«Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Չ clean up, փոխարինվեց: → (2), ը: → ը։ (8), ի: → ի։, յ: → յ։, ն: → ն։ (6), ջ: → ջ։, վ: → վ։, ր: → ր։ (5) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 26.
== Յեղաշրջման Ընթացքը ==
=== Նախադրեալները ===
1917 թուականի սկիզբը [[Փետրուարեան Յեղափոխութիւն|Փետրուարեան Յեղափոխութեան]] հետեւանքով գահընկեց արուեցաւ Նիքոլայ II ցարը եւ իշանութեան եկաւ Ժամանակաւոր կառաւարութիւնը : Սակայն, Ժամանակաւոր կառաւարութիւնը թոյլ էր եւ ներքին հակասութիւնները կը ջլատէին անոր:անոր։ Ան կը շարունակէր վարիլ Առաջին Համաշխարհային պատերազմը, ինչէն աւելի ու աւելի կը դժգոհէր ժողովուրդը:ժողովուրդը։ Ռուսիոյ մէջ կը տարածուէր համազգային ճգնաժամը, որ կը շօշափէր ընկերվարական, տնտեսական եւ քաղաքական ոլորտները:ոլորտները։ Արդիւնաբերութեան համախառն արտադրանքի ծաւալը 1916-ին համեմատ նուազած էր 36 տոկոսով:տոկոսով։ Աշնանը փակուած էին Ուրալի, Տոնպասի եւ այլ արդիւնաբերական շրջաններու ձեռնարկութիւններու համարեայ կէսը, ստեղծելով զանգուածային գործազրկութիւն:գործազրկութիւն։ Միեւնոյն ժամանակ կտրուկ թանկացան կեանքին պայմանները:պայմանները։ Աշխատաւորներու իրական եկամուտները իջան մինչեւ 1913-ին եղածին կէսը:կէսը։ Ռուսիոյ պետական պարտքը 1917 [[Հոկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|հոկտեմբերին]] բարձրացաւ մինչեւ 50 միլիոն րուպլի:րուպլի։ Երկիրը կանգնեցաւ ֆինանսական սնանկացումին առաջ:առաջ։
 
=== Ձմեռային Պալատի Գրաւումը ===
Ապստամբութիւնը հիմնականը անարիւն եղած էր, աարտական գրոհը եղաւ Ձմեռային Պալատին վրայ, որուն թոյլ պաշտպանութիւնը կ'իրականացնէին 3000 քատեթներ, սպաներ, քազաքներ եւ կին զինուորներ:զինուորներ։<ref name="beckett528">Beckett, p. 528.</ref><ref name=rabinowitch>{{cite book|last1=Rabinowitch|first1=Alexander|title=The Bolsheviks Come to Power: The Revolution of 1917 in Petrograd|date=2004|publisher=Pluto Press|pages=273-305|accessdate=25 January 2016}}</ref>: Գրոհը տեւեցաւ ամբողջ օրը, մի կողմէն քանի որ հրետանին չէր գործարկուած եւ քանի որ պոլշեւիքները կը վախնային բռնութիւններէ, երբ մինչ սա ատենը ապստամբութիւնը խաղաղ բնոյթ կրած էր:էր։ Ժամը 6-ն անց15ին հրետանաւոր քատեթներու մեծ խումբ մը հեռացաւ պալատէն, տանելով իրենց հրետանին:հրետանին։ Ժամը 8ին 200 քազաքներ նմանապէս դուրս ելան եւ վերադարձան իրենց պարաքները:պարաքները։ Այն ատենը, երբ պալատին մէջ ժամանակաւոր կառաւարութեան աշխատակազմը կը քննարկէր իրավիճակը, պոլշեւիքները ներկայացրեցին յանձնուելու վերջնագիր:վերջնագիր։ Բանուորներն ու զինուորները գրաւեցին վերջին հեռագրակայանը եւ արտաքին աշխարհին հետ կառաւարութեան կապը վերացաւ: Մութը վրայ հասնելէն ետք ապստամբները գրեթէ առանց դիմադրութեան հանդիպելու մուտք գործեցին պալատ եւ գրաւեցին զայն:զայն։ Ժամը ինն անց քառասունհինգին «Աւրորա» հածանաւը պարապ կրակ մը արձակեցաւ ծովածոցէն, որպէս յեղաշրջումի յաղթանակի նշան:նշան։
 
