«Մանկավարժութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Նոր էջ «{{ԱՀ}} {{Արևելահայերեն|Մանկավարժություն}} Պատկեր:Bundesarchiv B 145 Bild-F079064-0006, Bonn, Gymnasium.jpg|250px|մինի|աջից|Ման...»:
 
No edit summary
Տող 14.
Մանկավարժութիւնը մարդաբանական գիտութիւն է։ Աշխարհի շատ լեզուներով այն կը կոչուի «Պեդագոգիկա» ({{lang-grc|παιδαγωγική}}` {{lang-grc2|παῖς}} մանուկ, {{lang-grc2|ἄγω}} տանիլ):
 
Վաղ ժամանակներէն այն համարուած է [[փիլիսոփայութեան]] ճիւղ մը, իսկ [[17-րդ դարու]]ն այն անջատուեցաւ անոնցմէ, սակայն փոխկապուածութիւնը պահպանեց եւ կը պահպանուի այնքան ժամանակ, որքան ժամանակ կը պահպանեն այդ գիտութիւնները։ Ժամանակինժամանակակից մանկավարժութիւնը մարդու մասին գիտութիւններու
համակարգի մասն մը կը կազմէ, որուն կ'ուսումնասիրէ մարդու զարգացումը, անոր գործունէութեան, հարաբերութիւններու, սոցիալական կապերու համակարգը, ներաշխարհը։ Պատմականօրէն մանկավարժութիւնը ծագած եւ զարգացած է որպէս գիտութիւն դաստիարակութեան մասին։ [[20-րդ դար]]ուն մանկավարժութեան սահմանները ընդլայնուած են, փոխուած է նաեւ մանկավարժութեան ուսումնասիրութեան առարկան։ Շարունակական կրթութեան գաղափարով պայմանաւորուած` այսօր մանկավարժութեան ուսումնասիրութեան առարկան կրթութիւնն է։ Մարդը կը զարգանայ եւ կը փոփոխուի ողջ կեանքի ընթացքին, այսինքն ան շարունակական մանկավարժական օգնութեան կարիք կը զգայ ողջ կեանքի ընթացքին։ Մանկավարժութիւնը եւ տեսական, եւ գործնական գիտութիւն է։ Մանկավարժութիւնը չ'առաջարկէր դեղատոմսեր, միանշանակ պատասխաններ։ Սակայն կ'առաջարկէ դրոյթներ եւ ստեղծագործական որոնողական աշխատանքի ծրագիրեր, որոնք թոյլ կ'ուտան իրականացնել երեխայի դաստիարակութիւնը, ձեւաւորելով անոր անձնային որակները։ Մանկավարժութիւնը գիտութիւն է եւ արուեստի, գիտելիքի, վարպետութեան, մարդկանց ճանաչելու ձգտման եւ կարողութեան համադրութիւն։ Կարելի է սահմանել նաեւ այսպէս. մանկավարժութիւնը գիտութիւն է, որ կը հետազոտէ կրթութեան, դաստիարակութեան եւ զարգացման օրինաչափութիւնները։
 
Տող 30.
* [[կրթութիւն]]ը՝ գիտելիքներու յուրացման ընթացքն ու արդիւնքները, հմտութիւններու ու կարողութիւններու մշակումը,
* [[ուսուցում]]ը՝ մարդուն կրթելու անընդմէջ գործընթացը՝ գիտելիքներու հաղորդումը եւ յուրացումը։
 
=== Դաստիարակութիւն ===
Դաստիարակութիւն բառը կը ծագի [[հին պարսկերէն]]էն։ [[Հին պարսկաստան]]ին մէջ դաստիարակ կը կոչէին այն փոխարքային, որ կը ղեկավարէր աճող սերունդի հոգեւոր զարգացումը<ref name="Ղույումչեան" />։
 
