«Մատթէոս Ուռհայեցի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
ՉNo edit summary
No edit summary
Տող 1.
{{արևելահայերենարեւելահայերեն|Մատթեոս Ուռհայեցի}}
 
{{wikify}}
'''Մատթեոս Ուռհայեցի''' ծնած,(ԺԱ ապրածդ․ և2-րդ գործածկէս- էմօտ Եդեսիոյ՝[[1144]] այսինքն Ուրհայի մէջթ․), որմէ առած է Ուրհայեցիհայ կոչումը։ժամանակագիր։
 
Ծնած, ապրած եւ գործած է [[Եդեսիա|Եդեսիոյ]] մէջ [[Ուրհայի բարբառ|Ուրհա]], ուրկէ առած է Ուրհայեցի կոչումը։
Ծննդեան ճշգրիտ թուականը յայտնի չէ։ Ծնած պէտք է ըլլայ ժԱ. դարու կէսին (1050 –ական թուականներուն և վախճանած՝ 1136-1144 թուականներու միջև, վասնզի իր գործը կը հասցնէ միչև 1136 թուականը և չի յիշատակէր Ուրհայի գրաւումը, որ տեղի ունեցավ 1144-ին։ Կարծիք կայ որ ան զոհուած ըլլայ Նուր-էդ-դինի հայր Իմադ-էդ-դին Զանգիի կողմէ 1144 թուականին Ուրհայի գրաւման ժամանակ։ Իր գործէն դատելով եղած է համեստ ուսման տէր հոգևորական մը ։ Իր գործունէութեան կեդրոնը եղած է Ուրհան, որու վանքերէն մէկուն՝ Կարմիր վանքի մէջ եղած է երեց վանական։
 
Ծննդեան ճշգրիտ թուականը յայտնի չէ։ Ծնած պէտք է ըլլայ ժԱ. դարու կէսին ([[1050 ]]–ական թուականներուն ևու վախճանած՝ [[1136]]-[[1144]] թուականներու միջևմիջեւ, վասնզի իր գործը կը հասցնէ միչևմիչեւ 1136 թուականը ևեւ չի յիշատակէր Ուրհայի գրաւումը, որ տեղի ունեցավունեցած է [[1144]]-ին։ Կարծիք կայ, որ ան զոհուած ըլլայ ''Նուր էտ-էդ-դինիՏինի'' հայր Իմադ''Իմատ-էդէտ-դինՏին ԶանգիիԶանգի''ի կողմէկողմէ՝ [[1144]] թուականին, Ուրհայի գրաւման ժամանակ։ Իր գործէն դատելով եղած է համեստ ուսման տէր հոգևորականհոգեւորական մը ։ Իր գործունէութեան կեդրոնը եղած է Ուրհան, որուորուն վանքերէն մէկուն՝ Կարմիր վանքի մէջ, եղած է երեցերէց վանական։
Իրմէ մեզի հասած է կարևոր գործ մը՝ իր ժամանակի համար նորագոյն ձևի պատմագրութիւն կամ ժամանակագրութիւն մը։ Ուրհայեցիի ժամանակագրութիւնը իբր նիւթ ունի 952-1136 թուականներու միջև եղած ժամանակաշրջանի պատմութիւնը։ Գրուած է ժամանակագրական կամ տարեգրական ձևով միայն թէ՝ բարեբախտաբար հեղինակը շարք մը դէպքերու և անձերու մասին ունի ընդլայնումներ և սեփական կեցուածք որոնցմով իր գործը կը ստանայ նախորդ շրջաններու պատմագիրներու գործերուն խորքը։ Իր գործին նուիրուած է 8 տարիներ։ Իր պատմագրելու եղանակը սիրուն ձևով նմանցուցած է ծիծեռնակի բոյն շինելուն այսինքն շիւղ առ շիւղ աճող բոյնին, որ սակայն ամուր կերպով միահիւսուած։
 
