«Հունգարիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 2.
{{Արևելահայերեն|Հունգարիա}}
{{Տեղեկաքարտ Երկիր արւմտ.
|բնագիր_անուանում =<big><big>Magyarország</big></big>
|հայերէն_անուանում =<big>Հունկարիա</big>
|common_name =
Տող 14.
|քարտէզ_2-ի_նկարագիրը =
|ազգային_նշանաբան =
|ազգային_օրհներգ =
|թագավորական_օրհներգ =
|օրհներգ =
Տող 24.
|կառավարության_տեսակը =<small>Կիսանախագահական <br />[[Հանրապետութիւն]]</small>{{Ref label|regime|b}}
|ղեկավար_կոչում_1 = Նախագահ
|ղեկավարի_անուն_1 = Եանոշ Ատեր
|ղեկավար_կոչում_2 = Վարչապետ
|ղեկավարի_անուն_2 = [[Վիքթոր Օրպան]]
Տող 237.
== Գիւղտնտեսութիւն ==
[[Պատկեր:Hungarian Grey cattle-1.jpg|մինի|աջից|180px|<small>Հունկարական ցեղատեսակի ցուլ</small>]]
Հունկարիոյ հողերու պաշարի 52,3%-ը կը կազմեն վարելահողերը, մարգագետիններն ու արոտավայրերը՝ 14,1% ֊ը, խաղողի եւ պտղատու այգիները եւ բանջարանոցները՝ 5,6%֊ը։ Վարելահողերուն 14,2% ֊ը կը պատկանի պետութեան, 80,6% ֊ը՝ համագործակցական բաժանմունքներուն, 2% ֊ը՝ մենատնտեսներուն, 3,2%֊ը կը կազմեն տնամերձները։
Ցանքատարածութիւններուն մեծ մասը կը զբաղեցնեն հացահատիկային հողագործութիւն (հիմնականորէն ցորեն եւ եգիպտացորեն): Շաքարի ճակնդեղի ցանքերը կենդրոնացած են Կիշալֆիոլտի եւ Ալֆիոլտի հարաւ-արեւելքին մէջ։ Կը մշակեն նաեւ արեւածաղիկ եւ կանեւ։ Խաղողի եւ պտղատու այգիներու հիմնական զանգուածը կը գտնուի Տանուպի եւ Թիսայի միջագետի մէջ. տեսակաւոր գինիներու արտադրութեան համար օգտագործուող խաղողի այգիները կը գտնուին լեռներու հարաւային լանջերուն։ Պտղաբուծութիւնը եւ բանջարաբուծութիւնը առանձին տարիներու կու տան գիւղատնտեսութեան արտահանութեան 1/3-ը։ Անասնապահութեանը բաժին կ'ինայ գիւղատնտեսութեան համախառն արտադրանքի 44%֊ը եւ գիւղատնտեսութեան ամբողջ արտահանութեան մինչեւ 40% ֊ը։ Հիմնական ճիւղը խոշոր եղշերաւոր անասուններու բագմացումն է։ == Ճենապակիի արտադրութիւն ==
[[Պատկեր:Hungary pecs - zsolnay1.jpg|մինի|ձախից|180px|<small>Ժոլնաիի ճենապակիով պատրաստաշ աղբիւր Փէչ քաղաքը:</small>]]
Տող 244 ⟶ 245՝
Ժոլնաիի ճենապակիի ձեռագործութիւնը հիմնած է Միքլոշ Ժոլնաին Պեճը 1853, արտադրելու համար խեցեգործական աղիւսներ եւ սալիկներ: Ընկերութիւնը սկսեցավ կիրառել էօզինով թրծելու եղանակը եւ փիրոկրանիթե խեցեղէնը: Անոր որդին հետագային դարձաւ սեփականատէրը եւ իր արտադրութիւնը դարձրեցաւ աշխարհի մէջ յայտնի, ցուցադրելով իր արտադրանքը քանի մը համաշխարհայի տօնավաճառներու եւ ցուցահանդէսներու մէջ, որոնցէն՝ 1873-ին Վիեննայի, այնուհետեւ՝ 1878 Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդէսը, ուր Գրան Փրի շահեցաւ:
== Մարզական ==▼
Հունկարիան մեկ շունչի հաշիւով ողիւմպիական մետալներու քանակով աշխարհի մէջ երրորդ դիրք կը գրաւէ, եւ երկրորդը՝ ոսկեայ մետալներու:<ref><small>http://medalspercapita.com Վերցուած է 2016 Մարտ 24ին</small></ref> Միայն եոթ երկիրներ՝ Միացեալ Նահանգներ, ԽՍՀՄ/Ռուսիա, Միացեալ Թագաւորութիւն, Ֆրանսա, Չինաստան, Իտալիա եւ Գերմանիա շահած են Հունկարիայէն աւել ողիւմպիական մետալներ: 211 երկիրներու շարքը բոլոր ժամանակները շահած ողիւմպիական մետալներու քանակով (476) կը զբաղեցնէ 8<sup>րդ</sup> դիրքը:▼
== Խոհանոց ==
[[Պատկեր:Dobos cake (Gerbeaud
Հունկարական խոհանոցը հունկարական մշակոյթի անբաժան մասը կը կազմէ, որպէս հիւրընկալութեան արուէստ: Աշխարհի մէջ յայտնի կերակրատեսակ մըն է կուլեաշը (gulyás): Ճաշերու մէջ կարմիր տաքդէղ` փափրիքա աւելցնելը եւրոպացիներու համար կը համարուէ հունկարական նօրամուծութիւն մը:<ref><small>Magyar növény-e a paprika? http://www.sulinet.hu/tart/fcikk/Kjc/0/23144/1 |archiveurl=https://web.archive.org/20080620004145/http://www.sulinet.hu:80/tart/fcikk/Kjc/0/23144/1 </small></ref> Տաքդէղի յատուկ տեսակէն ստացուող փոշին բնորոշ հունկարական խոհանոցի մէջ ամենէ յաճախ օգտագործուող համեմունքներէն մէկն է: Ամենէ որակեալ փափրիքան կը բերուէ Kalocsa քաղաքէն:<br />
'''Գինիներ'''
Տող 253.
