«Հայոց Ցեղասպանութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Հայերու զինաթափումը հնարաւոր դարձուց Օսմանեան կայսրութեան հայկական ազգաբնակչութեան դէմ պարբերական գործողութեան, որ կը ներառէր հայերու համընդհանուր տեղահանումը դէպի անապատ, ուր անոնք դատապարտուած էին մահուան կողոպտիչ աւազակախումբերէն կամ սովէն ու ծարաւէն։ Տեղահանման ենթարկուեցան կայսրութեան գրեթէ բոլոր հիմնական կեդրոններու հայերը, այլ ոչ թեթէ միայն սահմանամերձ շրջաններու, ուրկըուր կը ծաւալուէին ռազմական գործողութիւններ<ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-247-248">{{Գիրք|հեղինակ=Richard G. Hovannisian|վերնագիր=The Armenian People from Ancient to Modern Times|վայր=Մեծ Բրիտանիա|հատոր=2|մեջբերվողմէջբերուող էջեր=247-248}}</ref><ref name="A Question of Genocide, 270-272">{{Գիրք|հեղինակ=Ronald Grigor Suny, Fatma Muge Gocek, Norman M. Naimark|վերնագիր=A Question of Genocide. Armenians and Turks at the end of the Ottoman Empire|մեջբերվողմէջբերոգող էջեր=270-272|մաս=The First World War and the Development of the Armenian Genocide}}</ref>։

Սկիզբը իշխանութիւնները հաւաքեցին առողջ տղամարդկանց՝տղամարդոց՝ յայտարարելով, որ բարյացակամբարեացակամ տրամադրուած կառավարութիւնը, ելլելով ռազմական անհրաժեշտութենէն, կը պատրաստուի հայերուն վերաբնակեցնել նոր տուներու մէջ։ Հաւաքուած տղամարդիկ բանտարկուեցան բանտերու մէջ, իսկ այնուհետեւ քշուեցան անմարդաբնակ վայրեր եւ ոչնչացուեցան հրազէնի կամ սառըսառէ զէնքի օգնութեամբ։ Այնուհետեւ հաւաքագրուեցան ծերունիները, կանայք եւ երեխաները, որոնց նոյնպէս յայտնեցին, որ անոնք պետք է վերաբնակին։ Անոնց կը քշէին շարասիւներով՝ ժանդարմներու հսկողութեան տակ։ Անոնք, որոնք ի վիճակի չէին այլեւս երթալու, կը սպաննէին. բացառութիւն չէր արնուէր նաեւ յղի կանանցկիներու հանդէպ։ Ժանդարմները ըստ հնարավորութեան, կ'ընտրէին երկար երթուղիներ կամ մարդկանցմարդոց կը ստիպէին հետ երթալ նոյն երթուղուվերթուղիով, մինչեւ ծարաւէն ու քաղցէն կը մեռնէր վերջին մարդը<ref name="The Armenian People from Ancient to Modern Times 2-245-249" /><ref name="America and the Armenian Genocide of 1915, 62-68" />։:

Թալէաթը հրամայած էր սպաննել բոլոր աքսորեալ հայերը՝ ինչպէս տղամարդկանցտղամարդիկը, այնպէս ալ կանանցկիներու ու երեխաներուն։ Ան բազմաթիւ հեռագրերհեռագիրեր ուղարկած է այդ մասին, «Հալէպի կուսակալին: Վրայ հասաւ արտաքսումներու վերջը։ Սկսէ՛ք գործել նախկին հրամաններու համաձայն, եւ այդ կատարեցէ՛ք որքան կարելի է շուտ, Ձեզ արդենարդէն յաղորդուած է, որ Ջեմիյեթի ցուցումով որոշուած է լիովին ոչնչացնել Թուրքիոյ մէջ ապրող հայերը։ Ան, ով դուրս կու գայ այդ որոշման դէմ, չի կրնար մնալ պաշտօնական դիրքին մէջ։ Ինչքան ալ դաժան ըլլան ձեռնարկուող միջոցները, պէտք է վերջ արվիտրուի հայերու գոյութեան։ Որեւէ ուշադրութիւն մի դարձնէք ո՝չո՛չ տարիքին, ո՝չո՛չ սեռին եւ ո՝չո՛չ ալ խղճմտանքին»<ref>«The Memoirs of Naim Bey․ Turkish Official Documents Relating to the Deportations and Massacres of Armenians» Compiled by Aram Andonian․, L․, 1920, p․ 64</ref>։