Դաստիարակութիւնը կարելի է ըմբռնել տարբեր իմաստներով, նախ՝ որպէս հասարակական երեւոյթ՝ կեանքի դաստիարակութիւն (մարդը, ծնելով հասարակութեան մէջ, կը յուրացնէ մարդկային խօսքը, կենցաղի, աշխատանքի եւ մշակոյթի առաւել մատչելի տարրերը)։
 
Դաստիարակութիւնը, որպէս այդպիսին, սկզբնաւորուած է մարդու ծագման հետ միասին, որպէս աշխատանքային գործունէութեան արդիւնք։ Կեանքի հետագայ զարգացումն ու հարստացումը հասարակութեանը կանգնեցրին իր անդամներու զարգացումն ու ձեւավորումը ծրագրելու, հատուկ կազմակերպելու անհրաժեշտութեան առաջ։
 
Դեռեւս նախնադարեան հասարակութեան մէջ [[ցեղ]]ը, [[տոհմ]]ը, մարդկային [[հանրութիւն]]ը երեխաներու դաստիարակութիւնը կը հանձնարարէին իրենց առաւել խելացի, փորձառու, ուժեղ մարդկանց, որոնք արդէն հատուկ կերպով, հատուկ պայմաններուն մէջ, քիչ թէ շատ հետեւողականօրէն կը կազմակերպէին տուեալ հանրութեան երեխաներու, աճող սերունդի ձեւավորումն ու զարգացումը։
 
Ծագեց դաստիարակութեան նոր տեսակ մը՝ որպէս հատուկ կազմակերպուած, հատուկ մարդու կողմէն մէկ այլ մարդու դաստիարակելու գործընթաց։ Դաստիարակութիւնը դարձաւ մասնագիտական գործունէութեան բնագաւառ։ Աստիճանաբար կատարելագործեցին մանկավարժական գործընթացի մասին գիտելիքներն ու փորձը։
 
Դաստիարակութեան՝ որպէս մանկավարժական գործընթացի ամէնաէական առանձնահատկութիւնը երկկողմանիութիւնն է, քանի որ անոր կը մասնակցին երկու ժողովրդապետութիւններ՝ դաստիարակը եւ սանը, որոնք կարող են համագործակցել, ծրագրել դաստիարակելու ենթակայ հատկանիշները եւ անոնք սանին փոխանցելու, անոր հաղորդելու ուղիները, եղանակները, պայմանները, կազմակերպական ձեւերը։
 
Լայն իմաստով դաստիարակութիւնը՝ որպէս բնական, տարերային, հասարակական գործընթաց, կ'ուսումնասիրէ բարոյագիտութեան, գեղագիտութեան, փիլիսոփայութեան, իրաւագիտութեան եւ այլ հասարակական գիտութիւններու կողմէն։ Դաստիարակութիւնը կ'ենթադրէ անձի կատարելագործման գործընթացն ու անոր արդիւնքը, այն իր մէջ կը ներառէ անձի զարգացման բոլոր կողմերը, զարգացումն ու ձեւավորումն ապահովող բոլոր գործօնները, այդ թիւին մէջ՝ ուսուցումը եւ կրթութիւնը<ref>Подласый И.П., “Педагогика”, кн. 1, М., “ВЛАДОС”, 2002, с.9</ref>։
 
Սակայն մանկավարժական գիտութեան մէջ դաստիարակութիւնը կը հասկնայ նաեւ նեղ իմաստով՝ որպէս անձի վարքագիծ՝ բնաւորութիւն<ref>Գ.Ե.Ղույումչեան, «Մանկավարժութիւն», գիրք 1-ին, Երեւան, 2005 թ, էջ 16</ref>, յարաբերութիւններու մշակոյթ, աշխատանքային մշակոյթի յուրացում եւ այլն, այսինքն՝ որպէս բարոյական, աշխատանքային, ֆիզիկական եւ գեղագիտական դաստիարակութիւն։
 
