«Յօդեր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
[[Պատկեր:Die Frau als Hausärztin (1911) 136 Männliche Normalgestalt.png|200px370x370px|մինի|աջիցalt=]]
'''ՅօդըՅօդ''', երկու կամ աւելի [[Ոսկոր (արեւմտահայերէն)|ոսկորներու]] շփման վայր, կը կազմուի [[Ոսկոր (արեւմտահայերէն)|ոսկորներու]] ծայրամասներուն հանդիպումով եւ միացոմով:
 
Կազմաւորուած աղմը մօտաւորապէս կ՛ունենայկ'ունենայ 300 ոսկորներ: ԱԱյս բոլորէն մէկՄէկ մասը իրար կը միանան ծնունդէ առաջ, իսկ մնացեալըմնացեալը՝ ծնունդծնունդէն ետք:
 
ՋափահասՉափահաս մարդու մը մարմինը ունիկ'ունենայ մօտաւորապէս 206 ոսկորնեոսկոր եւ 230 յօդերյօդ: Այս յօդերը մարմինի զանազան մասերուն մէջ կը գտնուին, եւ բաժնուած են հետեւեալ ձեւով՝
 
* [[Գլուխ (արեւմտահայերէն)|Գլխուն]] մէջ՝ 86 յօդեր յօդ,
* [[Վիզ (արեւմտահայերէն)|Վիզին]] եւ կոկորդին մէջ՝ 6 յօդեր յօդ,
* [[Կրծքավանդակ (արեւմտահայերէն)|Կրծքավանդակին]] մէջ՝ 66 յօդեր յօդ,
* Ողնահարին եւ կոնքին մէջ՝ 76 յօդեր յօդ,
* [[Ձեռք (արեւմտահայերէն)|Ձեռքերուն]], [[Բազուկ (արեւմտահայերէն)|բազուկներուն]] եւ ձեռքերու մատներուն մէջ՝ 64 յօդեր յօդ,
* [[Սրունք (արեւմտահայերէն)|Սրունքներուն]], [[Ոտք (արեւմտահայերէն)|ոտքերուն]] եւ ոքերու մատներուն մէջ՝ 62 յօդեր. յօդ։
 
Այս յօդերուն պատճառովօգնութեամբ մենք կը քալենք, կը մարժինքշարժինք, կը նստինք, կը կայնինք, կը վազենք, կը գրենք, կը բռնենք, կը նետենք եւ կը ցատկրտենք:
 
Յօդերը կը դասակարգուին իրենց կառուցուածքային (structural) եւ կատարողական (functional) յատկութիւններուն համաձայն:
Տող 20.
== Կառուցուածքային Դասակարգում ==
Կառուցուածքային դասակարգումով կան երեք տեսակ յօդեր՝
[[Պատկեր:Structural Classification of Joints.jpg|300px|մինի|կենտրոնalt=]]
# Թելային (fibrous) յօդեր, ուր ոսկորներու ծայրերը իրարու կը միանան խտացած թելերու հիւսուածքներով, որ կը պարունակէ սոսնձատու (collagen) նիւթ: [[Ակռա (արեւմտահայերէն)|Ակռաները]] ծնօտներուն մէջ թելային յօդերով կը հանգչին:
# Աճառային (cartilagenous) յօդեր, ուր ոսկորներու ծայրամասերը ծածկուած են ապակենման սպիտակ նիւթ (hyaline) պարունակող հիւսուածքով եւ իրարու թելաճառային հիւսուածքով կը կապուին: Ոսկորները (vertebral bodies) եւ ցայլոսկրները (pubic bones) հարուստ են այս տեսակ յօդերով: Սաղմային կեանքի ընթացքին, քիթի խոռոչներու ոսկորները իրար միացած կ՛ըլլանկ'ըլլան աճառային յօդերվ, որոնք ծնունդէն ետք կ՛անյայտանան՝կ'անյայտանան՝ ոսկրամիաձուլունով (bony fusion): Վերոյիշեալ երկու տեսակ յօդերու պարագաներուն, երբ թելային եւ աճառային հիւսուածքները կարծրանան եւ ոսկրացում (ossification) տեղի ոնենայունենայ, երկու ոսկորները կը միաձուլուին, եւ այս մէկը կը կոչուի ոսկրակցութիւն (synostosis):
# Յօդաւշային (synovial) յօդեր, որոնք ազատ շարժում կը ստեղծեն: Յօդաւշային յօդը կազմուած է յօդապատեանով (joint capsule) մը, որ երկու ոկորներու ծայրամասերը իրարու կը կապէ յօդէն քիչ մը անդին եւ յօդախոռոչ կը կազմէ ոսկորներու միջեւ:
 
