«Հայոց Ցեղասպանութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Ամենավիճելի հարցերէն մէկը զոհերու թուաքանակն է, որուորուն պատասխանը շատ ՛աճախյաճախ կախուած է քաղաքական նախապատիւութիւններէն։ Զոհերու ճշգրիտ հաշուարկ հնարաւոր չէ, եւ գնահատականը կը հիմնուի ուղղակի յայտանիշերու եւ վկաներու ցուցմունքներու վրայ։ Նման յայտանիշերէն կը համարուի Օսմանեան կայսրութեան մէջ հայ բնակչութեան թուաքանակը։

Հայկական հարցի առաջացումէն ի վեր, հայերու ժողովրդագրական կշիռը Թուրքիոյ մէջ դարձաւ քաղաքական հարց՝ ձգտելով ցոյց տալ, որ հայերը մուսուլմանական բնակչութեան կողքին կը կազմէին չնչին փոքրամասնութիւն։ [[1864]]-[[1866]] թուականներու [[Թանզիմաթը արաբական երկրներու մէջ|բարեփոխումներու]] քողի տակ [[Էրզրումի նահանգի|Էրզրումի վիլայեթընահանգի]] (նախկին Էրմենիստան նահանգութիւն) բաժանուեցաւ պատուաւորներուն ({{lang-tr|Mutasarrıf}}) կողմէն կառավարուող եօթ մասերու։ Էրզրում նահանգի մէկ մասը տրուեցաւ [[Տիարպեքիր]] գաւառին։ Բայց այնուամենայնիւ, վիլայեթինահանգի բնակչութեան կազմին մէջ, հայերը մեծամասնութիւն կը կազմէին, եւ [[1878]] թուականին ամբողջական շրջաններու հեռացման եւ ուրիշներու աւելացման հետեւանքով Էրզրումի վիլայեթընահանգը բաժանուեցաւ չորս վիլայեթներոպ՝նահանգներով՝ [[Էրզրումի նահանգ]], [[Վանի նահանգ |Վան]], [[Հաքյարիի նահանգ |Հաքյարի]] եւ [[Մշոյ նահանգ |Մուշ]]։ [[1886]] թուականին [[Բարձր Դուռ (արեւմտահայերէն)|Բարձր դուռը]] [[Հայկական Լեռնաշխարհ (արեւմտահայերէն)|Հայկական լեռնաշխարհը]] բաժանեց այս անգամ աւելի փոքր վարչական միաւորներու։ Շրջանի վերջին վերաձեւումը տեղի ունեցաւ [[1895]] թուականին. ութ նահանգները միացան՝ ձեւաւորելով վեց նոր վարչական միաւորներ։ Ժողովրդագրական հաշուարկներուն մէջ, օսմանեան կառավարութիւնը ուղղափառ հայերուն կաթողիկէ եւ աւետարանական հայերէն, [[յոյներ]]էն եւ [[ասորիներ (արեւմտահայերէն)|ասորիներ]]էն առանձին կը հաշուարկէր, մինչդեռ [[թուրքեր (արեւմտահայերէն)|թուրքեր]]ը, [[թուրքմեններ (արեւմտահայերէն|թուրքմեններ]]ը, [[քիւտեր]]ը, [[Կըզըլպշներղզլպաշեր (արեւմտահայերէն)|զղլպաերըզլպաշերը]], [[եզդիներ (արեւմտահայերէն)|եզդիներ]]ը եւ այլեր կը հաշուարկուէին միասին<ref name="Kévorkian:The Armenian Genocide-265-267">{{Գիրք|հեղինակ =Raymond Kévorkian|վերնագիր=The Armenian Genocide: A Complete History|մեջբերումէջբերուող էջեր=265-267}}</ref>։

