«Հռոմկլա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Նոր էջ «{{ԱՀ}} '''Հռոմկլա''' - Հռոմ-Քար, Կլան Հռոմեական։ Բերդաքաղաք Եփրատեսիա նահանգին մէջ, Եփրատ գետի աջ ափին,...»: |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Արևելահայերեն|Հռոմկլա}}
'''Հռոմկլա''',
Հռոմկլայի հիմնադրման մասին տեղեկութիւններ չեն պահպանուած։ Բիւզանդական տիրապետութեան ժամանակ եղած է կարևոր գետանց և սահմանապահ բերդ (այստեղէն ալ եկած է անոր Հռոմկլա` հոռոմներու կամ յույներու բերդ անունը)։
ու11-րդ դարի 2-րդ կեսէն ենթարկուած է Փիլարտոս Վարաժնունիի, այնուհետև` Գող Վասիլի հայկական իշխանութիւններուն։ Մեծ իշխան Գող Վասիլի մահէն (1112) յետո Եդեսիայի դուքս Բոլդուինը Տղա Վասիլիէն Հռոմկլան գրաւուած և պարգեւած է իր ազգական Ջոսլին II Կուրնեին։ 1151-ին Ջոսլինի այրին` Բեատրիս դքսուհին, Հռոմկլան վաճառած է Հայոց կաթողիկոս Գրիգոր Գ Պահլավունիին։ Վերջինս վերակառուցած է Հռոմկլայի ամրութիւնները, հիմնած երկու հոյաշեն եկեղեցի (Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ, Ս. Աստուածածին) և հայոց կաթողիկոսական աթոռը Ծովք դղյակէն տեղափոխած է այստեղ։ Ավելի ուշ Հռոմկլայիի մէջ կառուցուեցաւ նաև Ս. Փրկիչ եկեղեցին։ 1178-ին և 1179-ին Հռոմկլայի մէջ գումարուած ժողովները, որոնց մասնակցած են գրեթէ բոլոր հայ արքեպիսկոպոսներն ու եպիսկոպոսները, քննարկած և մերժած են բիւզանդական եկեղեցւոյն միանալու Հռոմի պապի առաջարկը, ճանչած Հռոմկլայի կաթողիկոսութեան համահայկական ընդհանրական իրաւունքը։ Մինչև 13-րդ դարի սկիզբը Հռոմկլան եղել է Հայոց կաթողիկոսի կալվածքը։ Հայոց թագաւոր Լևոն Բ Մեծագործն այն միացուց արքունի տիրույթներին։ Մինչև 1292-ը Հռոմկլայի մէջ եղած է Հայոց կաթողիկոսական աթոռը։ Կաթողիկոս Ներսես Շնորհալիի օրով (1166-1173) Հռոմկլան դարձած է համահայկական մշակութային կենդրոն։ Այնտեղ հաւաքած, բազմացած և պատկերազարդուած են բազմաթիւ հին ձեռագրեր, ստեղծուած նորերը։ Հռոմկլան հռչակուած է իր ուրույն ու բարձրարվեստ մանրանկարչական դպրոցով։ Հռոմկլայի մէջ գործած են կաթողիկոսներ Ներսես Դ Կլայեցին, Գրիգոր Դ Տղան, Կոստանդին Ա Բարձրբերդցին, մանրանկարիչներ Կիրակոսը, Հովհաննեսը և ուրիշներ։
[[1292
թուրքերու տիրապետութեան ժամանակ, Հռոմկլայի Ս. Աստվածածին եկեղեցին փոխուեցաւ մզկիթի, միւսներն աուիրուեցան։ Հռոմկլան վերջնականապէս աուերվուեցաւ 1839-ին` Եգիպտոսի Իպրահիմ փաշայի ռմբակոծութիւնէն։ Հռոմկլայի Ս. [[Գրիգոր Լուսաւորիչ]] եկեղեցւոյն մէջ ամփոփուած են Գրիգոր Գ. Պահլավունիի և Ներսես Դ Կլայեցիի աճիւնները։ Մինչև ու20-րդ դարի սկիզբը կիսաւեր այդ եկեղեցին հայերու ու եզդիներու համար ուխտատեղի էր (եզդիներն այն կ՛անուանէին Տէր
== Գրականութիւնր ==
*Արաբական աղբիւրները Հայաստանի և հարևան երկիրների մասին, Երևան, 1965։
*Կիլիկիա, ՍՊԲ, 1894։
*Կիւլեսերեան Բ., Ծովք։ Ծովք-Տլուտք և Հռոմ-կլա, Վնն., 1904։
{{ՀՀՀ}}
| |||