Հետեւաբար, դաստիարակութիւնը՝ նեղ իմաստով, անձի զարգացման եւ ձեւավորման կազմակերպումն է, որ չի ներառէր անոր ուսուցումն ու կրթութիւնը։
Այսպիսով, դաստիարակութիւնը աւագ սերունդներու կողմէն նոր սերունդներուն հասարակական-պատմական փորձի փոխանցման գործընթացն է՝ անոնց կեանքի եւ աշխատանքի նախապատրաստելու նպատակով, որուն անհրաժեշտ է հասարակութեան հետագայ զարգացումն ապահովելու համար։
 
=== Ուսուցում ===
Ուսուցումը նոյնպէս մանկավարժական գործընթաց է։ Այն ուսուցչի եւ աշակերտներու փոխազդեցութեան նպատակաուղղուած գործընթացն է, որու ընթացքին կ'իրականացնեն մարդու կրթութիւնը, դաստիարակութիւնը եւ զարգացումը<ref name="ReferenceA">Յու.Ա. Ամիրջանեան, «Մանկավարժութիւն», Երեւան, 2005 թ, էջ 18</ref>։ Այն աշակերտի իմացութեան հատածի զարգացման, անոր ճանաչողական կարողութիւններու եւ հմտութիւններու ձեւավորման եւ գիտելիքներ հաղորդելու գործընթաց է, որ կը կատարէ մանկավարժի՝ ուսուցիչի, դաստիարակի, դասախօսի կողմէն։ Ուսուցումը՝ որպէս մանկավարժական գործընթաց, նոյնպէս ունի երկու կողմ։ [[Մանկավարժ]]ի՝ սովորեցնողի, ուսուցչի գործունէութիւն, որ կը կոչուի դասավանդել, եւ աշակերտի՝ սովորողի գործունէութիւն, որ կը կոչուի ուսում։
 
Վերջին տարիներու տեղեկատուական արուեստագիտութիւններու (ՏՏ) հատածի բուռն զարգացումը եւ ներդրումը Հայաստանի մէջ լուրջ ազդեցութիւն կը թողնեն անձի ձեւավորման ու զարգացման վրայ։ Անձի ձեւավորումն ու զարգացումը արդէն իսկ հնարաւոր չէ առանց տեղեկատուական արուեստագիտութիւններու։ Համակարգիչներն ու համակարգչային ՏՏ-ը աշխուժ օրէն կը ներխուժեն կեանք։ Նոր տեղեկատուութեան հզոր ներհոսքը՝ գովազդները, համակարգչային արուեստագիտութիւններու կիրառութիւնը հեռուստատեսութեան մէջ, խաղային համակարգիչներու տարածումը, ելեկտրոնային խաղալիքներն ու համակարգիչները մեծ ազդեցութիւն կը թողեն երեխայի դաստիարակութեան եւ <strong>աշխարհաճանաչողութեան</strong> վրայ։ Զգալիօրէն կը փոխեն նաեւ անոր սիրելի զբաղմունքը՝ խաղերը, կը փոխեն նաեւ անոր սիրելի հերոսներն ու, թերեւս, սկզբունքները։
 
Համակարգիչն այսօր տեղեկութեան ստացման եւ մշակման հզոր գործիք է։ Այդ պատճառով բնական է այդ միջոցներու ներդրումը ժամանակէն ուսումնական գործընթացին մէջ։ Սակայն կան ու կ'ըլլան խնդիրներ՝ արուեստագիտութիւններու թանկութիւնը, համակարգիչներու ձեռք բերումը, անոնց թարմացումն ու ժամանակից պահանջներուն հարմարեցումը, համակարգիչներու եւ ցանցերու սպասարկումը, ծրագիրերու ձեռք բերումը, համացանցը։ Առայժմ չկայ ուսումնադաստիարակչական գործընթաց ՏՏ-ի սահուն <strong>նորհոսքն </strong>ապահովող <strong>ձեւաբանական համակարգ</strong>։ Բացի անոնցմէ՝ անհրաժեշտ են բարձր կը որակավորէն ունեցող դասախօսներ, անոնց անընդհատ վերապատրաստել եւ մասնագիտացեն։
 
