«Հայոց Ցեղասպանութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Տող 3.
[[Պատկեր:Marcharmenians.jpg|աջից|350px]]
 
'''Հայոց Ցեղասպանութիւն''' կամ Մեծ '''Եղեռն''' (թուրք.՝ Ermeni Soykırımı, անգլ.՝ Armenian Genocide), [[Օսմանեան կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութեան]] իշխանութեան ղեկին կանգնած «Իթթիհատ վէ թերաքքը» (Միութիւն եւ Յառաջդիմութիւն) կուսակցութեան կողմէ կազմակերպուած ցեղասպանութիւն<ref name="ООН">[http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.169/current_category.6/affirmation_detail.html#15 United Nations Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, 2 July 1985]</ref><ref>[http://www.genocidescholars.org/resolutionsstatements.html International Association of Genocide Scholars], 2005</ref>, որուն հետեւանքով [[1915]]-[[1923]] թուականներուն<ref name="Encyclopedia of genocide" /><ref name="Dictionary of Genocide">Samuel Totten, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs. Dictionary of Genocide: A-L, p. 21:<blockquote>The Armenian Genocide Institute-Museum was opened in Yerevan, Armenia, in [[1995]], as part of the events commemorating the eightieth anniversary of the beginning of the Armenian genocide (1915-1923) at the hands of the Young Turk regime.</blockquote/></ref><ref name="Heather Gregg 19">{{գիրք|հեղինակ= Heather S. Gregg.|վերնագիր = Divided They Conquer: The Success of Armenian Ethnic Lobbies in the United States|վայր=ԱՄՆ|հղում= http://web.mit.edu/cis/www/migration/pubs/rrwp/13_divided.pdf|հրատարակություն = Inter-University Committee on International Migration|թվական= 2002|մեջբերվողմէջբերուող էջեր = 19|էջերիէջերու թիվթիւ= 35}}</ref><ref name="Berger">''Alan L. Berger.'' Bearing witness to the Holocaust, p. 55:<blockquote>Indeed, following the shock of the Holocaust, we have become aware of mass destruction that preceded and followed the Second World War. One thinks, for example, of the Armenian genocide of 1915-1923, of the Stalinist Gulag, Burundi, Biafra, Indonesia, Sudan, Ethiopia, and of the Cabodian «autogenocide».</blockquote></ref> զանգուածային տեղահանութեան ենթարկուած եւ բնաջնջուած է Օսմանեան կայսրութեան նահանգներու, ներառեալ՝ [[Արեւմտեան Հայաստան]]ի հայ բնակչութիւնը։ Պայմանականօրէն Ցեղասպանութեան օր կը համարուի [[1915]] թուականի [[Ապրիլ 24]]-ը, երբ շուրջ 600 հայ մտաւորականներ կը ձերբակալուէին [[Կոստանդնուպոլիս (արեւմտահայերէն)|Կոստանդնուպոլսոյ]] մէջ։
 
Լայն իմաստով Հայոց Ցեղասպանութիւնը կը ներառնէ 1894-1923 թուականներուն Օսմանեան կայսրութեան եւ [[Թուրքիա (արեւմտահայերէն)|Թուրքիոյ]] տարբեր վարչակարգերուն կողմէ ծրագրուած ու հայ ժողովուրդին դէմ շարունակաբար իրականացուած ցեղասպանական քայլերը, հայրենազրկումը, հայութեան ոչնչացման ուղղուած զանգուածային կոտորածները, ցեղային զտումները, հայկական [[Ժառանգութիւն (արեւմտահայերէն)|մշակութային ժառանգութեան]] ոչնչացումը, ինչպէս նաեւ ցեղասպանութեան ժխտումը, պատասխանատուութենէն խուսափելու, կատարուած ոճիրներն ու անոնց հետեւանքները լռութեան մատնելու կամ արդարացնելու բոլոր փորձերը իբրեւ ոճիրի շարունակութիւն եւ նոր ցեղասպանութիւններ իրականացնելու խրախուսանք<ref name="declaration100" />։:
 
