«Հայոց Ցեղասպանութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Տող 425.
* հայերու մահը արդիւնք է Օսմանեան կայսրութեան մէջ, քաղաքացիական պատերազմի, որուն արդիւնքին մէջ զոհուած են նաեւ բազմաթիւ թուրքեր։
 
== Հայերու Ցեղասպանութեան Արտացոլումը ՄշակոյբինՄշակոյթին Մէջ ==
[[Պատկեր:Суренянц, «Попранная святыня», 1895.jpg|thumb|left|180px|[[Վարդգէս Սուրենյանց]], «Ոտնահարուած սրբութիւն», 1895 թուական]]
1915 թուականի իրադարձութիւններու վերաբերեալ առաջին կինոնկարը «[[Հոգիներու աճուրդ (արեւմտահայերէն)|Բռնաբարուած Հայաստանը]]» ֆիլմն է (1919), որմէ պահպանուած է միայն 15 վայրկեաննոց հատուած։ Առաջին վավերագրական ֆիլմը՝ «Ո՞ւր է իմ ժողովուրդը» ({{lang-en|Where Are My People?}}, պրոդիւսերպատրաստողը Մայքլ Յակոբեան), թողարկուեցաւարտօնուեցաւ [[1965]] թուականին՝ իրադարձութիւններու 50-ամեակի առթիւ։ 20-րդ եւ 21-րդ դարերու, սահմանագծին ստեղուեցան մի քանի վավերագրական ֆիլմեր, որոնցմէ ամենահետաքրքրականը եղաւ «Թաքնուած Հոլոքոստ» ֆիլմը ({{lang-en|The Hidden Holocaust}})։ Խորհրդային տարիներուն Հայաստանի մէջ, նկարահանուեցան «[[Նահապետ (ֆիլմ)(արեւմտահայերէն)|Նահապետ]]» եւ «[[Ձորի Միրոն (ֆիլմ)|Ձորի Միրոն]]» ֆիլմերը։ Կ'արտասահմանեն նկարահանուած ֆիլմերէպ առաւել արժէքաւոր են [[Անրի Վերնոյ (արեւմտահայերէն)|Անրի Վերնոյի]]ի «[[Մայրիկ (ֆիլմ)|Մայրիկ]]» (1991), «Պարադի փողոց, 588»-ը (1992), [[ՌոբերտՌոպերթ Քեշիշեան]]ի «[[Արամ (ֆիլմ)|Արամ]]» (2002), [[Ատոմ Էգոյան]]ի «[[Արարատ (ֆիլմ)(արեւմտահայերէն)|Արարատ]]» (2002), [[ՏավիանիՏաւիանի եղբայրներ|Տաւիանի եղբայրներու]]ու «[[Արտոյտներու ագարակը]]» (2007), [[ՖատիհՖաթիհ Ակին|Ֆաթիհ Աքին]]ի [[Սպի (ֆիլմ, 2014)|«Սպին»]] (2014) ֆիլմերը։
 
Յայտնի լուսանկարներ առնուած են գերմանական [[Կարմիր խաչԽաչ (արեւմտահայերէն)|Կարմիր խաչէն]]էն [[Արմին Վեգներ (արեւմտահայերէն)|Արմին Վեգներու]]ի եւ ԱՄՆ հիւպատոս [[Լեսլի Դեւիս]]ի կողմէն<ref name="Hagopian">[[Մայքլ Յակոբ Յակոբեան|J. Michael Hagopian]]. Films, Armenian Documentary // {{Գիրք|հեղինակ=Dinah L. Shelton|վերնագիր =Encyclopedia of Genocide and Crimes Against Humanity|հատոր=I}}</ref>։ Թուրքիոյ, Հանրապետութիւնը կը խոչընդոտէ հայերու բնաջնջման մասին ֆիլմերու նկարահանման<ref name="Dinah Shelton">Atom Egoyan. Films, Armenian Feature // {{Գիրք|հեղինակ=Dinah L. Shelton|վերնագիր=Encyclopedia of Genocide and Crimes Against Humanity|հատոր=1}}</ref>։ Սպաննութիւններու մասին բանաւոր պատմելու աւանդոյթըաւանդութիւնը կը դրսեւորուի երգերուն մէջ, որոնք կը համարուին ցեղասպանութեան վկայութիւններէն մէկը<ref name="Jonathan McCollum">''Jonathan McCollum''. Music Based on the Armenian Genocide // {{Գիրք|հեղինակ=Dinah L. Shelton|վերնագիր=Encyclopedia of Genocide and Crimes Against Humanity|հատոր=II}}</ref>։ Հայ երաժիշտներիցերաժիշտներէն կազմվածկազմուած ամերիկյանամերիկեան [[System of a Down]] ռոք-խումբը յաճախ կը շոշափէ հայերու ցեղասպանութեան հարցեր։ Դեռեւս 19-րդ դարու վերջերուն հայ գեղանկարիչ [[Վարդգէս ՍուրենյանցՍուրենեանց]]նը իր նկարներէն շատերը ձոնեցձոնեցին [[Արեւմտեան Հայաստան]]ի մէջ, հայերու ջարդերուն<ref name="Костина">{{Գիրք|վերնագիր=Всеобщая история искусств:5|մեջբերվողմեջբերող էջեր=255}}</ref>։ [[Արշիլ Գորկի|Արշիլ Գորկու]]ի շատ նկարներ ոգեշնչուած են վերապրած իրադարձութիւններու հիշողութիւններէնյիշողութիւններէն<ref name="Stephen Feinstein 108">''Stephen C. Feinstein''. ART OF OTHER GENOCIDES // {{Գիրք|հեղինակ=Israel W. Charny|վերնագիր=Encyclopedia of genocide|հատոր=2|մեջբերվողմեջբերող էջեր=108}}</ref>։
 