Իհարկէ, աւելի հեշտ է խօսիլ հօգուտ աւելի էժան արուեստագիտութիւններու, օրինակ՝ գիրքերը, գրատախտակն ու կաւիճը, եւ սորվեցնել նոյն կերպ, ինչպէս եւ անցեալին։ Միանշանակ ինչ-որ կերպ, ինչ-որ բան կարելի է նման ձեւով սորվեցնել, եւ նոյնիսկ դաստիարակել։ Սակայն ինչի՞ եւ ի՞նչ տեմպերով կարող ենք հասնել նման դաստիարակութեան արդիւնքին մէջ՝ այսօրուայ ժամանակէն արուեստագիտական հասարակութեան մէջ։
 
Կրթութեան որակի բարձրացումը կը որոշէ ուսուցման աշխուժ գործիքներու կիրառմամբ։ Աշխուժ ուսուցումը կ'ենթադրէ սորվողներու ներգրաուին ուսումնական գործընթաց։ Այդ դէպքին մէջ սորվողը պարտադիր պետք է աշխուժ գործի եւ այդ գործունէութեան ընթացքին մէջ բացայայտի, մշակի եւ կիրառի ստացուած գիտելիքները։ Այդ պատճառով ուշադրութեան է արժանի աշխուժ ուսուցման ժամանակէն ձեւի՝<strong>համակարգչային ուսուցողական խաղի (ՀՈՒԽ)</strong> կիրառման հնարաւորութեան ուսումնասիրումը։
 
=== Կրթութիւն ===
Կրթութիւնը աշակերտի մտաւոր զարգացածութեան, հմտութիւններու եւ ճանաչողական ընդունակութիւններու յուրացման մակարդակն է։ Միաժամանակ կրթութիւնը կ'ենթադրէ նաեւ լաւ դաստիարակութիւն, վարքի կատարելութիւն եւ այլն, քանի որ կրթուած մարդ ըսելով հաճախ կը հասկանանք ոչ միայն այն, թէ մարդն ինչ գիտէ, այլեւ այն, թէ ինչպէս իրեն կը դրսեւորէ միջավայրին մէջ<ref>Сластенин В.А., “Общая педагогика”, ч. 2, “ВЛАДОС”, М., 2002, с. 11</ref>։
 
Թէեւ կրթութիւնը հիմնականին մտաւոր զարգացման բնութագիր է, այն կ'ակնարկէ նաեւ մարդու դաստիարակութիւնը։ Կը նշանակէ՝ կրթութիւնը ուսուցման եւ դաստիարակութեան արդիւնք է, մարդու կայուն, կարելի է ըսել՝ անդարձելի բնութագիր է, որակ, մակարդակ է։ Ձեռք բերել որոշակի կրթութիւն, կը նշանակէ բարձրանալ զարգացման նոր աստիճանի մը, վարպետ դառնալ աւելի բարդ գործունէութեան։
 
Կրթութիւնը ունի պատմական բնոյթ. հասարակական կեանքի զարգացմանը համապատասխան այն կը բարդանայ։ Եթէ տասնամեակներ եւ դարեր առաջ ընդամէնը գրել-կարդալ իմացող մարդը կարող էր համարուիլ կրթուած մարդ, ապա այսօր կրթուածութիւնը կ'ենթադրէ գիտելիքներու հիմունքներու հիմնաւոր տիրապետել, գիտական աշխարհայացքի ձեւավորել, սորվելու առաջաւոր ձեւերու տիրապետել, ինքնուրոյնաբար գիտելիքներու ձեռքբերման կարողութիւններ եւ այլն<ref>Смирнов В.И., “Общая педагогика в тезисах, дефинициях, иллюстрациях”, Педагогическое общество России, М., 1999, с. 21</ref>։
 