[[Պատկեր:CruiserAurora061609.jpg|մինի|ձախից|240px|<small>«Աւրորա» հածանաւը, որ ազդարարեցաւ յեղաշրջումի աւարտը:</small>]]
Տող 36.
== Հետեւանքները ==
[[Պատկեր:Lenin.gif|մինի|աջից|240px|<small>Յեղաշրջումին առաջնորդը Վլատիմիր Լենինը եղած է</small>]]
ՌԽԴԸՀ-ի մէջ ստեղծուեցան առաջին կազմաւորումները՝ Թերեքի (կեդրոնը՝ Փեաթիկորսք), Տաւրիտայի (Սիմֆերոփոլ), Տոնի (Տոնի Ռոսթով), Թուրքեստանի (Թաշքենտ), Քուպան-Սեւծովեան (Եկատերինոտար), Սթավրոպոլի Խորհրդային Հանրապետութիւնները:Հանրապետութիւնները։<br />
Յունուար 21ի (Փետրուար 3ի) հրամանագիրով չեղարկուեցան ցարական եւ ժամանակաւոր կառաւարութիւններու արտասահմանեան եւ ներքին փոխառութիւնները, նաեւ՝ այլ պետութիւններու հետ կնքուած պայմանագիրերը:պայմանագիրերը։
<br />
Պրեսթի խաղաղութեան պայմանագիրի արդիւնքով՝
Խորհուրդային Ռուսիայէն անջատուեցաւ 56 միլիոն բնակչութիւնով (Ռուսիոյ Կայսրութեան բնակչութեան 1/3-ը) 780 հազ. քառ. ք.մ. տարածք, որտեղ կը գտնուէին մշակուող գիւղտնտեսական հողերու 27 %-ը, ամբողջ երկաթուղային ցանցի 26 %-ը, տեքստիլ արդիւնաբերութեան 33 %-ը, կը ձուլուէր երկաթի եւ պողպատի 73 %-ը, կ'արդիւնահանուէր քարածուխին 89 %-ը եւ կը պատրաստուէր շաքարի 90 %-ը:ը։
Միեւնոյն ժամանակ Ռուսիան նշուած տարածքներէն հանեցաւ իր բոլոր զօրքերը, իսկ Գերմանիան, հակառակը մտցրեցաւ եւ պահպանեցաւ վերահսկողութիւնը Մոզունտի կղզաշարի եւ Ռիկայի ծովածոցին վրայ:վրայ։ Ատորէն բացի, ռուսական զօրքերը պարտաւոր էին հեռանալ Ֆինլանտիայէն, Ալանտի կղզիներէն, որ Շուետին մօտ էր:էր։ Կարսը, Արտահանը, Պաթումը փոխանցուեցան Թուրքիային:Թուրքիային։ 1918 Նոյեմբեր 13ին Առաջին Համաշխարհային պատերազմին ընթացքին Աւստրիա-Հունկարիոյ եւ Գերմանիոյ պարտութենէ յետոյ Պրեսթի պայմանագիրը Ռուսիոյ խորհուրդային իշխանութիւնները չեղարկեցին:չեղարկեցին։
 
== Յեղաշրջում Եւ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն ==
Տող 47.
Հոկտեմբերեան յեղաշրջումը ճակատագրական եղած է հայ ժողովուրդին համար։ ''Խաղաղութեան'' եւ ''Հողի'' մասին տեքրէնեու ընդունումէն յետոյ՝ ռուսական զօրքերը լքած են Կովկասեան ռազմաճակատը եւ [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստանը]] յայտնուած է թուրքական զօրքերու ներխուժման իրական վտանգի առջեւ։
 
[[Դեկտեմբերի 29]], 1917 -ին, Խորհրդային Ռուսաստանի ԺԿԽ-ն ընդունած է «Թուրքահայաստանի » մասին Տեքրէ, որ մնացած է անկատար։ 1918 [[Մարտ]]ին, Խորհրդային Ռուսիան՝ [[Գերմանիա|Գերմանիոյ]] եւ անոր դաշնակիցներու հետ կնքած է անջատ հաշտութիւն(Պրեսթի հաշտութիւն), որով Ռուսաստանի պոլշեւիքեան կառավարութիւնը, անտեսելով հայ ժողովուրդին կենսական շահերը, Գերմանիոյ պարտադրմամբ հրաժարուած է ո՛չ միայն առաջին աշխարհամարտի ընթացքին ռուսական զորքերու գրաուած [[Արեւմտեան Հայաստան]]ի տարածքէն, այլեւ [[Արեւելեան Հայաստան]]ի մէկ մասէն([[Կարս]]ի եւ [[Արտահան]]ի շրջանները)։
 
[[1920]]-ի [[Նոյեմբեր (արեւմտահայերէն)|Նոյեմբերին]], Խորհրդային Ռուսաստանին յաջողած է ստիպել Հայաստանի Հանրապետութեան Կռավարութեանը հրաժարուիլ իշխանութենէ եւ զայն յանձնիլ հայ պոլշեւիքներուն։