{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [http://www.royalmint.com/ ՄեծՄեծն Բրիտանիոյ արքայական դրամահատարան],
* {{դրոշ|Նիդերլանդներ}} [http://www.joh-enschede.nl/ «Joh. Enschede» ընկերութիւն],
* {{դրոշ|Նիդերլանդներ}} [http://www.knm.nl/ Նիտերլանտներու արքայական դրամահատարան],
* {{դրոշ|Սլովակիա}} [http://www.mint.sk/ Քրեմնիսայի դրամահատարան],
* {{դրոշ|Ֆինլանդիա}} [http://www.suomenrahapaja.fi/ ՖինլանտիոյՖինլանտայի դրամահատարան]։
 
ՀՀ շրջանառու դրամանիշերունդրամանիշներուն սկզբնական հեղինակներն են՝ [[Աշոտ Մանուկյան (նկարիչ)|Աշոտ Մանուկեան]], [[Հռաչեայ Ասլանեան]], [[Կարապետ Աբրահամեան]], [[ՌուբենՌուբէն Արուտչեան]] եւ [[Յարութիւն ՍամուելեանՍամուէլեան]]։
{{TOC limit|limit=2}}
 
Տող 64.
|}
[[Պատկեր:Դրամ.jpg|150px|thumb|right|[[Դրամի հուշարձան (Երեւան)|Դրամը խորհրդանշող պրոնզէ արձան]]ը]]
21 Սեպտեմբեր, 1991-ին, ՀՀ անկախութեան հռչակմամբհռչակումով առաջացավյառաջացաւ ազգային արժոյթդրամանիշ ունենալու անհրաժեշտութիւնը։ Սակայն մինչ ազգային արժոյթիդրամանիշի ներդրումը Հայաստանի մէջ պաշտոնականպաշտօնական շրջանառութեան մէջ էին [[խորհրդային ռուպլի]]ի՝ 1961-1991 թուականներու նմուշի եւ [[ռուսական ռուպլի]]ի՝ 1991-1992 թուականներու նմուշի պանքայինդրամատնային տոմսերը։
 
Ազգային արժոյթիդրամանիշի անուան տարբեր առաջարկներ կային՝ «դրամ», «ստակ», «իպար», «դահեկան», արտադրեալ միաւորինը՝ «մանրադրամ», «ար», «մանր», «իմի», «զուզա», «բլիք», «լումա»։ 27 Մարտ 1992-ին, հատուկյատուկ հանձնաժողովիյանձնաժողովի կողմէնկողմէ որոշուեցաւ ՀՀ ազգային արժոյթիդրամանիշի անուանումը՝ «դրամ», արտադրեալ միաւորինը՝ «լումա»<ref name="ծհդ">Հայկական դրամի պատմությունից. 1993-ի նոյեմբերի 22-ին «ծնվեց» հայկական դրամը; [http://www.panarmenian.net/arm/details/172612/ panarmenian.net] /վերցված է 2015-12-02/</ref><ref name="դտտ">Драму - 15 лет; [http://www.old.express.am/43_08/dram15.html express.am] {{ref-ru}} /վերցված է 2015-11-27/</ref>{{sfn|Հայաստանի Հանրապետության դրամանիշերը|էջ=5}}։
 
22 Նոյեմբեր 1993-ին, ազգային արժոյթինդրամանիշի ներդրմամբներդրումով, ՀՀ տարածքին մէջ դադրեցաւկը դադրի խորհրդային եւ ռուսական դրամանիշերուդրամանիշներու շրջանառութիւնը․ փոխանակման համար ընդունուած էր «1 դրամ = 200 խորհրդային ռուպլի» հարաբերակցութիւնըյարաբերակցութիւնը<ref name="դքտ" /><ref name="դշհհ">Դրամաշրջանառությունը ՀՀ-ում; [https://www.cba.am/am/sitepages/achbankingsystemarmenia.aspx ՀՀ ԿԲ կայք] /վերցված է 2015-11-29/</ref>։
 