Կրթութիւնը կ'ենթադրէ աստիճաններ. [[տարրական կրթութիւն|տարրական]], [[միջնակարգ կրթութիւն|միջնակարգ]], [[բարձրագոյն կրթութիւն|բարձրագոյն]] եւ [[հետբուհական կրթութիւն]]։ Ընդհանուր կրթութիւնը կ'ապահովէ հասարակութեան բոլոր անդամներուն անհրաժեշտ գիտելիքներու ձեռքբերելը եւ զարգացման մակարդակ՝ անկախ մասնագիտութիւնէն։
Մասնագիտական գործունէութեան որոշակի բնագաւառներուն մէջ արդիւնավետ աշխատելու համար հատուկ գիտելիքներու, կարողութիւններու եւ հմտութիւններու տիրապետելու մակարդակ ապահովող կրթութիւնը [[մասնագիտական կրթութիւն]]ն է։
 
==== Ուսուցում եւ կրթութիւն ====
Ուսուցման եւ կրթութեան միջեւ առկայ է միջոցի եւ նպատակի յարաբերութիւն. ուսուցումը միջոց է, կրթութիւնը՝ ուսուցման նպատակ եւ արդիւնք։
Մանկավարժութեան հիմնական հասկացութիւններէն են նաեւ ինքնակրթութիւնը, ինքնադաստիարակութիւնը, վերադաստիարակութիւնը, գիտելիքը, կարողութիւնը, հմտութիւնը եւ ուսուցման ձեւը։
 
==== Ինքնակրթութիւն ====
[[Ինքնակրթութիւն]]ը կ'ենթադրէ մարդու նպատակաուղղուած ու նպատակասլաց աշխատանքը, որ կապուած է իրեն որոշակի հետաքրքրող բնագաւառի մէջ գիտելիքներու որոնման եւ յուրացման հետ<ref name="ReferenceA"/>։
 
Ինքնադաստիարակութիւնը մարդու՝ իր մէջ ցանկալի գիծեր, որակներ ու վարքի ձեւեր ձեւավորելու գիտակցուած եւ նպատակասլաց աշխատանքն է։
Վերադաստիարակութիւնը մանկավարժութեան խրթին հիմնահարցերէն է։ Մարդը տարիներ շարունակ կը դաստիարակէ, բայց դրական արդիւնք չ'ապահովէր։ Այս դէպքին մէջ է, որ մանկավարժութիւնը դաստիարակէն կը պահանջէ թափանցել դաստիարակուողի ներաշխարհը, իմանալ անոր էութեան բոլոր կողմերը, որոնել նոր ձեւեր, հնարներ եւ միջոցներ՝ տուեալ մարդուն դաստիարակելու համար։
 
== Կապն այլ գիտութիւններու հետ ==
 
Բոլոր գիտութիւններու նման մանկավարժութիւնը նոյնպէս կապուած է շարք մը գիտութիւններու հետ։ Առանց այդ կապերու ընդհանրապես գիտութիւնները չեն կարող զարգանալ։ Այսօր բազմազան ու բազմաբնոյթ խնդիրներ լուծելէս գիտութիւնները կը միաւորեն։ Ուրեմն, առանց միջառարկայական, միջգիտական կապերու ոչ մի գիտութիւն չի կրնար զարգանալ։ Մանկավարժութիւնը կապեր ունի հատկապես այն գիտութիւններու հետ, որոնք կ'ուսումնասիրեն մարդուն, նաեւ կ'առնչուի այն գիտութիւններուն, որոնք համատեղ կամ առանձին-առանձին կը հետազոտեն միեւնոյն խնդիրները։
Մանկավարժութիւնը կապուած է [[փիլիսոփայութեան]] հետ. [[փիլիսոփայութիւնը]] մանկավարժութեան ձեւաբանական հիմքն է։ Բացի անոնցմէ մանկավարժութիւնն ու [[փիլիսոփայութիւն]]ը ունին ուսումնասիրութեան ընդհանուր հիմնախնդիրներ. մարդու դաստիարակութիւնը, աշխարհայացքի ձեւավորումը, անձի համակողմանի ու ներդաշնակ զարգացումը եւ անձի փոխկապուածութիւնը, անոնց տրամաբանութիւնը եւ այլն, որոնց հետազոտութեամբ կը զբաղին մանկավարժութիւնը եւ փիլիսոփայութիւնը։ Փիլիսոփայութեան ընդհանուր համակարգի մէջ կը մտնեն այնպիսի բնագաւառներ, ինչպիսի են օրինակ բարոյագիտութիւնը, գեղագիտութիւնը, որոնք կ'օգնեն մանկավարժութեան իրագործելու սորվողներու բարոյական, գեղագիտական դաստիարակութիւնը եւ այլն։
 
