«Գուրգէն Պաղտասար Մալեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Նոր էջ «{{Կը խմբագրեմ|Ալիսիա}} {{ԱՀ}} {{Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն) | անուն ազգանուն = Գուրգէն Պաղտասար Մա...»: |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն)
Տող 37 ⟶ 36՝
[[1896]]ի [[Օգոստոս]]ին, 14 ֆետայիներէ բաղկացած խումբով Վան կ'ուղղարկուի Պետրոս Սերեմճեանը, որուն հետ կը գտնուէր նաեւ Գուրգէնը: [[Սեպտեմբեր]]ին Վան հասած Շեկոյի խումբին հետ անոնք կը պաշառուին, եւ հերոսական կռիւներ մղելով ստիպուած՝ կը լքեն Վանը եւ կը հասնին [[Կեմ]]: [[Մարագ]]ի մը մէջ հանգստանալու պահուն, թրքական զօրքերը կը հասնին ու կը պաշարեն անոնց, հրկիզելով մարագը: Ֆիտայիները ստիպուած կռուելով դուրս կը նետուին մարագէն. Առաջին կ'ըլլայ Գուրգէնը, որ բազմաթիւ արկածներով կը հասնի [[Շատախ]]:
Տարուան վերջը [[Շատախ|Շատախէն]] կը դարնայ [[Սալմաստ]], ապա
[[Խանասորի
Գուրգէն այստեղ կը գործակցի [[Սերոբ
Գուրգէնը լաւ հասկանալով Պիթլիսի կարեւորութիւնը չէր ուզեր երթալ [[Սասուն]], որովհետեւ համոզուած էր, որ դժուար էր իրեն նման գործիչ ուղարկուի իր
Սասնոյ Սպաղանք գիւղին մէջ, ան ձեռնամուխ կ'ըլլայ կազմակերպչական աշխարանքներու: Գաղտնի զինման աշխատանքներ կը կազմակերպէ, պարտաւորիչ դարձնելով կուսակցական շարքերուն զինք ունենալը: Զէնքի պատրաստութիւնները կը ստանցնեն շրջանի վարպէտները եւ իր հետ եկած Անդրանիկը:
Գուրգէն այստեղ դէմ կը դնէ նաեւ գիւղացիներուն ազատ աշխատանքն ու հացը թալանող հարկահաններուն, շահագործող աղաներուն, բեկերուն եւ պաշտօնեաներուն:
[[1898]] թուականի
Յեղափոխական կազմակերպութիւններու քայքայման վտանգը կը ստիպէ Գուրգէնը, որ վերադառնայ Պիթլիս: Գուրգէնի երազանքը չիրականացաւ: Պիթլիս մեկնելէն առաջ, [[1899]]
Մշեցի
Հայդուկները կը որոշեն դիմադրել մինչեւ գիշեր, յոյս ունենալով որ զօրքը կը նահանջէ, կամ մութէն օգտուելով կը հեռանան գիւղէն: Սակայն զօրքը կ'որոշէ հրդեհել մարագը: Գուրգէնը Կեմի եւ Քոփի կռիւներու փորձարութենէն մեկնած, կ'որոշէ վերջին փորձը կատարել դուրս գալու մարագէն իր երկու ընկերներով ճամբայ բանալու միւս ընկերներուն. Մարագի դուրսը դիրքեր բռնած ու մարագի դռան նշան առած թշնամին մէկ անգամէն հարիւրաւոր գնդակներէն կ'իյնայ ընկերներէն Փարսադանը, իսկ Գուրգէնը Բալանախցի Մկրոյին հետ առիւծի նման, երկու մաուզէր ատրճանակով կը պատռէ թշնամի շղթան ու կը փրկուի: Կը նահատակուին նաեւ մարագի մէջ եղող ընկերները՝
▲Գուրգէնի երազանքը չիրականացաւ: Պիթլիս մեկնելէն առաջ, 1899 Ապրիլին, ան կ'իջնէ Մուշ քաղաք, ուր կազմակերպչական աշխատանքներ տանելէ ետք, կ'անցնի Ցրոնք գիւղ: Լրտեսները լուր կը հասցնեն Պիթլիսի կուսակալին, որը Ալայ պէյի եւ Մշեցի Տալիպ էֆէնտիի 1000-ի չափ զինուորներով կը հասնի Ցրոնք, իսկ Գուրգէգնը իր ընկերներով կ'անցնի մարագի մը մէջ: Զօրքը կը պաշարէ մարագը. Գուրգէնը ընկերներուն կ'առաջարկէ իբր «վերջին խրախոյս» երգ մը սկսին: Եւ այդպէս, գնդակներու սուլոցին կը միանայ ֆիտայական ռազմերգը՝ «Կռուեցէք տղերք, կռուեցէք քաջ-քաջ, ահա քուրդերը փախչին սարսափած»:
Մինչեւ ցերեկ հեծեալ զօրքը կը հետապնդէ Գուրգէնը, որ վիրաւոր, քարի մը կողքին կը շարունակէ կռուիլ թշնամին դէմ մինչեւ վերջին վայրկեան, ապա մոսինն ու ատրճանակը քարին զարնելով կը կտրէ եւ կը նահատակուի: Մկրոն կը յաջողի հասնիլ մինչեւ
▲Մշեցի Տիգրանը, Տալիպ էֆէնդիին դրացի ըլլալով, կը ճանչնայ զինք անոր ձայնէն, եւ մարագին դիմացի տան տանիքէն անկենդան գետին կը բռէ հրահանգներ արձակող էֆենդին:
▲Հայդուկները կը որոշեն դիմադրել մինչեւ գիշեր, յոյս ունենալով որ զօրքը կը նահանջէ, կամ մութէն օգտուելով կը հեռանան գիւղէն: Սակայն զօրքը կ'որոշէ հրդեհել մարագը: Գուրգէնը Կեմի եւ Քոփի կռիւներու փորձարութենէն մեկնած, կ'որոշէ վերջին փորձը կատարել դուրս գալու մարագէն իր երկու ընկերներով ճամբայ բանալու միւս ընկերներուն. Մարագի դուրսը դիրքեր բռնած ու մարագի դռան նշան առած թշնամին մէկ անգամէն հարիւրաւոր գնդակներէն կ'իյնայ ընկերներէն Փարսադանը, իսկ Գուրգէնը Բալանախցի Մկրոյին հետ առիւծի նման, երկու մաուզէր ատրճանակով կը պատռէ թշնամի շղթան ու կը փրկուի: Կը նահատակուին նաեւ մարագի մէջ եղող ընկերները՝ Ռուբէնը, Տիգրանը, Նշանը, Վարդանը եւ Կրպոն:
▲Մինչեւ ցերեկ հեծեալ զօրքը կը հետապնդէ Գուրգէնը, որ վիրաւոր, քարի մը կողքին կը շարունակէ կռուիլ թշնամին դէմ մինչեւ վերջին վայրկեան, ապա մոսինն ու ատրճանակը քարին զարնելով կը կտրէ եւ կը նահատակուի: Մկրոն կը յաջողի հասնիլ մինչեւ Մեղրագետքի եզերքը, բայց ինք եւս կը պաշառուի, ու կը սպաննուի:<ref>{{Cite web|url=http://www.arfd.info/hy/?p=16993|title=Բաղդասար (Գուրգեն) Մալյան -Հայ Ֆիդայի (1878-1899)|website=arfd.info - Armenian|language=en-US|accessdate=2016-03-31}}</ref>
|