</ref> մարդ։ [[Օրէնք տեղահանութեան մասին|Տեղահանութեան մասին]] օրէնքի ընդունումէն ետք՝ 1915, Մայիս 30-ին, ձերբակալուածները տեղաբաշխուեցան ամբողջ կայսրութեան տարածքով, եւ անոնց մեծամասնութիւնը սպաննուեցաւ։ Շատ քիչերը, այդ ժամանակ [[Վրթանէս Փափազեան]]ը եւ [[Կոմիտաս (արեւմտահայերէն)|Կոմիտաս]]ը փրկուեցան առանձնայատուկ միջամտութեան արդիննքինարդիւնքին մէջ։ Չնայած հայերը օրէնքին մէջ, չէին յիշատակուիր, բայց պարզ էր, որ օրէնքը գրուած էր անոնց համար։

Տեղահանման ենթարուեցաւ նաեւ [[ԱլեքսանդրետտաԱլեքսանդրեթթա]]յի եւ [[Ատանա]]յի հայ ազգաբնակչութիւնը։ [[Մայիս 9]]-ին [[Օսմանեան կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութեան]] կառավարութիւնը որոշեց տեղահանել նաեւ արեւելեան [[Անատոլիա]]յիԱնատոլիայի համակեդրոնացման ճամբարներու հայերուն։ Այն մտահոգութիւնը, որ տեղահանուող հայերը կրնան համագործակցել ռուսական բանակի հետ, ապա տեղահանութիւնը պետք է իրականացուէր դէպի հարաւ, բայց պատերազմական թոհուբոհի մեջ այդ հրամանը չկատարուեցաւ։ [[Վանի հերոսամարտ (արեւմտահայերէն)|Վանի հերոսամարտ]]էն ետք, սկսաւ տեղահանման չորրորդ փուլը, որուն համաձայն պէտք է տեղահանուէին սահմանամերձ շրջաններուն մէջ եւ Կիլիկիոյ մէջ բնակող բոլոր հայերը<ref name="A Question of Genocide, 276-284">{{Գիրք|հեղինակ=Ronald Grigor Suny, Fatma Muge Gocek, Norman M. Naimark|վերնագիր=A Question of Genocide. Armenians and Turks at the end of the Ottoman Empire|մեջբերվողմէջբերուող էջեր=276-284|մաս=The First World War and the Development of the Armenian Genocide}}</ref>։

# տեղահանուածներու տուներու թիւը չպետքպէտք էչէ գերազանցեր յիսունը,

Հայերուն կ'արգիլուէր բանալ սեփական դպրոցներ, հայկական գիւղերը իրարմէ պէտք է հեռու ըլլային հինգ ժամուան ճանապարհով։ Չնայած առանց բացառութեան բոլոր հայերուն տեղահանելու պահանջին՝ [[Իսթամպուլ]]ի եւ [[Էտիրնէ (արեւմտահայերէն)|Էտիրնէ]]ի ([[Ադրիանապոլիս]]ոյԱդրիանապոլսոյ) հայ ազգաբնակչութեան զգալի մասը չտեղահանուեցաւ այն մտահոգութեամբ, որ օտարերկրեայ քաղաքացիները այդ գործողութեան ականատեսը կ'ըլան։ըլլան։ [[Իզմիր (արեւմտահայերէն)|Իզմիրի]]ի հայկական բնակչութիւնը փրկուեցաւ նահանգապէս Ռահմի բէկի կողմէն, որ կը կարծէր, որ հայերու տեղահանումը մահացու վտանգի կ'ենթարկեր քաղաքի առեւտուրը։ [[Յուլիսի 5]]-ին տեղահանման սահմանները արեւմտեան նահանգներու ([[ԱնկարաԱնգարա]], [[Էսքիշեհիր (արեւմտահայերէն)|Էսքիշեհիր]] եւ այլն), [[Կիրկուկ (արեւմտահայերէն)|Կիրկուկ]]ի, [[Մոսուլ (արեւմտահայերէն)|Մոսուլ]]ի, [[Եփրատ]]իԵփրատի հովտի հաշուին մէկ անգամ եւս ընդարձակուեցան եւ մօտաւորապէս [[1915]], [[Յուլիս 13]]-ին Թալէաթը յայտարարեց, որ տեղահանութիւնը իրականացուեցաւ «Հայկական հարցի վերջնական լուծման համար», որ փաստացի կը նշանակէր Օսմանեան կայսրութեան մէջ, հայերու հարցի վերացում<ref name="A Question of Genocide, 276-284" />։