[[Բարոյագիտութիւն]]ը փիլիսոփայութեան բնագաւառներէն է, որ կը զբաղի բարոյականութեան հարցերու մշակմամբ եւ անմիջապէս կապուած է բարոյական դաստիարակութեան հետ, ինչէն կ'օգտուի մանկավարժութիւնը։ Իսկ բարոյական դաստիարակութիւնը հասարակական գիտակցութեան ձեւ է, դաստիարակութեան այսպէս բնորոշել. ան հասարակական գիտակցութեան այն ոլորտն է, որ կեանքի բոլոր բնագաւառներուն մէջ մարդկանց վարքը կարգաւորելու գործառնութիւն կը կատարէ։
Բարոյական զարգացումը կախում ունի բարոյական դաստիարակուածութիւնէն, վերջաւորութեան ալ կախուած է բարոյական զարգացումէն, իսկ անոնք ալ կախուած են տուեալ երկիրի սոցիալական պայմաններէն, անձէ, հասարակութիւնէն... Բարոյական դաստիարակութեան նպատակն է հասարակութեանը այնպիսի մարդու հաւելումը, որ շարունակէ յուրացնել հասարակութեան կողմէն ընդունուած օրինակները, բարոյական որակները, մշտապէս կատարէ բարոյական գործողութիւններ ու արարքներ՝ հօգուտ հասարակութեան եւ մարդու, անի այն, ինչ համամարդկային է ու արժեքաւոր։ Իսկ այս ամէնը կ'իրականացնէ մանկավարժութեան շնորհիւ. ահա անոնց սերտ աղերսներու նկարագիրը։
Նոյն կերպ կարող ենք տալ [[գեղագիտութեան]] եւ մանկավարժութեան փոխկապուածութեան բնութագիրը. [[գեղագիտութիւն]]ը կ'ուսումնասիրէ մարդու ` իրականութեան ու արուեստի նկատմամբ գեղագիտական յարաբերութիւններու զարգացման օրինաչափութիւնները եւ գեղագիտական ձեւավորումը, կը ծառայէ որպէս հիմք գեղագիտական դաստիարակութեան համար։ Այդ հիմունքները, որոնք կը որոշեն երիտասարդութեանը գեղեցիկին հաղորդակցելու ուղիներն ու միջոցները, կը մշակեն մանկավարժութեան կողմէն։
 
Ի տարբերութիւն միւս առարկաներու, որոնք կ'ուսումնասիրեն մարդու զարգացման առանձին կողմերը, մանկավարժութիւնը կը զբաղի մարդով ամբողջութեան մէջ, այն ուղղուած է ամբողջ մարդուն եւ կը որոնէ ամբողջական մարդկային անձնաւորութեան ձեւավորման առաւել գործուն ուղիները։
 