==== Դրամի գրանշանը ====
{{հիմնական|Հայկական դրամի խորհրդանշան}}
ՀՀ ԿԲ խորհուրդի 9 Հոկտեմբեր 2001-ի թիւ 25 արձանագրային որոշմամբ հայկական դրամի գրանշանի առաջարկուած տարբերակներէն հաւանութիւնը տրուած էր [[Կարեն Քոմենտարեան]]ին եւ [[Ռուբեն Արուտչեան]]ին<ref name="դտտ" /><ref name="հհդգ">Հայաստանի Հանրապետության դրամի գրանշանը; [https://www.cba.am/Storage/AM/downloads/arjuyt/Դրամի%20նշան.pdf ՀՀ ԿԲ կայք]</ref><ref>Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկի խորհուրդ․ Արձանագրային որոշում Հայաստանի Հանրապետության դրամի խորհրդանշանի ընտրության մասին; [http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=15415 irtek.am]</ref>։ Ան [[հայոց այբուբեն]]ի մեծատառ «[[Դ]]» տառն է՝ երկու հորիզոնական գիծերով։
 
ՀՀ ԿԲ խորհուրդի 9 Հոկտեմբեր 2001-ի թիւ 25 արձանագրային որոշմամբորոշումով, հայկական դրամի գրանշանի առաջարկուած տարբերակներէն հաւանութիւնը տրուած էր [[ԿարենԿարէն Քոմենտարեան]]ին եւ [[ՌուբենՌուբէն Արուտչեան]]ին<ref name="դտտ" /><ref name="հհդգ">Հայաստանի ՀանրապետությանՀանրապետութեան դրամի գրանշանը; [https://www.cba.am/Storage/AM/downloads/arjuyt/Դրամի%20նշան.pdf ՀՀ ԿԲ կայք]</ref><ref>Հայաստանի ՀանրապետությանՀանրապետութեան ԿենտրոնականԿեդրոնական բանկիդրամատան խորհուրդ․ Արձանագրային որոշում Հայաստանի ՀանրապետությանՀանրապետութեան դրամի խորհրդանշանի ընտրությանընտրութեան մասին; [http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=15415 irtek.am]</ref>։ Ան [[հայոց այբուբեն]]ի մեծատառ «[[Դ]]» տառն է՝ երկու հորիզոնական գիծերով։
2007 թուականին «'''[[Պատկեր:armenian dram sign.svg|baseline|{{{1|10px}}}]]'''» գրանշանը գրանցուած է [[ՀՀ պետական չափանիշ]]ով, իսկ 2012 թուականին վերջնականապէս հաստատուած է ISO/UNICODE միջազգային չափանիշերով<ref name="ծհդ" /><ref name="հհդգ" />։
 
2007 թուականին-ին, «'''[[Պատկեր:armenian dram sign.svg|baseline|{{{1|10px}}}]]'''» գրանշանը գրանցուած է [[ՀՀ պետական չափանիշ]]ով, իսկ 2012 թուականին-ին վերջնականապէս հաստատուած է ISO/UNICODE միջազգային չափանիշերովչափանիշներով<ref name="ծհդ" /><ref name="հհդգ" />։
Հայկական դրամի 15-ամեակի կապակցութեամբ Կեդրոնական պանքին դիմաց 2008 թուականին տեղադրուած է դրամին նուիրուած եւ դրամը խորհրդանշող պրոնզէ [[Դրամի հուշարձան (Երեւան)|արձան]]։ Հեղինակը քանդակագործ [[Էտուարտ Շախիկեան]]ն է։
 
Հայկական դրամի 15-ամեակի կապակցութեամբ Կեդրոնական պանքինդրամատան դիմաց 2008 թուականին-ին տեղադրուած է դրամին նուիրուած եւ դրամը խորհրդանշող պրոնզէ [[Դրամի հուշարձան (Երեւան)|արձան]]։ Հեղինակը քանդակագործ [[Էտուարտ Շախիկեան]]ն է։
 