Իրմէ մեզի հասած է կարևորկարեւոր գործ մը՝ իր ժամանակի համար նորագոյն ձևիձեւի պատմագրութիւն կամ ժամանակագրութիւն մը։ Ուրհայեցիի ժամանակագրութիւնը իբր նիւթ ունի [[952]]-[[1136]] թուականներու միջևմիջեւ եղած ժամանակաշրջանի պատմութիւնը։ Գրուած է ժամանակագրական կամ տարեգրական ձևովձեւով, միայն թէ՝ բարեբախտաբար, հեղինակը շարք մը դէպքերու ևեւ անձերու մասին ունի ընդլայնումներ ևեւ սեփական կեցուածք որոնցմով իր գործը կը ստանայ նախորդ շրջաններու պատմագիրներու գործերուն խորքը։ Իր գործին նուիրուած է 8 տարիներ։ Իր պատմագրելու եղանակը սիրուն ձևովձեւով նմանցուցած է ծիծեռնակի բոյն շինելուն, այսինքնայսինքն՝ շիւղ առ շիւղ աճող բոյնին, որ սակայն ամուր կերպով միահիւսուած։
 
Իր գործը բաժնուած է երեք մասերու.-
 
*Ա.- 952-1051 թուականներու դէպքեր
Ա.- 1051[[952]]-1101[[1051]] թուականներու դէպքեր
 
*Գ.- 1101-1136 թուականներու դէպքեր
Բ.- 952-[[1051]]-[[1101]] թուականներու դէպքեր
 
*Գ.- [[1101]]-[[1136]] թուականներու դէպքեր
Գործը ունի չորրորդ մաս մըն ալ [[1137]]-[[1162]] թուականներու դէպքերու մասին, որ շարունակած է գրել Գրիգոր երեցը։երէցը։
Իր պատմագրութեան նիւթին շրջագիծը կ'իյնայ Միջագետքի[[Միջագետք]]ի, Փոքր կամ արևմտեանարեւմտեան Հայքի ևեւ [[Կիլիկիա|Կիլիկիոյ]] վրայ։ Ուրհայեցի իր գործը գրած է դէպքերը դիտելով Ուրհայէն, ուր ան կ'ապրէր ևեւ որ գրեթէ կեդրոն էր վերոյիշեալ շրջաններուն։
Բարեբախտաբար հեղինակը վերոյիշեալ ժամանակներու ևեւ շրջաններու միմիայն հայկական դէպքերը չէ որ մատուցած է, այլ նաևնաեւ շրջակայ ազգերու՝ յոյներու[[Հույներ|յոյներ]]ու, խաչակիրներու[[Խաչակիրներ|խաչակիրներ]]ու, արաբներու[[Արաբներ|արաբներ]]ու, սելջուկներու իրադարձութիւնները։
 
== Աշխատութիւններ ==
== Աշխատություններ ==
 
* [http://www.digilib.am/digilib/?menu=5&wrk=1459&captn=16431&wrpg=0&aupg=0 Մատթէոս Ուռհայեցի, Պատմութիւն արարեալ Մատթէոսի մեծի քահանայի Ուռհայեցւոյ վասն Բագրատունեաց թագաւորացն եւ այլոց բազմաց ի ԴՃ թուականէն սկսեալ մինչեւ ի ՈԺԱ թիւն աւարտեալ։ Գրաբար բնագիր]
Տող 23 ⟶ 28՝
 
== Գրականութիւն ==
== Գրականություն ==
* [http://www.jstor.org/stable/25472048 Christopher MacEvitt, The Chronicle of Matthew of Edessa: Apocalypse, the First Crusade, and the Armenian Diaspora,- Dumbarton Oaks Papers, Vol. 61, (2007), pp. 157-181]
* [http://ora.ox.ac.uk/objects/uuid%3A67ea947c-e3fc-4363-a289-c345e61eb2eb Tara L. Andrews, Prolegomena to a critical edition of the Chronicle of Matthew of Edessa, with a discussion of computer-aided methods used to edit the text. DPhil. University of Oxford. 2009]
{{վիքիքաղվածք}}
 
{{Միջնադարյան հայ պատմագիրներ ևեւ ժամանակագիրներ}}
 
{{DEFAULTSORT:ՈւռհայեցիՈւրհայեցի ՄատթեոսՄատթէոս}}
[[Կատեգորիա:Հայ պատմիչներ]]
[[Կատեգորիա:Հայ մատենագիրներ]]
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:ԱրևմտահայերենԱրեւմտահայերէն հոդվածներյօդուածներ]]