«Մովսէս Խորենացի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 15.
}}
[[Պատկեր:Movses khorenatsi illustration.jpeg|մինի|250px|Մովսէս Խորենացի]]
'''ՄովսեսՄովսէս Խորենացի''' (մոտ 410 թ. - 490 թ.), [[Ոսկեդար (արեւմտահայերէն)|Ոսկեդարի]] գրող-պատմիչ, մեկնիչ, բանաստեղծ, թարգմանիչ, իմաստասէր, աստուածաբան, կը համարուի է հայ միջնադարեան պատմագրութեան ամէնակարեւորամենակարեւոր դէմքը՝ Պատմահայրը։ անոր [[Պատմութիւն Հայոց|«Պատմութիւն Հայոց»]] աշխատութիւնը եղած է ազգային ինքնաճանաչման, քաղաքական-հայրենասիրական դաստիարակութեան ուսումնական ձեռնարկ։ Հայ սերունդները ակնածանքով ու երախտագիտութեամբ կը հիշենյիշեն Խորենացիին, անուանած են անոր «Պատմահայր», «Մեծն ՄովսեսՄովսէս», «Քերթողահայր», «Տիեզերահռչակեալ» եւ այլ պատուանուններով։
 
== Կենսագրութիւն ==
 
Խորենացիի մասին կենսագրական տեղեկութիւնները քիչ են։ անոնցԱնոնց մեծ մասը կը հաղորդէ ինքը՝ հեղինակը, իր «Հայոց պատմութեան» մէջ պատահական կերպով։ ՄովսեսՄովսէս Խորենացին ծնած է 5-րդ դարուդարուն սկզբը՝սկիզբը՝ մօտ 410-415 թթ., ենթադրաբար՝ Տարօն գաւառի Խորնի կամ Խորոն գիւղը, մէկ այլ վարկածով՝ [[Սիւնիք (արեւմտահայերէն)|Սիւնիքի]] Հաբանդ գաւառի Խորեա(ն) գիւղը։ Ենթադրուած է, որ 15-16 տարեկան հասակին, այսինքն մօտ 427 թ., ան ուղարկուած է Վաղարշապատ։[[Վաղարշապատ (արեւմտահայերէն)|Վաղարշապատ]]։ Վաղարշապատի դպրոցը ան եղած է [[Մեսրոպ Մաշտոց (արեւմտահայերէն)|Մեսրոպ Մաշտոցի]] ևեւ [[Սահակ Պարթեւ|Սահակ Պարթեւի]] կրտսեր աշակերտներէն։ Այստեղ ան ուսած է 5-6 տարի՝ բացի հայերենէն սորուած է նաեւ յունարէն եւ ասորերէն։ 431 թ.-էն յետոյ ուսուցիչները իրեն այլ աշակերտներու հետ ուղարկած են [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոսի]] Ալեքսանդրիա[[Ալեքսանտրիա]] քաղաքը՝ «իսկական ճեմարանում կատարելագործուելու»։ Ան օտար լեզուներ սորուեցաւ, յատկապէս [[յունարէն]], իւրացուցած է փիլիսոփայութիւն, քերթողական արուեստ, [[երաժշտութիւն]], ճարտասանութիւն, աստուածաբանութիւն, պատմութիւն։ Այստեղ մօտ 5-6 տարի ուսանելէն յետոյ Խորենացին եւ իր ընկերները կը վերադառնան եւ կ՛ ուղղուինկ’ուղղուին դէպի Յունաստան։[[Յունաստան]]։ Սակայն ծովային սաստիկ քամիները անոնց նաւը կը քշէ դէպի Իտալիոյ ափերը։ Օգտուելով առիթէն՝ հայ երիտասարդներն կ՛այցելենկ’այցելեն Հռոմի սրբավայրերը, այնուհետեւ կը մեկնին Աթենք։[[Աթէնք]]։ ՁմեռնՁմեռը այնտեղհոն անցնելէ ետք գարնան կը վերադառնան Հայաստան Սահակ ՊարթևիՊարթեւի եւ Մեսրոպ Մաշտոցի մահուընէ ետք, այսինքն 440 թ։ Այս առիթով Խորենացին անկեղծ ու խոր հուզմունքով կ՛արտահայտէկ’արտահայտէ իր ապրումները. «ՆույնիսկՆոյնիսկ չհասայ տեսնելու անոնց աչքերու փակուիլը, լսելու անոնց վերջին խօսքն ու օրհնութիւնը»։
Չնայած իրեն նկատմամբ եղած հալածանքին եւ անտարբերութեան՝ Խորենացին եռանդուն կերպով կը զբաղուի գրական աշխատանքով. կը կատարէ թարգմանութիւններ, կը գրէ ինքնուրոյն երկեր։ նոյնիսկ ծերութեան տարիներուն պատմահայրը գնահատուած եւ արժանացած է մեծարանքի, ստացած է եպիսկոպոսական աստիճան։
Ան ապրած է զրկանքներով լեցուն կեանք մը՝ վախճանուելով, ենթադրաբար, 490-ական թուականներու սկզբինսկիզբին հիւանդութեան ու աղքատութեան մէջ։
 
== Մովսէս Խորենացիի կերպարը արուեստի մէջ ==