«Հայկական Լեռնաշխարհ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 10.
{{ՀԲ}}
{{ՀՀՀ}}
 
=== Լեռնագրութիւն ===
[[Պատկեր:Caucasus.A2001306.0815.250m.jpg|մինի|300px|Հայկական լեռնաշխարհի արբանեակային քարտէսը]]
Հայկական լեռնաշխարհը ընդարձակ երկիր է՝ շուրջ 400 հազար քմ² տարածքով։ Անոր կեդրոնական մասը կը զբաղեցնէ Հայկական հրաբխային բարձրավանդակը։ Տարածքը կտրտուած է բազմաթիւ լեռնաշղթաներով, որոնց միջեւ ինկած են արգաւանդ [[Հարթավայր (արեւմտահայերէն)|հարթավայր]]երն ու [[Սարահարթ (արեւմտահայերէն)|սարահարթ]]երը։ Հայկական լեռնաշխարհի կեդրոնական շրջանները ([[Այրարատ (արեւմտահայերէն)|Այրարատ]], [[Վասպուրական (արեւմտահայերէն)|Վասպուրական]], [[Տուրուբերան (արեւմտահայերէն)|Տուրուբերան]]) ստացած են «Միջնաշխարհ» անունը։
 
Հայկական լեռնաշխարհը երկրաշարժի գօտի է։ Այստեղ յաճախ կան ցնցումներ։ 1988 թուականի [[Դեկտեմբեր 7]]-ին՝ առաւօտեան ժամը 11։41, տեղի ունեցաւ ամենախոշոր՝ [[Սպիտակ (արեւմտահայերէն)|Սպիտակ]]ի երկրաշարժը, որուն պաճառաւ մեր ՀԽՍՀ–ն ունեցաւ մարդկային եւ նիւթական մեծ կորուստ։
 
Կան նաեւ բազմաթիւ մարած հրաբուխներ։ Այստեղ է [[Առաջաւոր Աայիա|Առաջաւոր Ասիոյ]] միակ գործող հրաբուխը՝ [[Թոնդրակ (արեւմտահայերէն)|Թոնդրակ]]ը կամ Թոնդուրեկը՝ [[Ծաղկանց Լեռներ (արեւմտահայերէն)|Ծաղկանց լեռներ]]ուն։ Հրաբխային աշխուժութիւնը, սակայն, տարածուած է շատ լեռներով։ Օրինակ՝ [[Վանայ լիճ (արեւմտահայերէն)|Վանայ լիճ]]ի արեւմտեան ափին բարձրացող [[Նեմրութ Լեռ (արեւմտահայերէն)|Նեմրութ]] լերան վերջին ժայթքումը տեղի ունեցած է 1441 թուականին։ Այժմ անոր խառնարանին մէջ լիճ գոյացած է, որ իր մեծութեամբ աշխարհի ամենամեծ խառնարանային լիճերէն կը համարուի:
 
Երկրի լեռնային ելեւէջքի տեղագրութեան (relief and topography) եւ արտաքին ազդակներու հետեւանքով Հայկական լեռնաշխարհի բնական պայմանները՝ կլիման, [[Հող (արեւմտահայերէն)|հող]]երը, բոյսերը, [[Կենդանիներ (արեւմտահայերէն)|կենդանի]]ները, բազմազան են։ Այդ բոլորը ենթարկուած են ուղղաձիգ գօտեւորման օրէնքին։ Այստեղ առկայ են կիսաանապատներէն մինչեւ լեռնային բաց դաշտ (ռուս.՝ թունտրէ այսինքն բաց դաշտ) եւ նոյնիսկ լեռնային-բեւեռային բնական բոլոր գօտիները։ Եւ այդ բոլորը իրարու յաջորդած են ընդամէնը 75—200 մեթրի վրայ։ Բնական պայմաններուն այդպիսի խառնաշփոթութիւնն ալ պայմանաւորուած է երկրի առանձին շրջաններուն տարբեր զբաղմունքներու առաջացմանն ու զարգացման:
 
== Ծանօթագրութիւններ ==