Ուիքիփետիա

«Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Արևելահայերեն|Հոկտեմբերյան հեղափոխություն}}
[[Պատկեր:Разбитый малый Николаевский дворец 1917.jpg|240px|մինի|աջից|<small>ՓետրոգրատիՄոսքուայի փողոցները 1917պոլշեւիկներու Հոկտեմբերգնդակոծումէն 26ինետք, 1917</small>]]
[[Պատկեր:Kustodiev The Bolshevik.jpg|240px|մինի|աջից|Պոլշեւիք <small><br />Պորիս Քուսթոտիեւ, 1920</small>]]
 
'''Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն''', (<small>[[ռուսերէն]]՝</small> Октябрьская революция), պետական յեղաշրջում, որ իրագործած է [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսիոյ]] ընկերային-դեմոկրատական բանուորական կուսակցութիւնը (<small>[[ռուսերէն]]՝</small> Российская Социально-Демократическая (рабочая) Партия (-РСД(р)П))՝</small> [[Վլատիմիր Լենին]]ի գլխաւորութեամբ, [[ՓետրոգրատՊետրոգրատ]]ի մէջ՝ [[Հոկտեմբեր 25]]-ին։ Յեղաշրջման հետեւանքով տապալուած է [[1917]]-ի [[Փետրուար]]եան բուրժուադեմոկրատական յեղափոխութենէն յետոյ Ռուսիոյ մէջ ստեղծուած ժամանակաւոր կառավարութիւնը։
 
== Յեղաշրջման Ընթացքը ==
=== Նախադրեալները ===
Հոկտեմբեր 25-ին, Փետրոգրատի մէջ բացուած խորհուրդներու համառուսաստանեան 2-րդ համագումարը հռչակած է՝ խորհրդային իշխանութեան հաստատումը։ [[Հոկտեմբեր 26]]-ին, համագումարը ընդունած է , «Տեքրէ Խաղաղութեան Մասին», որ պատերազմող բոլոր պետութիւններուն առաջարկած է կնքել հաշտութիւն եւ «Տեքրէ Հողի մասին», որով կալուածատէրերու հողը բռնագրաւելու ու հանձնուելու էր տեղական գիւղական կոմիտեներուն։ Համագումարին ընթացքին, կազմաւորուած է միայն պոլշեւիկներէն կազմուած կառավարութիւն՝ ժողովրդական քոմիսարներու խորհուրդ (ԺՔԽ)՝ [[Վ.լատիմիր Լենին|Վ.լատիմիր Ուլեանով-Լենինի]] նախագահութեամբ եւ հռչակուած է [[Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետութիւնը]]։<br />
1917 թուականի սկիզբը [[Փետրուարեան Յեղափոխութիւն|Փետրուարեան Յեղափոխութեան]] հետեւանքով գահընկեց արուեցաւ Նիքոլայ II ցարը եւ իշանութեան եկաւ Ժամանակաւոր կառաւարութիւնը : Սակայն, Ժամանակաւոր կառաւարութիւնը թոյլ էր եւ ներքին հակասութիւնները կը ջլատէին անոր: Ան կը շարունակէր վարիլ Առաջին Համաշխարհային պատերազմը, ինչէն աւելի ու աւելի կը դժգոհէր ժողովուրդը: Ռուսիոյ մէջ կը տարածուէր համազգային ճգնաժամը, որ կը շօշափէր ընկերվարական, տնտեսական եւ քաղաքական ոլորտները: Արդիւնաբերութեան համախառն արտադրանքի ծաւալը 1916-ին համեմատ նուազած էր 36 տոկոսով: Աշնանը փակուած էին Ուրալի, Տոնպասի եւ այլ արդիւնաբերական շրջաններու ձեռնարկութիւններու համարեայ կէսը, ստեղծելով զանգուածային գործազրկութիւն: Միեւնոյն ժամանակ կտրուկ թանկացան կեանքին պայմանները: Աշխատաւորներու իրական եկամուտները իջան մինչեւ 1913-ին եղածին կէսը: Ռուսիոյ պետական պարտքը 1917 [[Հոկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|հոկտեմբերին]] բարձրացաւ մինչեւ 50 միլիոն րուպլի: Երկիրը կանգնեցաւ ֆինանսական սնանկացումին առաջ:
 
