«Մալթա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Մալթայի մէջ մարդկային առաջին բնակավայրերը առաջացած են մ.թ.ա. IV հազարամյակի ընթացքին։ Մ.թ.ա. XIII դ. Մալթան գաղութացած են փիւնիկեցիները։ Մ.թ.ա. VI դ. դարձած է Կարթագենի տիրույթը։ Մ.թ.ա. 218-ին Մալթան անցած է [[Հռոմ]]ին: Մ.թ. [[395]]-[[870]]-ին գտնուած է Բիւզանդիոյ, [[870]]-[[1091]]-ին՝ [[արաբներ]]ու տիրապետութեան տակ։ [[1091]]-ին Մալթան նուաճած են նորմանները եւ միացած է Սիսիլիային։ [[1530]]-ին Մալթայի մէջ հաստատուած է Հովհանեաններու ասպետական օրդենը։ XVI դ. բազմիցս ենթարկուած է [[թուրքեր]]ու հարձակումներուն։ [[1775]]-ին տեղի ունեցած է բնակչութեան խոշոր ապստամբութիւն տեղի ասպետներու ֆեոտալական շահագործման դէմ։ [[1798]]-ին Մալթան զաւթած են [[Նափոլիոն I]]-ի զորքերը, [[1800]]-ին՝ [[Մեծ Բրիտանիա]]ն: Վերջինս Մալթան դարձուցած է իր գաղութը։ Մալթայի ռազմագիտական նշանակութիւնը մեծցած է [[Սուեզի ջրանցք]]ի բացումէն ([[1869]]) ետք։ Մալթան դարձած է Մեծ Բրիտանիոյ ռազմածովային խոշոր բազան [[Միջերկրական ծով]]ի մէջ։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]էն ([[1914]]-[[1918]]) ետք Մալթայի մէջ ազատագրական շարժման թափը Մեծ Բրիտանիոյ հարկադրած է [[1921]]-ին Մալթային տալ ինքնավար գաղութի պայման։ [[1930]]-ին քաղաքական սրուած պայքարի պայմաններուն մէջ [[անգլիա]]կան իշխանութիւնները վերցուցած են ինքնավարութիւնը։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ընթացքին ([[1939]]-[[1945]]) Մալթան ենթարկուած է իտալական եւ գերմանական հարձակման։ Հետպատերազմեան տարիներուն զօրացած է ազգային-ազատագրական եւ բանւորական շարժումը։ [[1947]]-ի սահմանադրութեամբ վերականգնուած է ներքին ինքնավարութիւնը։ [[1958]]-ին հակաանգլիական զանգուածային ելույթներու պատճառով երկրին մէջ մտած է արտակարգ դրութիւն, [[1959]]-ին վերցուած է [[1947]]-ի սահմանադրութիւնը։ [[1962]]-ին [[Մեծ Բրիտանիա]]ն հարկադրուած Մալթային դարձեալ տուած է ներքին ինքնավարութիւն, իսկ [[21 Սեպտեմբեր]] [[1964]]-ին՝ անկախութիւն Բրիտանական համագործակցութեան շրջանակներուն մէջ։ [[1964]]-ին Մալթան դարձած է [[ՄԱԿ]]-ի անդամ։ Միաժամանակ անկախ Մալթային [[Մեծ Բրիտանիա]]ն պարտադրած է «փոխադարձ պաշտպանութեան մասին» համաձայնագիր՝ 10 տարի ժամկետով, որով իրավունք կը ստանար Մալթայի մէջ պահել զինուած ուժեր, փաստորէն Մալթան կը դառնար [[ՆԱԹՕ]]-ի ռազմական բազայ։ [[1962]]-[[1971]]-ին իշխանութեան գլուխը կանգնած ազգայնական կուսակցութեան (հիմնադրուած է [[1924]]-ին) կառավարութիւնը, որուն վարած հետադիմական քաղաքա-կանութիւնըքաղաքականութիւնը կը հակասէր Մալթայի ազգային շահերուն եւ կ'առաջացնէր ժողովրդական զանգուածներու դժգոհութիւնը։ [[1971]]-ի համընդհանուր ընտրութիւններուն յաղթեց ժրաջան կուսակցութիւնը (հիմնադրուած է [[1920]]-ին), որուն առաջնորդ Դ. Մինտոֆֆը կազմեց կառավարութիւն։ Նոր կառավարութիւնը միջոցներ ձեռնարկեց Մալթայի ինքնիշխանութիւնը ամրապնդելու ուղղութեամբ. երկրէն դուրս բերուեցաւ [[ՆԱԹՕ]]-ի՝ [[Եւրոպա]]յի հարաւային գոտիի ռազմածովային ուժերու շտապը, չեղեալ հայտարարուեցաւ [[1962]]-ի անկլո-մալթայական համաձայնագիրը, արգիլեց ամերիկեան 6-րդ նաւատորմի նաւերու մուտքը [[Վալեթա]] նաւահանգիստէն։ Մալթան կը վարէ չմիանալու, բոլոր երկիրներու հետ խաղաղ գոյակցութեան քաղաքականութիւն։ [[1974]]-ին Մալթան հռչակուեցաւ հանրապետութիւն, պետութեան ղեկավարը դարձավ նախագահը (մինչ այդ ղեկավար էր Մեծ Բրիտանիոյ թագուհին)։