[[1844]] թուականին, Օսմանեան կայսրութեան մէջ առաջին մարդահամարը Ասիական Թուրքիոյ մէջ, ցոյց տուաւ մօտաւորապէս 2 000 000 հայերու։ [[1867]] թուականին [[ՓաիզՓարիզ]]ի Համաշխարհային ցուցահանդէսին մէջ, կայսրութեան ղեկավարութիւնը Փոքր Ասիոյ մէջ, յայտարարեց 2 000 000, իսկ եւրոպական Թուրքիոյ մէջ՝ 400 000 հայերու մասին։ [[Պոլսոյ հայոց պատրիարքութիւն|Հայոց պատրիարքութեան]] տուեալներով՝ [[1878]] թուականին Օսմանեան կայսրութեան մէջ, հայերու թիւը կը կազմէր 3 000 000, 400 000՝ եւրոպական Թուրքիոյ մէջ, 600 000՝ [[Փոքր Ասիա (արեւմտահայերէն)|Փոքր Ասիոյ]] արեւմուտքին մէջ, 670 000՝ [[Սեբաստիա (արեւմտահայերէն)|Սեբաստիոյ]][[Տրապիզոն]]ի, [[Մաժաք (արեւմտահայերէն)|Մաժաք]]ի եւ [[Տարպքիր]]ի նահանգներուն0 000՝ Հայկական լեռնաշխարհի մէջ։ [[1881]]-[[1893]] թուականներու պաշտօնական մարդահամարին մէջ, հայերու թիւը կտրուկ կը նուազի՝ 1 048 143 մարդու։ Նոյնիսկ Կարսի եւ [[Արտահան (արեւմտահայերէն)|Արտահան]]ի [[1878]] թուականի կորուստը հաշուի առնելով՝ հայերու քանակութեան այդպիսի նուազումը կարելի է բացատրել թիւերուն մէջ մեքենաներով։ Օսմանեան կայսրութեան տարեգիրքին մէջ ({{lang-tr|Salname}}) 1882 թուականի՝ ոչ մուսուլման տղամարդոց կողմէն վճարուող հարկ հաշուարկուած եղած է 462 870 թրքական ֆունտի չափով, բայց համաձայն հենց նոյն տարեգրքի՝ Թուրքիոյ նախարարներու խորհուրդը կ'ակնկալէր այդ հարկէն մուտքեր երկու անգամ աւելի, որ ուղղակիօրէն կը հիմնաւորէ ոչ մուսուլման բնակչութեան թիւի կրկնակի նուազին մէջ։ Պաշտօնական մարդահամարի որոշ քաղաքներուն մէջ, հայերու գոյութեան բացակայութիւն ցոյց տուաւ, որոնց գոյութեան մասին կան հստակ աղբիւրներ։ Օսմանեան կայսրութեան [[1907]]-[[1908]] թուականներու մարդահամարն առաջ կը քաշէ նոյն հարցերը, ինչ նախորդը։ Համաձայն այդ մարդահամարի՝ [[Էրզրում]]իԷրզրումի, [[Պիթլիսի վիլայեթնահանգ|ԲիթլիսիՊիթլիսի]] ու [[Վանի նահանգ|Վանի]] հայ բնակչութիւնը մնացած է նոյնը՝ չնայած 1894-1896 թուականներու ջարդերը։ Ռայմոնդ Գէորգեանը, մանրամասն ուսումնասիրելով ժողովրդագրական տուեալները, կը կարծէ, որ այդ մարդահամարը կապ չունէր հայ բնակչութեան իրական թիւը արտացոլելու հետ եւ միայն կը կրկնէր նախորդ մարդահամարի տուեալները, որոնք իրենց հերթին կը նուազեցնէին երկու անգամ։ [[1912]] թուականին Հայոց պատրիարքութիւնը [[Վան]]իՎանի, [[Պիթլիս]]ի, [[Խարբերդ]]իԽարբերդի եւ [[Էրզրում]]իԷրզրումի վիլայեթներունահանգներու հայ բնակչութեան թիւը գնահատած է 804 500 մարդ։ [[1914]] թուականին պատրիարքութիւնը բերաւ աւելի ստոյգ տուեալներ, որոնք կայսրութեան տարածքին մէջ ցոյց կու տային 1 845 450 հայերու։ Բնակչութեան՝ մէկ միլիոնէն աւելի նուազումը կարելի է բացատրել 1894-1896 թուականներու ջարդերով, Թուրքիայէն փախուստով եւ հարկադրաբար իսլամացումով։ Բացի այդ, մարդահամարն ամբողջական չէր, որովհետեւ պատրիարքութեան գրագիրները մուտք չունէին բոլոր հայաբնակ վայրեր, մանաւանդ եթէ ատոնք կը վերահսկէին քրտական ցեղերու կողմէն։ Այս փաստը աւելի բնորոշ է [[Տիարպեքիր]]ի նահանգին համար, որուն հայ բնակչութիւնը, համաձայն պաշտօնական տուեալներու, կը կազմէր 73 226 մարդ, համաձայն պատրիարքութեան հաշուարկներու՝ 106 867, իսկ [[1915]] թուականի գարնանըգարնան, նահանգէն տեղահանուեցաւ 120 000 հայ։ Պաշտօնական օսմանեան վիճակագրութիւնը 1915 թուականին կայսրութեան հայ բնակչութիւնը կը հաշուըուէր 1 295 000 մարդ<ref name="Kévorkian:The Armenian Genocide-267-278">{{Գիրք|հեղինակ=Raymond Kévorkian|վերնագիր=The Armenian Genocide: A Complete History|մեջբերուողմէջբերուող էջեր=267-278}}</ref>։

Համաձայն [[Բրիտանիկա հանրագիտարան (արեւմտահայերէն)|«Բրիտանիկա» հանրագիտարան]]ը գոյութիւն ունին 1 միլիոնէն մինչեւ 3,5 միլիոն թուական տուեալներ։ Ժամանակակէն գնահատմամբ Օսմանեան կայսրութեան հայ բնակչութեան թիւը կը տատանուի 1 500 000<ref name="Erik Jan Zürcher">{{Գիրք|հեղինակ=Zurcher|վերնագիր=Turkey: A Modern History|մեջբերուողմէջբերուող էջ=114}}<blockquote>Estimates of the total number of Armenians in the empire vary, but a number of around 1,500,000, some 10 per cent of the population of Ottoman Anatolia, is probably a reasonable estimate.</blockquote></ref> եւ 2 500 000<ref name="Lise Noël">''Noël, Lise'' Intolerance: A General Survey, стр. 101: <blockquote>Starting in 1915, one and a half million Armenians (60 % of the population) were eliminated by the Turkish government during the First World War.</blockquote></ref> մարդու միջեւ։