Մուսա Լեռ

Կաղապար:ԱՀ Մուսա լերան փեշերուն գտնւող հայաբնակ 6 գիւղերուն մէջ արդէն կանուխէն կազմակերպուաղ է Դաշնակցութիւնը: Յեղափոխական գործիչներ աշխատանք կը տանէին ժողովուրդը զինելու եւ ինքնապաշտպանութեան վարժեցնելու: Սակայն անոնք դեր պատրաստ չէին թուրքերուն տեղահանութեան հրահանգին: Տեղահանութեան հրամանը տրուեցաւ Յուլիսի վերջը անոնք սարսափով ընդունեցին: Սուէտիոյ բնակիչներուն մէկ մասը հաւատալով թուրքերուն, թէ տեղահանութիւնը ժամանակաւոր է անոնք բռնեցին Աքսորի ճամբան: Մնացեալ 4200 հոգին Մուսա-լեռ բարձրաձան եւ քաջաբար կռուեցան աւելի քան 40 օր:

Մուսա լերան ինքնապաշտպանութիւնը կը ղեկաւարէր Մովսէս Տէր Քալուստեան: 12-16 տարեկան պատանիներ իրենց կեանքը վտանքեէլով լուրեր կը բերէին: Ձայնասփիւր եւ հեռախօս չկար այդ օրերուն: Վերջապէս Սեպտեմբեր 10-ին Միջերկրական Ծովէն Ֆրանսական նաւ մը կը հասնի եւ կը փոխադրէ իրենց դէպի Եգիպտոս:

Աւստրացի գրող «Ֆրանս Վերֆէլ» հայերու պայքարէն ներշնչուած գրած է «Մուսա լերան 40 օրերը» եւ այսօր մաս կը կազմէ Հայոց Ցեղասպանութեան գրականութեան: