«Հայկական Լեռնաշխարհ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
պարզեցնում եմ հղումները oգտվելով ԱՎԲ
Տող 21.
 
[[Պատկեր:Great Armenian world.jpg|մինի|ձախէն|[[Արարատ]]]]
Լեռնաշխարհի հիւսիսային սահմանը [[Փոքր Կովկաս (արեւմտահայերէն)|Փոքր Կովկաս]]ի եւ Արեւելապոնտական լեռնային համակարգերն են։ Արեւելքի սահմանը Փոքր Կովկասով կը հասնի մինչեւ [[Ղարատաղի Լեռներ |Ղարատաղի լեռներ]]ը եւ Սոհունտ լեռ։ Թեքուելով դէպի [[Ուրմիոյ Լիճ |Ուրմիոյ լիճ]]ին կողմը՝ կը ներառէ լիճի ափամերձ գաւառները եւ կը հասնի [[Հայկական Տաւրոս]]ի շարունակութիւնը համարուող Կորդուաց լեռնաշղթային։ Լեռնաշխարհի հարաւային սահմանը կը հասնի [[Մարտին]]ի կամ Մասիոս լեռներ եւ Հայկական (Արեւելեան) Տաւրոս։ Հասնելով [[Եփրատ գետ (արեւմտահայերէն)|Եփրատ գետ]]ին՝ արեւմտեան սահմանը Անտիտաւրոս լեռներով կը հասնի [[Սեւ Ծով|Սեւ ծով]]ին ու Արեւելապոնտական լեռներուն։ Հարեւան երկրներէն՝ Փոքրասիական բարձրավանդակէն եւ [[Իրան (արեւմտահայերէն)|Իրան]]ական լեռնաշխարհէն բարձրադիր ըլլալուն պատճառով գերմանացի արեւելագէտները այն կոչեր են «լեռնային կղզի»։ Լեռնաշխարհը ունի ծովիու մակերեւոյթէն 1500-1800 մեթր միջին բարձրութիւն։ Ընդհանուր տարածքը մօտ 400 000 քմ² է։
 
Տարբեր ուղղութեամբ երկարող լեռնաշղթաները միմեանց միջով կտրելով երկիրը վերածած են բազմաթիւ փակ շրջաններու։ Լեռնաշղթաներու միջեւ ինկած են ձորեր, հովիտներ եւ դաշտեր։ Երկիրին վրայ հիմնականօրէն տարածուած են հրաբուխային [[Սարահարթ (արեւմտահայերէն)|սարահարթեր]] եւ առանձին լեռնազանգուածներ, բեկորային ու ծալքաւոր լեռներ, կերտուածական tectonic իջուածքներ։ Հայկական լեռնաշխարհը կը մտնէ [[Երկրաշարժ (արեւմտահայերէն)|երկրաշարժ]]ներու գօտիին մէջ։ Այստեղ կը գտնուի [[Առաջաւոր Ասիա|Առաջաւոր Ասիոյ]] միակ գործող հրաբուխը՝ Թոնդուրեկը (Մասիսէն հարաւ-արեւմուտք), որուն խառնարանէն դուրս կու գան ջրային գոլորշիներ, ծծմբային ու ածխածնային կազեր եւ մանր քարակտորներ, իսկ ստորոտէն կը բխին հանքային տաք [[Աղբիւր|աղբիւր]]ներ։
 