Եղեռնին զոհ գնացած հայ մեծանուն գրողներէն էր [[1915]] թուականին զոհուած [[ՍիամանթոՍիամանթօ]]ն։ Միւս մեծ բանաստեղծը՝ [[Դանիէլ Վարուժան (արեւմտահայերէն)|Դանիէլ Վարուժանը]]ը, ձերբակալուեցաւ [[Ապրիլ 24]]-ին, աւելի ուշ՝ [[Օգոստոս 19]]-ին, տանջամահ եղաւ։ Անոնք իրենց ստեղծագործութիւններուն մէջ, պատկերած են հայերու կոտորածները մինչեւ 1915 թուականը։ [[Կարս (արեւմտահայերէն)|Կարս]]ի մէջ, ծնած եւ 1915 թուականը ապստամբ շարժման կազմին մէջ, անցկացուց [[Եղիշէ Չարենց (արեւմտահայերէն)|Եղիշէ Չարենցի]]ի շատ ստեղծագործութիւններ կը նկարագրեն ջարդերու սարսափները («ԴանթեականԴանթէական առասպել»)։ Հայերու կոտորածներուն իրենց գրական ստեղծագործութիւններուն մէջ, անդրադարձած են [[Յովհաննէս Թումանեան]]ը, [[Մուշեղ Գալշոեան]]ը, [[Խաչիկ Դաշտենց]]ը, ինչպէս նաև հայ այլ գրողներ։ Հայոց ցեղասպանութեան թեման իր արտացոլումը գտած է նաեւ [[Պարոյր Սեւակ (արեւմտահայերէն)|Պարոյր Սեւակի]]ի «[[Անլռելի զանգակատուն]]» պոէմին մէջ («Ղողանջ եղեռնական»)։ Հայերու ցեղասպանութեան մասին ամենայայտնի գրական ստեղծագործութիւնը թերեւս աւստրիացի գրող [[Ֆրանց Վերֆել (արեւմտահայերէն)|Ֆրանց Վերֆելի]]ի «[[Մուսա լերան քառասուն օրը]]» վէպն է։
 
Հայերու զանգուածային կոտորածներուն նուիրուած զանգակատան տեսքով առաջին յուշակոթողը կանգնեցուած է 1950-ական թուականներոն [[Անթիլիաս (արեւմտահայերէն)|Անթիլիաս]] քաղաքի ([[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանան]]) հայկական՝ [[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն|Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսարանի]] տարածքին մէջ։ [[1965]] թուականին, [[Էջմիածին|Էջմիածնի]] կաթողիկոսարանի տարածքին մէջ, կանգնեցաւ ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակի յուշակոթող՝ կազմուած բազմաթիւ [[խաչքար (արեւմտահայերէն)|խաչքար]]երէն։ [[1990]] թուականին յիշատակի մատուռ կառուցուեցաւ սիրիական Տէր Զոր անապատին մէջ՝ այս պահուն դրութեամբ հայերու սպաննութիւններու հետ կապուած տեղին մէջ, կանգնեցած միակ յուշարձանը<ref name="Encyclopedia of genocide, 102-104">{{Գիրք|հեղինակ =Israel W. Charny|վերնագիր =Encyclopedia of genocide|մեջբերվողմեջբերող էջեր =102-104|հատոր =1}}</ref>։ [[1967]] թուականին՝ [[Խորհրդային Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Խորհրդային Հայաստանի]]ի մէջ, Մեծ Եղեռնի իրադարձութիւններու 50-ամեակին [[Երեւանի ցոյցեր (1965)|չարտոնագրուած ցոյցեր]] անցկացնելէն ետք, [[Ծիծեռնակաբերդ]]ի բարձունքին մէջ աւարտեցաւ՝ [[Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յուշահամալիր|յուշահամալիրի]] շինարարութիւնը։ Այսօր Ծիծեռնակաբերդը հայերու համար կը հանդիսանայ ուխտագնացութեան վայր, եւ հասարակական կարծիքի կողմէն, կ'ակնկալուի հայոց ցեղասպանութեան բազմանշանակ յուշարձան<ref name="Encyclopedia of genocide, 102-104" /><ref name="Totten, 21">Samuel Totten, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group, 2008, ISBN 0-313-34642-9, p. 21.</ref>։
 
== Նիւթական եւ Ֆինանսական Կորուստներ==