«Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

[[Նախիջեւան]]ը [[պատմական Հայաստան (արեւմտահայերէն)|պատմական ՀայաստանՀայաստանի]]ի մասը եղած է։ Այնտեղ զարգացած եղած է մշակոյթը, որուն վառ ապացույցը կը հանդիսանան [[Ջուղա (արեւմտահայերէն)|ՋուղաՋուղայի]]յի հայկական գերեզմանոցի հազարաւոր [[խաչքար (արեւմտահայերէն)|խաչքարխաչքարերը]]երը։։ Այժմ [[Նախիջեւան]]ը հայաթափուած է եւ ապօրինաբար բռնակցուած [[Ազրպէյճան]]ի Հանրապետութեան։

Նախիջեւանը (ներկայիս Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան տարածքը) իր պատմական գաւառներով [[Հայկական լեռնաշխարհ (արեւմտահայերէն)|Հայկական լեռնաշխարհլեռնաշխարհի]]ի բնական յարմարաւէտ պայմաններ ունեցող եւ գեղեցկատես անկիւններէն մէկն է։ Անոր այժմեան տարածքը 5368 քմ² է, որ ձգուած է հիւսիս-արեւմուտքէն դէպի հարաւ-արեւելք։ Ամբողջ մակերեւոյթը խազատուած է բազմաթիւ մեծ ու փոքր լեռնագիւղերով եւ զիրար զուգահեռուելով կը ձգուին դէպի մեծ ու փոքր դաշտերն ու գետահովիտները։ Այս կազմուածքով յառաջացած են բազմաթիւ նեղ ու խոր կիրճեր, հովիտներ։ Ունի մօտ 170 քմ երկարութիւն եւ ամենալայն մասին մէջ 70-75 քմ լայնք։ Լեռնաշխարհը կը բաժնուի բնակլիմայական պայմաններով իրարմէ տարբերող երկու մասէ, որուն լեռնային մասը հարթավայրայինի նկատմամբ ունի 1300-1500 մ բարձրութիւն։ Այսպէս տարածքի հարթավայրային մասը (կամ տարածքի 63%-ը), ծովի մակարդակէն կը գտնուի 750-1500 մ բարձրութեան վրայ, միջլեռնային մասը (կամ տարածքի 30%-ը)՝ 1500–2500 մ, իսկ բարձրլեռնային մասը (կամ տարածքի 7%-ը)՝ 2500-3500 մ բարձրութեան վրայ։ Ամենացած կէտը [[Գողթն գաւառ]]ի [[Քոթամ գիւղ]]ի մօտ է, որ ծովու մակարդակէն ունի 600 մ բարձրութիւն, իսկ ամենաբարձր կէտը [[Կապուտջուղ (արեւմտահայերէն)|Կապուտջուղ]] լեռնագագաթն է, որ ունի 3806 մ բարձրութիւն։

Նախիջեւանի պատմական գաւառներու գրաւած տարածքին մէջ կայ 130-էն աւելի անուանակոչումներ ունեցող մեծ ու փոքր լեռներ, չորս տասնեակէն աւելի ձորեր ու ձորակներ, երեք տասնեակի հասնող դաշտեր ու գետահովիտներ, հինգ բարձրլեռնային փոքրիկ ու քաղցրահամ լճակներ։ Նախիջեւանի տարածքը եզերող [[Զանգեզուրի լեռնաշղթայ|Զանգեզուրի]] եւ [[Վայքի լեռնաշղթայ|Վայքի լեռնաշղթալեռնաշղթաներու]]ներու խորխորատ, մեծ ու փոքր ձորերէն ու ձորակներէն կը սկզբնաւորուին եւ կը հոսին մօտ 400 գետեր ու գետակներ։ Այդ գետերէն 330-ը ունին մինչեւ 5 քմ երկարութիւն, 31-ը՝ 6-10 քմ, 24-ը՝ 11-25 քմ, 7-ը՝ 26 - 50 քմ և 4-ը՝ 51-100 քմ երկարութիւն։ Այս գետ-գետակները, ինչպէս նաեւ լճակները կը սնին մակերեսային եւ ստորերկրեայ ջուրերով ու մթնոլորտային տեղումներով։ Այս լեռնաշխարհի տարբեր անկիւններուն մէջ կը բխին նաեւ 200-ի հասնող մեծ ու փոքր հանքային աղբիւրներ, կան բնական ու ձեոակերտ այլեւայլ յուշարձաններ, որոնց շուրջը հազարամեակներ աոաջ մեր նախնիները հիմնած են իրենց բնակավայրերն ու բերդաքաղաքները, ստեղծած նիւթական ու հոգեւոր մշակույթը։ Ահա այս ամէնէն ստորեւ զետեղած ենք այն կարեւոր տեղանքները, որոնք կը բնորոշեն Նախիջեւան լեռնաշխարհը, որոնց մէկ մասին հետ կապուած են նաեւ դարերու խորքէն եկող յուշ ու աւանդութիւն, եղելութիւն եւ արդէն սրբութեան վերածուած պատմական յիշողութիւն։

# [[Նախիջեւան]] ({{lang-az|Naxçıvan}}) - մայրաքաղաք,