'''Յովսէփ Արղութեան (Երկայնաբազուկ)''' ([[23 Մայիս]] [[1743]], [[Սանահին]] – [[9 Մարտ]] [[1801]], [[Թիֆլիս]]), արքեպիսկոպոս, ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ։
Ծնած է [[Սանահին]], սերած՝ [[Զաքարեաններ|Զաքարեան]]ներուու իշխանական տոհմէն։ Նախնական կրթութիւնը կը ստանայ հայրենի [[Սանահին]] վանքի դպրոցին մէջ, ապա [[Էջմիածին]]ի ժառանգաւորաց դպրոցին մէջ, ուր [[Սիմէոն Երեըանցի|Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսկաթողիկոսը]]ը կը որդեգրէ անոր եւ սարկաւագ կը ձեռնադրէ։ [[1765]]-ին ան վարդապետ կը ձեռնադրուի, իսկ [[1771]] Դեկտեմբեր [[25]]-ին՝ [[Եպիսկոպոսութիւն|եպիսկոպոս]] եւ իբրեւ նուիրակ [[Թուրքիա]] կ՛ուղակրուի Էջմիածնայ նոր շինութիւներուն համար ժողովարարութիւն ընելու։ Անկէ վեռադառնալով՝ [[1773]]–ին արքեպիսկոպոսութիւն կը ստանայ եւ կ՛ուղարկուի [[Աստրախան]], իբրեւ առաջնորդ համայն ռուսիաբնակ հայոց։ Արղութեան սատար կը կանգնի շուրջ 12600 [[ղրիմ]]ահայերու արտագաղթին ([[1778]]) [[Ռուսաստան]], անոնց համար կը հիմնէ հինգ գիւղ (Չալթըր, Մեծ Սալա, Սուլթան Սալա, Թոփթի եւ Նովիթա) ու քաղաք մը ([[1780]]), կ՛օրհնէ քաղաքին ծնունդն ու կ՛անուանէ՝ [[Նոր Նախիջեւան]] եւ [[126]] յօդուածներէ բաղկացած կանոնագրութիւն մը կը կը գրէ՝ քաղաքական օրէնքներու յաւելուածով։
Իբրեւ հմուտ քաղաքագէտ Արղութեան իւրաքանչիւր պատեհ առիթով, ըստ արժանւոյն, կը ներկայանայ հայ ժողովրդին։ Ան գործունեայ ըլլալով՝ սկիզբէն ցոյց կու տայ իր ընդունակութիւները, կ՛այցելէ իր թեմի ցրուած հայերը, կը բանայ ուսումնարաններ, կ՛ուսումնասիրէ իր հօտի դրութիւնն ու ծրագիրներ կը պատրաստէ անոնց վիճակը բարւոքելու համար։
