«Յովսէփ Արղութեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{Արևելահայերեն|Հովսեփ Արղության}}
'''Յովսէփ Արղութեան''' ([[1743]] Մայիսի[[Մայիս]] 23, [[Սանահին]]–[[1801]] Մարտի[[Մարտ]] 9, [[Թիֆլիս]]), արքեպիսկոպոս, ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ։
 
Ծնած է [[1743Սանահին]], թ. մայիսսերած՝ [[23Զաքարյաններ|Զաքարեան]]-ին։ներու Սկզբնականիշխանական տոհմէն։ Նախնական կրթութիւնը ստացաւկը ստանայ հայրենի [[Սանահին]] վանքի դպրոցումդպրոցին մէջ, որտեղիցապա [[Էջմիածին|Էջմիածնայ]] ժառանգաւորաց ղրկուեցաւդպրոցին մէջ, ուր [[Սիմէօն]]Սիմեոն երևանցիԵրևանցի|Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսն]] որդեգրեցկը նրանորդեգրէ ևանոր եւ սարկաւագ ձոռնադրեց։կը ձեռնադրէ։ [[1765]]-ին նաան վարդապետ ձեռնադրուեցաւկը ձեռնադրուի, իսկ [[1771]] դեկտ.Դեկտեմբեր [[25]]-ինին՝ [[Եպիսկոպոսություն|եպիսկոպոս]] ևեւ իբրևիբրեւ նուիրակ [[ԹուրթիաԹուրքիա]] ուղակրուեցաւկ՛ուղակրուի ԷջմիածնիԷջմիածնայ նոր շինութիւներիշինութիւներուն համար ժողովարարութիւն անելու։ընելու։ ԱյնտեղիցԱնկէ վեռադառնալով` [[1773]]–ին արքեպիսկոպոսութիւն ստացաւկը ևստանայ եւ ուղարկուեցաւկ՛ուղարկուի [[Աստրախան]], իբրևիբրեւ առաջնորդ համայն ռուսիաբանակ հայոց։ Արղութեան սատար կը կանգնի շուրջ 12600 ղրիմահայերու արտագաղթին ([[Յովսէփ1778]]) արհին[[Ռուսաստան]], գործունեայանոնց լինելով`համար հէնցկը սկզբիցհիմնէ ցոյցհինգ տուեցգիւղ իր(Չալթըր, Մեծ ընդունակութիւներըՍալա, այցելեցՍուլթան իրՍալա, թեմումԹոփթի ցրուացեւ հայերին,Նովիթա) ուսումնարաններու բացաւքաղաք մը ([[1780]]), ուսումնասիրեցկ՛օրհնէ իրքաղաքին հօտիծնունդն դրութիւննու կ՛անուանէ՝ [[Նոր Նախիջևան|Նոր Նախիջեւան]] և ծրագիրներ[[126]] յօդուածներէ բաղկացած կանոնադրութիւն մը պատրաստեցկը նրանցկգրէ՝ վիճակըքաղաքական բարւոքելուօրէնքներու համար։յաւելուածով։
Իբրեւ հմուտ քաղաքագէտ Արղութեան իւրաքանչիւր պատեհ առիթով, ըստ արժանւոյն,կը ներկայանայ հայ ժողովրդին։ Ան գործունեայ ըլլալով` սկիզբէն ցոյց կու տայ իր ընդունակութիւները, կ՛այցելէ իր թեմի ցրուած հայերը, կը բանայ ուսումնարաններ, կ՛ուսումնասիրէ իր հօտի դրութիւնն ու ծրագիրներ կը պատրաստէ անոնց վիճակը բարւոքելու համար։
 
Արղութեան եղած է ռուսահայ առաջին տպարանի ստեղծման նախաձեռնողներէն, հրատարակչական գործի կազմակերպիչն ու ոգեշնչողը։ Անոր ջանքերով ռուսահայ կեդրոններուն մէջ ([[Պետերբուրգ|Բեթեսպուրկ]], Նոր Նախիջեւան, Աստրախան) հրատարակած է աւելի քան քառասուն անուն գիրք։ Արղութեան նամակագրական կապեր ունեցած է Ռուսաստանի հայկական գաղթավայրերու ներկայացուցիչներու, Ամենայն հայոց կաթողիկոս [[Ղուկաս Ա Կարնեցի|Ղուկաս Ա․ Կարնեցի]]ի, [[Վրաստան]]ի եւ [[Հնդկաստան]]ի հայ համայնքներու, ռուսական պետական գործիչներու, [[Հերակլ II|Վրաց Հերակլ II]] եւ Գէորգի XII թագաւորներին, Արցախի մելիքներուն եւ բազմաթիւ այլ գործիչներու հետ։ Պահպանուած են անոր առաքած նամակներուն պատճէնները, որոնք կարեւոր սկզբնաղբիւրներ են XVIII դարու վերջի պատմութեան ուսումնասիրման համար։
Հաստատուելով իր պաշտօնում, նա [[Աստրախանի]] հայոց համար առանձնաշնորհութիւններ խնդրեց Ակատերինէ Բ. կայսրուհուց, իսկ յետոյ [[Խրիմ]]ի հայոց Ազովեան երկիր փոխադրելու ժամանակ, բարեկամացաւ Պոտեմկին իշխանի հետ և գործակից եղաւ ու [[1779]] - [[80]] թ. [[Նոր Նախիճեան]] քաղաքը հիմնեց և [[126]] յօդուածից բաղկացած մի կանոնադրութիւն գրեց քաղաքական օրէնքների յաւելուածով։ Յովսէփ արհին իր ծրագիրներն գլուխ բերելու համար Պետերբուրգ գնաց և լաւ ընդունելութիւն գտաւ և իր խնդիրների վճիռը ստացած վերադարձաւ։
 
Արղութեան կը վախճանի [[1801]]–ի Մարտ 9–ին, [[Թիֆլիս|Թիֆլիս]]ի մէջ։
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Արևմտահայերեն հոդվածներ]]
 
 
[[Կատեգորիա:1743 ծնունդներ]]
[[Կատեգորիա:1801 մահեր]]
[[Կատեգորիա:Հայ արքեպիսկոպոսներ]]
[[Կատեգորիա:Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ]]
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:ԱրևմտահայերենԱրեւմտահայերէն հոդվածներյօդուածներ]]