Հայերու ցեղասպանութիւնը իրականացած է քանի մը փուլերով՝ զինուորներու զինաթափում, ընտրողական տարհանում սահմանամերձ շրջաններէն, Տեղահանութեան մասին օրէնքի որդեգրում, զանգուածային տեղահանութիւն եւ սպանութիւն։ Որոշ պատմաբաններ կ՚ընդգրկեն անոր մէջ 1890-ական թուականներու ջարդերը, [[Զմիւռնիա (արեւմտահայերէն)|Զմիւռնիոյ]] ջարդը եւ թուրքական զօրքերու գործողութիւնները Անդրկովկասի մէջ։
Տող 11.
Ցեղասպանութեան հիմնական կազմակերպիչները կը համարուին Երիտասարդ Թուրքերու (Միութիւն եւ Յառաջդիմութիւն կուսակցութեան) գլխաւոր առաջնորդները՝ Թալէաթ, Էնվեր եւ Ճեմալ, ինչպէս նաեւ «Յատուկ կազմակերպութեան» ղեկավար Պեհաէտտին Շաքիր։ Հայերու ցեղասպանութեան զուգահեռ, Օսմանեան կայսրութեան մէջ տեղի ունեցած են [[Ասորիներ (արեւմտահայերէն)|ասորիներ]]ու եւ [[Պոնտոս (արեւմտահայերէն)|Պոնտոս]]ի [[յոյներ]]ու ջարդերը։ Օսմանեան կայսրութենէն բռնագաղթուած եւ Մեծ Եղեռնը վերապրած հայերը յառաջացուցած են Սփիւռքի մեծ մասը։
 
Օսմանեան կայսրութեան մէջ հայերու<ref name="Auron">{{Գիրք|հեղինակ=Yair Auron|վերնագիր=The banality of denial: Israel and the Armenian genocide|վայր=ԱՄՆ և Մեծ Բրիտանիա|էջերի թիվ=304}}<blockquote>When Raphael Lemkin coined the word genocide in 1944 he cited the 1915 annihilation of the Armenians as a seminal example of genocide.</blockquote></ref><ref name="Charny 287">{{Գիրք|հեղինակ=Israel W. Charny|վերնագիր=Encyclopedia of genocide|մեջբերվող էջեր=287}}</ref><ref name="Moses">{{Գիրք|հեղինակ=A. Dirk Moses|վերնագիր=Genocide and settler society|մեջբերվող էջեր=21}}<blockquote>Indignant that the perpetrators of the Armenian genocide had largely escaped prosecution, Lemkin, who was a young state prosecutor in Poland, began lobbying in the early 1930s for international law to criminalize the destruction of such groups.</blockquote></ref> եւ նացիական Գերմանիոյ կողմէ [[Հրեաներ (արեւմտահայերէն)|հրեաներ]]ու զանգուածային ոչնչացումը բնութագրելու համար Ռաֆայէլ Լեմքինը (Raphael Lemkin) ստեղծած է «ցեղասպանութիւն» եզրոյթը։ Հայերու ցեղասպանութիւնը ամենէն աւելի ուսումնասիրուածը կը համարուի պատմագրութեան մէջ՝ Ողջակէզէն (Holocaust) ետք<ref name="Rummel2">''R. J. Rummel.'' The Holocaust in Comparative and Historical Perspective. A Journal Social Issues, April 1, 1998 - Vol. 3, no. 2</ref>։ 24 Մայիս 1915ի համատեղ յայտարարութեամբ դաշնակից երկիրները ([[Մեծ Բրիտանիա (արեւմտահայերէն)|Մեծ Բրիտանիա]], [[Ֆրանսա]] եւ Ռուսական կայսրութիւն) առաջին անգամ ըլլալով «ոճիր մարդկութեան դէմ» բանաձեւը մուծեցին՝ հայերու զանգուածային սպանութիւնները որակելու համար<ref name="ani" /><ref name="Уголовное право России-753">{{գիրք
|հեղինակ =
|վերնագիր = Уголовное право России. Практический курс: учебник