«Նաթրիոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

ԲորակածնիՆաթրիոնի միացութիւնները՝ կերակրի աղը եւ սոտան, յայտնի են շատ հին ժամանակներէն։ [[Եբրայերէն]] ''նէթեր'' ({{Լեզու grc|νίτρον}}, {{Լեզու la|nitrum}}) բառը հանդիպած է [[Աստուածաշունչ]]ին մէջ որպէս նիւթի մը անուանում, որը, ըստ Սողոմոնի, եռացած է քացախին մէջ<ref>Алексеев М. Т., Колотов С. С., Менделеев Д. И. Натрий // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</ref>: [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]]ին մէջ սոտան բնութեան մէջ կը հանդիպէ սոտայի լիճերի ջուրերուն մէջ։ Բնական սոտան հին եգիպտացիները օգտագործած են զմռսելու, կտաւներու ճերմակեցման համար, խոհանոցին սնունդի մէջ, ինչպէս նաեւ ներկերու պատրաստման համար։

Մետաղական բորակածինննաթրիոնն առաջինն անջատած է Համփրի Տեւին ({{Լեզու en|Humpry Davy}}, [[1807 թուական|1807]], [[Նոյեմբեր 19]]-ին), ով առաջին անգամ այդ մասին տեղեկացրած է Պէյքըրեան դասախօսութիւններուն ({{Լեզու en|Bakerian Lecture}})<ref>{{cite journal|author=Davy, H.|title=The Bakerian Lecture, on some new Phenomena of chemical Changes produced by Electricity particularly the Decomposition of the fixed Alkalies, and the Exhibition of the new substances which constitute their bases; and on the general Nature of alkaline Bodies|journal=[[Philosophical Transactions]]|volume=98|pages=1-44|year=1808|url=https://books.google.am/books?id=Kg9GAAAAMAAJ&pg=PA1&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false}}</ref> (ան նշած է, որ [[1807 թուական]]ի [[Հոկտեմբեր 6]]-ին յայտնաբերած է քաղիւմը, իսկ բորակածինընաթրիոնը քաղիւմէն՝<ref>{{cite book |author = Davy, John |title = The Collected Works of Sir Humphry Davy |location = London|publisher = Smith, Elder, and Company|year = 1839|volume=I|pages=109|url=https://books.google.am/books?id=3iIzAQAAMAAJ&pg=PA109}}</ref> քանի մը օր անց)։ Ան բորակածինընաթրիոնը ստացած է խոնաւ [[նաթրիումինաթրիոնի հիտրօքսիտ]]ը ելեկտրոլիզի ենթարկելով։

Բնութեան մէջ տարածուած տարր մըն է, երկրակեղեւին 2,83 %, ըստ զանգուածի եօթներորդն է։ ԲորակածնիՆաթրիոնի գլխաւոր միներալներն են՝ հալիթը, լիլիական բորակը, թենարտիթը, միրապիլիթը, որոնք բորակածնինաթրիոնի եւ անոր միացութիւններուն ստացման հիմնական աղբիւրն են։ Ազատ վիճակին բնութեան մէջ չհանդիպեր, կը մտնէ 222 միներալներու բաղադրութեան մեջ։

Կը պարունակուէ [[կրանիթ]]ներուն մէջ մինչեւ 2.77 %, [[պազալթ]]ներուն մէջ՝ 1.94 %։ Հողին մէջ եւ նստուածքային ապարներուն մէջ՝ կկաւեր, թերթաքարեր, բորակածնինաթրիոնի պարունակութիւնը փոքր է (0.63-0.66 %)։ Լուծուելով հոսող ջուրերուն մէջ՝ կը կուտակուէ ծովերուն եւ ովկիանոսներուն մէջ, ուրտեղ հիմնական մետաղական տարրն է (1.035 %)։ Ծովափնեայ, տափաստանային եւ անապատային լիճերուն մէջ շոգիացման հետեւանքով անջատուող բորակածնինաթրիոնի աղերը կ'յառաջացնեն աղային նստուածքներ։ բորակածնիՆաթրիոնի տարեկան հանոյթը մօտ 10⁸ թօն է։

ԲորակածնիՆաթրիոնի քլորիտի՝ մարդու օրական պահանջը 2-10 կրամ է։ ԲորակածնիՆաթրիոնի իոններու համակեդրոնացումը օրկանիզմին մէջ կը կարգավորուէ ալտոսթերոն հորմոնով։

| նկարագրություն1 = Հանքային իւղին մէջ պահուող մետաղական բորակածին։նաթրիոն։

| նկարագրություն2 = ԲորակածինըՆաթրիոնը բոցին կուտայ [[Դեղին (գոյն, արեւմտահայերէն)|դեղնաւուն]] գոյն։

Սենեակային ջերմաստիճանին բորակածինընաթրիոնը ճերմակ, [[Արծաթ (արեւմտահայերէն)|արծաթափայլ]] մետաղ է։ Բոլոր մետաղներուն պէս ան լաւ կը հաղորդէ [[Ելեկտրականութիւն|ելեկտրական հոսանքը]]։ ԲորակածինըՆաթրիոնը փափուկ է՝ հեշտօրէն կը կտրուի դանակով։ Ան փոքր-ինչ թեթեւ է ջուրէն եւ կը պատկանի թեթեւ մետաղներու թիւին։ ԲորակածինըՆաթրիոնը դիւրահալ մետաղ է։ Եթէ բորակածինինաթրիոնի մի կտորը տեղաւորենք փորձանօթին մէջ եւ տաքացնենք, ապա ան արագ պիտի հալչի։ ԲորակածինիՆաթրիոնի հալման ջերմաստիճանն է 98&nbsp;°C, եռմանը՝ 882,9 °С, խտութիւնը՝ 968 քկ/մ³, պարամակնիսական է։

ԲորակածինիՆաթրիոնի եւ անոր միացութիւններու շոգիները բոցը կը ներկեն բնորոշ դեղին գոյնով։ Սա յատկութիւնը յաճախ կ'օգտագործwuէ որպէս նիւթին մէջ բորակածինինաթրիոնի առկայութեան ստուգման միջոց։ ԲորակածինիՆաթրիոնի շոգիները կարմրածիրանագոյն են։ Քիմիապէս աշխոյժ տարր մըն է, յայտնի բոլոր միացութիւններուն մէջ միարժէք է, օդին մէջ արագ կ'օքսիտանայ՝ յառաջացնելով օքսիտ, գէրօքսիտ, հիտրօքսիտ եւ քարպոնաթ։ ԲորակածինիՆաթրիոնի նորմալ ելեկտրոտային ներուժը -2,74 վ է, հալոյթին մէջ՝ -2,4 վ։

Բնական բորակածինընաթրիոնը բաղկացած է միայն ²³Na կայուն իզոտոպէն։ Ստացուած են 20-22, 24 եւ 25 ռատիոաշխոյժ իզոտոպները (²²Na-ի T_½ = 2.64 տարի)։