Փոքր Կովկասի լեռնահամակարգը ունի ծալքաւոր կառուցուածք։ Այն կը սկսի [[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստան]]ի ծովափը գտնուող [[Պաթում]] քաղաքէն եւ աղեղնաձեւ կը շարունակուի մինչեւ Հայաստանի հարաւային սահմանը՝ [[Մեղրի (արեւմտահայերէն)|Մեղրի]]։ Լեռնահամակարգը ունի քանի մը լեռնաբազուկներ. հիւսիսը Մեսխեթի ու Թրիալէթի լեռնաշղթաներն են ու Ջաւախքի բարձրավանդակը ([[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստան]]), կեդրոնին՝ Բազումի, [[Փամբակ (գիւղ, Լոռիի մարզ)|Փամբակ]]ի, [[Գուգարաց Աշխարհ (արեւմտահայերէն)|Գուգարաց]] եւ Սեւանի լեռները (Հայաստան)։ Հարաւը, Փոքր Կովկասը կը ճիւղաւորուի 2 լեռնաբազուկներու՝՝ Արցախի լեռներ (ԼՂՀ) եւ [[Զանգեզուրի Լեռնաշղթայ|Զանգեզուրի լեռնաշղթայ]] (Հայաստան)։ Փոքր Կովկասի լեռները խոնաւ են ու անտառապատ։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը [[Կապուտջուղ (արեւմտահայերէն)|Կապուտջուղ]]ն է (3906 մ)։ Փոքր Կովկասին կից են Գեղամայ հրաբխային լեռնաշղթան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ամենաբարձր կէտը՝ [[Արագած (արեւմտահայերէն)|Արագած]] լեռնագագաթը՝ 4096 մ բարձրութեամբ։
Տող 29.
[[Պատկեր:Փոքր Կովկաս.jpg|330px|thumb|right|[[Փոքր Կովկաս]] լեռնահամակարգը]]
 
Մեսխեթի ու Թրիալէթի (Trialeti) լեռնաշղթաները հիւսիսէն կը սահմանեն [[Հայկական Լեռնաշխարհ (արեւմտահայերէն)|Հայկական լեռնաշխարհ]]ը։լեռնաշխարհը։ Իրենց եւ Մեծ Կովկաս լեռնային համակարգի մէջտեղը կը գտնուի Ռիոնի հովիտը։ Այս լեռնաշղթաներուն կից են նաեւ Շաւշեթի լեռները, որոնք կը գտնուին Թուրքիոյ տարածքին։ [[Մեսխեթի Լեռնաշղթայ|Մեսխեթ]]ի լեռնաշղթան, յայտնի է նաեւ որպէս Աճարա-իմերեթեան, կ՝երկարի Սեւ ծովու աճարական ափէն մինչեւ [[Կուր Գետ (արեւմտահայերէն)|Կուր գետ]]ի Պորժոմի կիրճը։ Երկարութիւնը 150 քմ է, բարձր կէտը՝ մինչեւ 2850 մ (Մեփիսծղարօ)։ Թրիալեթա լեռնաշղթայի երկարութիւնը նոյնպէս մօտ 150 քմ է, բարձր կէտը՝ Շաւիքլտէ լեռը, նոյնպէս ունի 2850 մ բացարձակ բարձրութիւն։ Այս լեռնաշղթաները կազմուած են առաւելապէս հրաբխածին ապարներով։ Հիւսիսային լանջերն անտառապատ են եւ կը գերակշռեն բարձր լեռնային տափաստանները եւ ենթալպեան մարգագետինները։
 
Ջաւախքի լեռնաշղթան կը գտնուի [[Վրաստան (արեւմտահայերէն)|Վրաստան]]ի հարաւը եւ Հայաստանի Հանրապետութեան Լոռիի, Շիրակի մարզերու սահմանագլուխը: Երկարութիւնը մօտաւորապէս 50 քմ է եւ կ՝երկարաձգուի Թրիալեթէն մինչեւ Բազումի լեռնաշղթայ։ Այստեղ են Աշոցքի եւ Լոռիի սարահարթերը։ Ամենաբարձր գագաթը Աչքասարն է ՀՀ տարածքին, որ ծովու մակերեւոյթէն 3196 մ բարձրութիւն ունի։ [[Ջաւախք]]ի լեռնաշղթան յայտնի է նաեւ իր ջրվէժներով։ Լեռնաշղթան հիմնականին ծածկուած է ալպեան մարգագետիններով եւ կանաչ արօտավայրերով։ Բազմաթիւ են՝ փոքրիկ լիճերը, Ջաւախքի լեռնաշղթայի վրայ եւ իր շրջակայքը։
Տող 47.
Murov mountain in Azerbaijan-Caucasus.jpg|Արցախի լեռնաշղթայ
</gallery>
 
 
{{ՀՍՀ}}