Ուիքիփետիա

«Յունարէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 6.
|անվանում = Յունարէն
|ինքնանվանում = Ελληνικά
|մատենագիր_նմուշ = Couverture Stèles Grecques.png
|մատենագիր_նմուշի_լայնությունը = 250px275px
|մատենագիր_նմուշի_նկարագիրը =
|երկրներ =
Տող 23.
|ISO3 = {{ստեղ|ell}}
|քարտեզ = Idioma Griego.PNG
|քարտեզի_լայնությունը = 250px275px
|քարտեզի_նկարագիրը = Յունարէնի տարածքը
|քարտեզ2 =
Տող 30.
}}</pre>
[[Պատկեր:HundertDrachme.jpg|մինի|աջից|270px|Յունական տրախմայ]]
[[Պատկեր:Greek inscriptions Vrettanikos Astir greek magazine 6 Sept 1860.png|մինի|աջից|270px|19<sup>-րդ</sup> դարու յունական մամուլ]]
'''Յունարէն''' (ինքնանուն՝ Ελληνικά ''էլլինիկա''), [[Հնդեւրոպական լեզուներ|հնդեւրոպական լեզուաընտանիքի]] անհատական խումբի լեզու։ Յունարէն կո խօսին աշխարհին 15 միլիոն մարդը։ Յունարէնը պաշտօնական լեզու է [[Յունաստան]]ի մէջ, [[Կիպրոս]]ի մէջ։ Ըստ աշխարհի լեզուներու դասակարգման յունարէնը 74-րդն է։
 
Տող 40.
** հելլենիստական շրջան (Ք․Ա․ IV - I դդ.)
** ուշ յունարէնի փուլ (Ք․Ե․ I—IV դդ.),
* '''բիւզանդերէն''' (միջին հունարեն, V—XV դդ.), յոյներիու ու [[Բիւզանդիա]]յիԲիւզանդիոյ ժողովրդիժողովուրդի լեզուն։ Գիտնականներէն ոմանք չեն ընդունիր այդ տերմինը՝եզրը՝ պատճառաբանելով, որ այդ ժամանակ լեզուն միաբնոյթ չէ եղած։ Անոնք կը կարծնկարծէն, որ այդ շրջանին միասին գոյութիւն ունեցած են հին յունարէնն ու վաղ նոր յունարէնը։
* '''նոր յունարէն''' (XV դարէն մինչեւ մեր օրերը), Բիւզանդիոնի մէջ, Օսմանեան Թուրքիոյ մէջ, ապրած յոյներու լեզուն, ինչպէս նաեւ ժամանակակէն Հունաստանի[[Յունաստան]]ի ու Կիպրոսի Հանրապետութիւններու պաշտօնական, խոսակցականխօսակցական ու գրական լեզուն։ Նոր յունարէնը ձեւուորուածձեւավորուած է XVIII—XIX դարերուն հիւսիսային բարբառներու հիման վրայ։ Նոր յունարէնը ընդգրկուած է, այսպէս կոչուած, Լեզուներու Պալքանեան միութեան մէջ<ref name="Нерознак119">Нерознак В. П. Греческий язык // Лингвистический энциклопедический словарь. — С. 119.</ref>։
 
Հին յունարէնը բաժանուած էր բազմաթիւ բարբառներու։ Ընդունուած է առանձնացնել բարբառներու չորս խումբ՝ արեւելեան (իոնեանհոնիական, ատտիկեան բարբառներ), արեւմտեան (դորիական), արկդոկիպրոսեան (հարաւախէյան) եւ էոլեան (հիւսիսախէյան)։ Ատտիկեան բարբառի հիման վրայ ալ հետագային ([[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] արշաւանքներէն ետք) ձեւաւորուած է համայունական լեզուն՝ այսպէս կոչուած կոյնեն (κοινή), որ դարձաւ պաշտօականպաշտօնական ու խոսակցականխօսակցական լեզու [[Միջերկրական ծովԾով (արեւմտահայերէն)|Միջերկրական Ծովու]]ու արեւելեան ափին ձգուող հսկայական տարածքներուն։ Կոյնէէն առաջացած են ժամանակակէն յունարէնի գրեթէ բոլոր բարբառները։ Բացառութիւն կը կազմէ մէկուսացած ցակոնեան բարբառը կամ լեզուն (յուն.՝ τσακωνικά), որ աւանդաբար առաջացած կը համարուի դորիական բարբառէն<ref name="Нерознак119" />։
 
Հին յունարէնի քերականական կառուցոպածքըկառուցուածքը բաւական բարդ էր. գոյականը ունէր հոլովման երեք տիպ, հինգ հոլով, բայը ունէր խոնարհման մի քանի տիպ, բազմաթիւ էին դերանունները, նախդիրներն ու մասնիկները։
 
XIX-XX դարերուն, Յունաստանի մէջ գոյութիւն ունէր լեզուի երկու տարբերակ՝ կաֆարեւուսա (καθαρεύουσα), որ կը բխէր յունական գրականութեան աւանդութիւններէն եւ կը հետեւէր գիրի հին յունական նորմերուն, բայց ժամանակակէն արտասանութեամբ, եւ XIX դարուն առաջացած դիմոտիկան (δημοτική)։ 1976 թուականէն Յունաստանի պաշտօնական լեզուն դիմոտիկան է (կաֆարեւուսայի որոշ տարրերով)<ref name="Нерознак119" />։
 
Մինչեւ 1982 թուականը գրութեան մէջ կ'օգտագործուէր [[դիակրիտիկ նշաններ]]ու հարուստ համակարգ, սակայն բանաւոր խօսքին մէջ այդ նշաններով արտաձայտուողարտայայտուող տարբերութիւնները այլեւս չէին նկատուերնկատուէր, ուստի 1982 թուականէն պաշտօնապէս կը գործածուի միաբնոյթ համակարգ։
 
== Քերականական Համակարգը ==
=== Գոյական Անուն ===
Գոյականը ունիունէ քերականական երեք սեռ (արական, իգական, չեզոք), երկու թիւ (եզակի, հոգնակիյոգնակի)։ Հոլովները չորսչորսն են՝ [[ուղղական հոլով|ուղղական]], [[սեռական հոլով|սեռական]]-[[Տրական հոլով|տրական]], [[հայցական հոլով|հայցական]], կոչական։ Ինչպէս Պալքանեան տարածաշրջանի շատ լեզուներուն մէջ, այնպէս ալ նոր յունարէնին մէջ, սեռականի ու տրականի իմաստները խառնուած են (կ'արտայայտուի հին սեռականի ձեւով)։ Այսինքն՝ հին յունարէնի տրականի փոխարէն կը գործածուի սեռական հոլովաձեւը կամ հայցական հոլովաձեւը σε նախդիրի հետ։
 
Գոյականներու հոլովման օրինակներ՝
Տող 94.
| Կոչական || ώρα! || κόρη! || οδό!
|-
|colspan="4"| '''ՀոգնակիՅոգնակի թիւ'''
|-
| Ուղղական || οι ώρες || οι κόρες || οι οδοί
Տող 116.
| Կոչական || ρούχο! || παιδί! || σώμα!
|-
|colspan="4"| '''ՀոգնակիՅոգնակի թիւ''
|-
| Ուղղական, Հայցական || τα ρούχα || τα παιδιά || τα σώματα
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Յունարէն» էջէն