ՈսկորներոՈսկորներուն ծայրամասերը ծածկուած են աճառային հիւսուածքէ, իսկ յօդապատեանը կազմուած է երկու շերտերէ՝
 
* Արտաքին շերտ, որ յօդակապան (joint ligament) կը կոչուի: Այս մէկը թոյլ կապան մըն է որ յօդին առիթ կու տայ ազատօրէն շարժելու:
* Ներքին շերտ որ յօդաւշապատեան (synovium) կը կոչուի: Այս մէկը իւղոտ հեղուկ մը կ՛արտադրէկ'արտադրէ, ոդ յօդաւշային հեղուկ կը կոչուի: Այս հեղուկը կը կուտակուի յօդախոռոչին մէջ եւ կակուղ կը պահէ ոսկորներու մակերեսները:
 
Յօդաւշային յօդերու շարժումներու տարողութիւնը յօդերու շուրջ գտնուող մկաններու եւ կապաններու պրկպւածութենէնպրկուածութենէն եւ թուլութենէն կախեալ է: Այս կապանները եւ մկաններու ձգանները (tendon) ուժգնօրէն կապուած են յօդերուն: [[Պատկեր:IMG 2232.JPG|200x200px|մինի|alt=]]
 
Յօդերու աճառային հիւսուածքը յօդերը կը պաշտպանէ արտաքին զանազան տեսակի հարուածներէ եւ վնասներէ եւ յօդերու շարժումը սահուն կը դարձնէ: Երբ աճառը վնասուի եւ կամ հիւծի՝ յօդերու ոսկորնեը իրար քսուելով կը մաշին եւ [[յօդաբորբ]], յօդացաւ, յօդի ուռեցք եւ անշարժութիւն կը յառաջացնեն:
[[Պատկեր:IMG 2232.JPG|300px|մինի|կենտրոն]]
 
== Կատարողական Դասակարգում ==
[[Պատկեր:IMG 2231.JPG|300px227x227px|մինի|կենտրոն|Յօդերու տեսակներ|alt=]]
Կատրողական դասակարգումով ունինք՝
 
# Անշարժ յօդեր, օրինակ [[Գանկ (արեւմտահայերէն)|գանկի]] ոսկորներուն յօդերը.
# քիպՔիպ շարժող յօդերը, օրինակ աճառային յօդերը.
# Ազատօրէն շարժող յօդեր, օրինակ բոլոր յօդաւշային յօդերը, որոնք հետեւեալ ձեւով կը նկարագրուին.
 
* ճախարակային (hinge) յօդեր, որոնք միառանցքային շարժում կը պատճառեն: Այս բաժանմունքին մաս կը կազմեն ծունկի, արմուկի, ձեռքերու եւ ոտքերու մատներուն յօդերը: Ծունկի յօդը մարմնին ամենէն մեծ յօդն է:
* Շրջադարձային (pivotal) յօդեր, որոնք շրջադարձային շարժումներ կը պատճառեն, օրինակ գլխու շարժումները:
* ԳնդակիԳնդակ եւ փոսիկ (ball and socket) յօդեր, որոնք բազմա-առանցքային (poly-axial) շարժումներ յառաջ կը բերեն: այս յօդերը մարմինի ամենէն շարժուն յօդերն են եւ ճկունութեամբ ու ռաձգականութեաբ կը յատկանշուին:
* Թամբաձեւ (saddle) յօդեր, որոնք երկառանցքային շարժում կը պատճառեն: Այս խմբաւորումին մաս կը կազմեն ձեռքերու բթամատներու յօդերը:
* Սահող (gliding) յօդեր: այս խմբաւորումին մաս կը կազմեն ողնահարի պարանոցի ողնոսկրներու դաստակի եւ կռունկի յօդերը:
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Յօդեր» էջէն