=== Ձմեռային Պալատի Գրաւումը ===
Ապստամբութիւնը հիմնականը անարիւն եղած էր, աարտական գրոհը եղաւ Ձմեռային Պալատին վրայ, որուն թոյլ պաշտպանութիւնը կ'իրականացնէին 3000 քատեթներ, սպաներ, քազաքներ եւ կին զինուորներ:<ref name="beckett528">Beckett, p. 528.</ref><ref name=rabinowitch>{{cite book|last1=Rabinowitch|first1=Alexander|title=The Bolsheviks Come to Power: The Revolution of 1917 in Petrograd|date=2004|publisher=Pluto Press|pages=273-305|accessdate=25 January 2016}}</ref>: Գրոհը տեւեցաւ ամբողջ օրը, մի կողմէն քանի որ հրետանին չէր գործարկուած եւ քանի որ պոլշեւիքները կը վախնային բռնութիւններէ, երբ մինչ սա ատենը ապստամբութիւնը խաղաղ բնոյթ կրած էր: Ժամը 6-ն անց15ին հրետանաւոր քատեթներու մեծ խումբ մը հեռացաւ պալատէն, տանելով իրենց հրետանին: Ժամը 8ին 200 քազաքներ նմանապէս դուրս ելան եւ վերադարձան իրենց պարաքները: Այն ատենը, երբ պալատին մէջ ժամանակաւոր կառաւարութեան աշխատակազմը կը քննարկէր իրավիճակը, պոլշեւիքները ներկայացրեցին յանձնուելու վերջնագիր: ԲնաուորներնԲանուորներն ու զինուորները գրաւեցին վերջին հեռագրակայանը եւ արտաքին աշխարհին հետ կառաւարութեան կապը վերացաւ: Մութը վրայ հասնելէն ետք ապստամբները գրեթէ առանց դիմադրութեան հանդիպելու մուտք գործեցին պալատ եւ գրաւեցին զայն: Ժամը ինն անց քառասունհինգին «Աւրորա» հածանաւը պարապ կրակ մը արձակեցաւ ծովածոցէն, որպէս յեղաշրջումի յաղթանակի նշան:
 
[[Պատկեր:CruiserAurora061609.jpg|մինի|ձախից|240px|<small>«Աւրորա» հածանաւը, որ ազդարարեցաւ յեղաշրջումի աւարտը:</small>]]<br />
 
ՓետրոգրատիՊետրոգրատի մէջ, խորհրդային իշխանութիւն հաստատուելէն յետոյ պոլշեւիքներու ձեռքը անցած է իշխանութիւնը [[ՄոսկուաՄոսքուա]]յի մէջ ([[Նոյեմբեր (արեւմտահայերէն)|Նոյեմբեր]]), ապա՝ Ռուսաստանի կեդրոնական շրջաններուն (Նոյեմբեր-[[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]])։ Սակայն կայսրութեան ծայրամասերունծայրամասերը եւ ազգային տարածաշրջաններուն մէջտարածաշրջանները ([[Հիւսիսային Կովկաս]], [[Ֆինլանտիա]], [[Ուքրաինա]], [[Անդրկովկաս]], [[Միջին Ասիա]]) խորհրդային իշխանութիւնը հաստատուած է աւելի ուշ։
== Հետեւանքները ==
[[Պատկեր:Lenin.gif|մինի|աջից|240px|<small>Յեղաշրջումին առաջնորդը Վլատիմիր Լենինը եղած է</small>]]
ՌԽԴԸՀ-ի մէջ ստեղծուեցան առաջին կազմաւորումները՝ Թերեքի (կեդրոնը՝ Փեաթիկորսք), ԹաւրիտայիՏաւրիտայի (Սիմֆերոփոլ), Տոնի (Տոնի Ռոսթով), Թուրքեստանի (Թաշքենտ), Քուպան-Սեւծովեան (Եկատերինոտար), Սթավրոպոլի Խորհրդային Հանրապետութիւնները:<br />
Յունուար 21ի (Փետրուար 3ի) հրամանագիրով չեղարկուեցան ցարական եւ ժամանակաւոր կառաւարութիւններու արտասահմանեան եւ ներքին փոխառութիւնները, նաեւ՝ այլ պետութիւններու հետ կնքուած պայմանագիրերը:
<br />
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Հոկտեմբերեան_Յեղափոխութիւն» էջէն