«Մուշ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Մուշ''', Արեւմտեան Հայաստանի քաղաքներէն:

 

 

== [[Պատմութիւն]] եւ [[Տեղագրություն|տեղագրութիւն]] ==

Ըստ որոշ աղբիւրներու՝ [[1909]]-ին, Մուշն ունէր շուրջ 25,000 բնակիչ, որուն 9,000-ը հայեր, մնացածը [[թուրք]]եր եւ [[Քրդեր|քուրտեր]] էին։ Հայերը հողագործութենէն, ծխախոտագործութենէն եւ այգեգործութենէն բացի զբաղուած էին նաեւ առեւտուրով ու արհեստագործութեամբ։ Արհեստներէն տարածուած էին խեցեգործութիւնը, կօշկակարութիւնը, դերձակութիւնը, ոսկերչութիւնը, դարբնութիւնը, ներկարարութիւնը, գորգագործութիւնը։ Մշոյ արհեստաւորներու արտադրանքը, միրգերը, գինին, ծխախոտը, գիւղատնտեսական միւս մթերքները վաճառքի կը տարուէին նաեի դրացի գաւառները։

 

 

Քաղաքի արեւելեան կողմէն, բարձունքի վրայ կը գտնուէր Մշոյ բերդը, իսկ անոնցմէ ոչ հեռու՝ Միացեալ ընկերութեան կեդրոնական վարժարանի կամ սրբոց [[Թարգմանչաց]] դպրոցի հոյակապ շենքը, ուր կառուցեր էր մշեցի [[Մկրտիչ]] աղա Տէր Յովհաննիսեանը ([[1850]])։ Ս.Մարինէի մէջ կը գտնուէր կաթոլիկ հայերու առաջնորդարանը եւ Մուրատ Մխիթարեան վարժարանը։ Այստեղ կը գործէին նաեւ բողոքական հասարակութեան ժողովարանն ու դպրոցը։ Գետի ափին կառուցուած էր Հայոց առաջնորդարանի շէնքը։ «Դուզ մահլա» թաղին եւ Մուշի բերդին մէջ տեղաւորուած էին քաղաքի 3000-անոց թուրքական կայազօրն ու զինապահեստները։ Մուշի կրթական ու մշակութային կեանքէն շատ կարեւոր դեր կը կատարէին Հայկական 5 թաղային եւ մեկ օրիորդաց դպրոցները, Միացեալ ընկերութեան կեդրոնական վարժարանը եւ [[Պոլսոյ]] ''Հայոց պատրիարքարան''ի միջոցներով պահուող 2 որբանոցները։ [[1899]]-ին դպրոցներուն մէջ սորվող աշակերտներուն թիւը մօտ 750 էր։ [[1863]]-65 թուականներուն, Մշոյ մէջ լոյս կը տեսնէր «Լրատար Արծուիկ Տարօնոյ» լրագիրը [[Գարեգին Սրուանձտյանց|Գարեգին Սրուանձտեանց]]ի խմբագրութեամբ։

Մշեցի հայերը բնութագրած էին, որպէս՝ «քաջակորով, անձնուրաց և ազգային ավանդները պահպանող հայրենասեր, գիտության եւ արուեստների մէջ որոշակի ձիրքեր ունեցող մարդիկ», որոնցէն կարելի է յիշել հրապարակախօս, խմբագիր ու մանկավարժ՝ Գ. Ս. Անդրեասեանին ([[1869]]-[[1906]]), հայ երգի անզուգական կատարող, «Տարօնի Սոխակ» [[Արմենակ Շահմուրադեանի]]ն ([[1878]]-[[1939]]), հրապարսկախօս Մխիթար Աբրոյեանին ([[1880]]-[[1915]]), գիւղատնտեսական գիտութիւններու տոկդոր, բրոֆեսոր Ն. Ա. Մալաթեանին (1898-1977) եւ ուրիշներ։