Մանկավարժութիւնը ավելի սերտ աղերսներ ունի [[հոգեբանութեան]]յի հետ։ Մանկավարժութիւնը կը հենուի [[հոգեբանութեան]] նուաճումներու` հատկապէս [[բարձրագոյն ջղային համակարգ]]ի տիպաբանական առանձնահատկութիւններու, զգայարաններու, սրտանոթային եւ շնչառական համակարգի մասին տուեալներու վրայ։ Սորվողներու կրթութեան եւ դաստիարակութեան իրականացման համար էական նշանակութիւն ունին տարիքային հոգեբանական հետազոտութիւններու արդիւնքները. օրինակ՝ ինչպէս վարուիլ երեխաներու, դեռահասներու, պատանիներու, աղջիկներու հետ եւ այլն /սահմանափակ կարողութիւններով երեխաներու ուսուցման գործին մէջ այս կապն հոյժ նկատելի է եւ հարկաւոր/։
Մանկավարժութիւնը սերտ կապ ունի նաեւ [[հոգեբանութեան]] հետ՝ հատկապէս տարիքային եւ մանկավարժական հոգեբանութեան։
 
[[Տարիքային հոգեբանութիւն]]ըըստ տարիքային առանձնահատկութիւններու կ'ուսումնասիրէ երեխաներու հոգեկան գործընթացները՝ նպատակաուղղուած ուսուցման եւ դաստիարակութեան պայմաններուն մէջ։ Այնուհետեւ ըստ տարիքային կը հետազոտէ երեխաներու տարբեր հոգեկան գործընթացներ, վիճակներ եւ որակներ, օրինակ՝ մտածողութիւնը, հիշողութիւնը, երեւակայութիւնը, կամքը, զգացմունքները եւ այլն, որոնց տուեալները մանկավարժութիւնը կ'օգտագործէ ուսուցման եւ դաստիարակութեան գործընթացները ճիշտ կազմակերպելու եւ սորվողներուն աւելի լաւ ճանաչելու համար։
[[Շերտաւորուած հոգեբանութիւն]]ը ուսումնասիրելով մարդկանց հոգեբանական առանձնահատկութիւնները, անոնց անհատական տարբերութիւնները, մանկավարժութեանը կ'ուտայ ուսուցման եւ դաստիարակութեան որոշ հիմնախնդիրներ լուծելու հնարաւորութիւն։
[[Սոցիալական հոգեբանութիւն]]ը հետազոտելով անձի ձեւավորման առանձնահատկութիւնները մանկավարժութեանն կ'օգնէ դաստիարակութեան խնդիրները ուսումնասիրելու եւ անոր ձեւական մշակելուն։
Այսօր կը զարգացնէ [[ինժեներական հոգեբանութիւն]]ը, որ կը հետազոտէ մարդու եւ արուեստի հմտութեան փոխյարաբերութիւնները։ Անոնց տուեալները մանկավարժութիւնը կ'օգտագործէ ուսուցման եւ դաստիարակութեան գործընթացներուն մէջ կիրառուող մեքենաներու ու սարքերի գործադրման ձեւական գիտականօրէն մշակելու համար։
 
Մանկավարժութիւնը սերտ կապ ունի նաեւ [[կիբերնետիկա]]յի հետ։ Ան նորագոյն գիտութիւններէն է, որ շատ բարդ, դինամիկ համակարգերը կը կառավարէ տեսական ձեւով։ Ինչպէս մանկավարժներն կ'ընդունեն, այդ կառավարման հիմքին մէջ ընկած են բնութեան եւ հասարակութեան որոշ գործընթացներու տրամաբանութեան ուսումնասիրութիւնը եւ ընդհանուրի առանձնացումը, որ կը որոշէ անոնց գործողութիւններու պայմանները։ Այդ ընդհանուրը կառավարման կենդրոնի առկայութիւնն է, կառավարման իրագործումը ուղիղ եւ հետադարձ կապերու միջոցով։ Մանկավարժութիւնը կապ ունի նաեւ ազգագրութեան՝ [[ազգագրութեան]]ի եւ ժողովրդական բանահիւսութեան հետ։