== Թղթադրամներ ==
2015 թուականի Դեկտեմբերի դրութեամբ, Հայաստանի Հանրապետութեան մէջ կը շրջանառուէին եօթը անուանական արժեքովարժէքներով թղթադրամներ։ Անոնք բոլորը ունին բարձր պաշտպանուածութիւն եւ որակ<ref name="դպհ" /><ref name="դտտ" />, իրենց տեխնիկականգիտարուեստական բնութագրերովբնութագիրներով չեն զիջիր արտերկրեայ թղթադրամներուն, որոշ դեպքերունդէպքերու մէջ նաեւ կը գերազանցեն<ref>Հայկական դրամը պաշտպանվածության մակարդակով չի զիջում եվրոյին; [http://armenpress.am/arm/news/704126/haykakan-dramy-pashtpanvatsutyan-makardakov-chi-zijum-evroyin.html armenpress.am] /վերցված է 2015-11-27/</ref><ref>Հայկական դրամի պատմությունից. Նոր հայկական թղթադրամները; [http://panarmenian.net/arm/details/172728 panarmenian.net] /վերցված է 2005-11-29/</ref>։ ՇրջանառութիւնինՇրջանառութեան հետ կանչուած միւս բոլոր թղթադրամները ենթակայ են փոխանակման ՀՀ կեդրոնական պանքերունդրամատուներուն եւ Հայաստանի տարածքին մէջ գործող բոլոր առեւտրային պանքերունդրամատուներուն մէջ<ref name="դշհհ" /><ref name="իսհդ">ԻնչպեսԻնչպէս է ստեղծվել հայկական դրամը; [https://www.slaq.am/arm/news/213911/ slaq.am] /վերցված է 2015-11-29/</ref>։
 
==== 1993-1995 թուականներու նմուշի թղթադրամներ ====
Գրառումները '''դիմերեսին'''՝ անուանական արժեքըարժէքը թուանշաններով եւ բառերով, սերիան, տպագրման տարեթիւը, հրապարակող պանքիդրամատան անուանումը՝ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՊԱՆՔ» (1000 եւ 5000 դրամ անուանական արժեքովարժէքով թղթադրամներուն վրայ՝ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՊԱՆՔ»), «Պանքի նախագահ» եւ «Տնտեսութեան նախարար» գրառումները եւ այդ պաշտոնեաներունպաշտօնեաներուն ստորագրութիւնները{{ref+|1993-1995 թվականների նմուշի թղթադրամներիթղթադրամներուն վրավրայ առկա է ՀՀ ԿԲ հետևյալհետեւեալ նախագահներիցնախագահներէն մեկիմէկուն ստորագրությունը՝ստորագրութիւնը՝ [[Իսահակ ԻսահակյանԻսահակեան]], [[Բագրատ ԱսատրյանԱսատրեան]]։ ԱռկաԱռկայ է նաևնաեւ ՀՀՀ ֆինանսներիտնտեսական հետևյալհետեւեալ նախարարներիցնախարարներէն մեկիմէկուն ստորագրությունը՝ստորագրութիւնը՝ [[Ջանիկ ՋանոյանՋանոյեան]], [[ԼևոնԼեւոն ԲարխուդարյանԲարխուդարեան]]{{sfn|Հայաստանի ՀանրապետությանՀանրապետութեան դրամանիշերըդրամանիշները|էջ=14-21}}։|ն}}։
 
Գրառումները '''դարձերեսին'''՝ անուանական արժեքըարժէքը թուանշաններով եւ բառերով, հրապարակող պանքիդրամատան անուանումը՝ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՊԱՆՔ» կամ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՊԱՆՔ»։
 
10, 25, 50, 100, 200 եւ 500 դրամնոց թղթադրամներուն պատկերը պատրաստած են՝ Հռաչեայ Ասլանեանը եւ Աշոտ Մանուկեանը, 1000 դրամնոց թղթադրամինը՝ Աշոտ Մանուկեանը, եւ 5000 դրամնոց թղթադրամինը՝ Հռաչեայ Ասլանեանը։ Թղթադրամները '''տպագրուած են''' գերմանական «Giesecke & Devrient» ընկերութեան մէջ։