Գինիներու գիտակները կը համարեն, որ Հունկարիոյ տարածքը գինի ստանալու համար կատարեալ է: Քոմունիզմի անկումէն ետք գինեգործութիւնը վերածնունդ կ'ապրէ: Որակեալ գինիներու տեսականին կ'աճէ տարիէ տարի: <br />
Ամենէ յայտնիներէն կը համարուի Թոքաի ([[:en:Tokaji|Tokaji]]) գինին: Սա գինին գովասանքներու արժանացած է կարգ մը նշանաւոր գրագէտներէ եւ երգահաններէ՝ Պէթհովըն, Լիսթ, Շուպրթ եւ Կեոթէ: Թոքաիի մասին [[:en:Louis XIV of France|Լուի 14<sup>րդ</sup>]] ըսած է՝ «Գինիներու արքայ, արքաներու գինի:»
▲== Մարզական ==
[[Պատկեր:Real_Madrid_tegen_Feyenoord_0-5,_Kuiver_met_bal_vraagt_handtekening_van_Puskas_(cropped).jpg|thumb|ձախից|160px|Լեկենտար ֆութպոլիստ Ֆերենց Փուշքաշը]]
▲Հունկարիան մեկ շունչի հաշիւով ողիւմպիական մետալներու քանակով աշխարհի մէջ երրորդ դիրք կը գրաւէ, եւ երկրորդը՝ ոսկեայ մետալներու:<ref><small>http://medalspercapita.com Վերցուած է 2016 Մարտ 24ին</small></ref> Միայն եոթ երկիրներ՝ Միացեալ Նահանգներ, ԽՍՀՄ/Ռուսիա, Միացեալ Թագաւորութիւն, Ֆրանսա, Չինաստան, Իտալիա եւ Գերմանիա շահած են Հունկարիայէն աւել ողիւմպիական մետալներ: 211 երկիրներու շարքը բոլոր ժամանակները շահած ողիւմպիական մետալներու քանակով (476) կը զբաղեցնէ 8<sup>րդ</sup> դիրքը:
== Հունկարիոյ Հայերը ==
Հայերը Հունգարիոյ մէջ բնակութիւն հաստատած են X-XI դարերէն։ XIII դ. Հունկարիոյ մայրաքաղաք Էստերկոմի մէջ եղած է հայկական թաղամաս։ XIII դ. Կիլիկիոյ հայոց թագաւոր Լեւոն Բ-ի և Հունկարիոյ թագաւոր Անդրաշ II-ի միջեւ կնքուած է բարեկամութեան պայմանագիր։ XV-XVI դդ. շուրջ 3000 հայ ընտանիք ներգաղթած է Թրանսիլուանիա (կը մտնէր Հունկարիոյ կազմին մէջ)։ Հայերը հիմնած են Գեռլա, Եղիսաբեթուպոլիս (այժմ՝ Տումպրուեն) քաղաքները, որոնք ունեցած են ներքին ինքնավարութիւն՝ քաղաքային վարչութիւն եւ դատարան, հայ քաղաքապետ, կառուցած են եկեղեցիներ, հիմնած դպրոցներ։ Հայերու հիմնական զբաղմունքը արհեստներն ու առեւտուրն էր, որ խրախուսած են իշխաններն ու թագաւորները՝ տալով զանազան արտոնութիւններ։ Լէոբոլ I-ը հայկական բնակավայրերը յայտարարած է քաղաքներ, [[Քառլոս VI (Հռոմէական սրբազան կայսրութիւն)|Քառլոս VI]]-ը թագաւորական ազատ քաղաքներու իրավունք շնորհած է Գեռլա (1726) եւ Եղիսաբեթուպոլիս (1733) քաղաքներուն։ 1791-ին Հունկարիոյ պետական ժողովը հայերուն պաշտոնապէս յայտարարած է երկրի լիրավ քաղաքացիներ։ <br />
Տող 290 ⟶ 293՝
{{ՀՀՀ}}
{{ՎՊԵ|Hungary| Հունկարիա}}▼
{{Հարեւան Երկիրներ
Տող 303 ⟶ 305՝
|Հիւսիս-Արեւմուտք = [[Պատկեր:Flag of Austria.svg|26px]] Աւստրիա
}}
{{Եւրոպական Միութեան Անդամ Երկիրներ}}
[[Կատեգորիա:Հունկարիա]]
| |||