«Պօղոս Մելիքշահեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Արեւելահայերեն|Պողոս Մելիքշահյան}}
[[Պատկեր:Armenian monastery of s apostles in moush.jpg|մինի|Մշոյ վանք]]
[[Պատկեր:Jerusalem infobox image.JPG|մինի|Երուսաղէմ]]
'''Պօղոս Մելիքշահեան''' ([[1788]]-[[1855]] թթ.), [[հայ]] [[Ֆիզիկոս|ֆիզիքոս]]։
== Կեսագրութիւն ==
Գիտութեան աշխարհին մէջ Հայը ամենքն քիչ ներկայացուցիչները ունեցած է անցեալ դարուն և եղած բացառութիւններն ալ երբեք չեն կրցած զերծ մնալ կրօնքի ազդեցութենէն որ կերպով մը հեռու պահած է միշտ հայ միտքը գիութիւնէն։ Մէկ քանի Հայ բժիշկներէ իբր [[Գիտություն|գիտութեան]] նուիրուած անձ և որքան որ ալ այժմու գիտական լայնածաւալ մթնոլորտին մէջ փոշիի հատիկի մը արժէքն իսկ ունենալու իրաւունք չունի, սակայն նկատելով իր ժամանակը, իր լուսաւորելու փափաքները և մանաւանդ այն սերմը որ ցանած է իր յաջորդներուն համար ծնցնելով գիտութեան սէրը, կ՛ընեն զինքը արժանիքի տէր հայ գիտնական մը։▼
▲Գիտութեան աշխարհին մէջ Հայը
Սիմօն Մելիքշահեանի զաւակն էր Պօղոս որ [[1788]] թուականին ծնած է Գըրգ Աղաճի մէջ, իր մանկութեանը դպրոց կ՛երթայ թէեւ, բայց երբ աւելի կը խելահասի՝ դժգոհանալով իր հոն ստացած ուսմունքէն Իզմիր կը մեկնի և կ՛աշակերտի Տ․ [[Օհան Վանանդեցի]] քահանային, երբ արդէն 17 տարեկան էր։▼
▲
Սակայն իր յիշատակութեամբ հոն երեք տարի ապարդիւն աշխատելով Պօլիս կուգայ պանդուխտ և անօգնական, երբ հազիւ 20 տարեկան էր։▼
▲Սակայն իր յիշատակութեամբ, հոն երեք տարի ապարդիւն աշխատելով
Պոլսոյ մէջ բոլոր պատուելիներուն կը յաճախէ և բնագիտութեան վրայ փոքրիկ գրքոյկ մը կը պատրաստէ ձեռագիր, որու մէջ Ֆիզիքա քրիստոնէական [[Կրոն|կրօնքի]] ճշմարտութիւնը բնականէն հաստատած է։▼
▲Պոլսոյ մէջ բոլոր պատուելիներուն կը յաճախէ
Այդ միջոցներուն Փէշտիմալճեան Գրիգոր պատուելիի համբաւն ալ իրեն հասած ըլլալով, ի վերջոյ անոր կը դիմէ, կարծելով թէ աւելի լուսաւորութիւն պիտի ստանայ անկից։▼
▲Այդ միջոցներուն Փէշտիմալճեան Գրիգոր պատուելիի համբաւն ալ իրեն հասած ըլլալով, ի վերջոյ անոր կը դիմէ, կարծելով թէ աւելի լուսաւորութիւն պիտի ստանայ
Ֆիզիքա՝ Պեղճեան Գազէզ ամիրային պաշապանութիւնը կը վայելէ որ այն ատենուան բոլոր ուսումնականներուն կը ներկայացնէ զինքը․ ասով Ֆիզիքա որ [[Պոլիս]] եկած էր սովրելու համար, կամաց կամաց ինքը կը սկսի ուսուցանել։▼
▲Ֆիզիքա՝ Պեղճեան Գազէզ ամիրային պաշապանութիւնը կը վայելէ, որ այն ատենուան բոլոր ուսումնականներուն կը ներկայացնէ զինքը․ ասով Ֆիզիքա, որ [[Պոլիս]] եկած էր սովրելու համար, կամաց
-Ես ճշմարտութիւնը ճանչնալ կ՛ւզեմ և ճշմարտութիւնը ուսմունքով կը ճանչցուի, կը պատասխանէ Պօղոս, ես լեցուն կանթեղ մը եմ, կ՛ըսեն թէ շատ իւղ կայ այդ կանթեղին մէջ, բայց մէկը պէտք է վառէ կանթեղը որպէսզի լոյս տայ։▼
▲-Ես ճշմարտութիւնը ճանչնալ
Փէշտիմալճեան Պօղոս Պատրիարքին պատմէ Ֆիզիքային ուշիմութիւնը որ Պատրիարքարան հրաւիրելով ի ներկայութեան Պէղճեանի և ուսուցիչներու կը քննեն Պօղոսը, որով կը հասկնան թէ այս բարձր ուսմունքը և գիտութիւնը բնական է և ոչ թէ ստացական, մանաւանդ անոր բնագիտութեան նոր հեղինակութեամբը։ ժողովը հաւնելով Ֆիզիքային տուած պատասխաններուն այդ օրը կը հռչակեն զինքը Պատուելի և Ֆիզիքա պատուանունն ալ կուտան իրեն երբ տակաւին 23 տարեկան էր։▼
▲Փէշտիմալճեան Պօղոս Պատրիարքին կը պատմէ Ֆիզիքային ուշիմութիւնը, որ Պատրիարքարան հրաւիրելով ի ներկայութեան Պէղճեանի
Քանի մը տարիներ ուսուցչութիւն կ՛ընէ Պէզճեանի տան մէջ ամիրային քեռորդւոյն և յետոյ հրաժարելով անկից կ՛երթայ [[Իզմիր]] և անկից [[Երուսաղեմ]] [[1820|1820ին]]։▼
▲Քանի մը տարիներ ուսուցչութիւն կ՛ընէ Պէզճեանի տան մէջ ամիրային քեռորդւոյն
Երբ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսի]] փոխարքային գործակատար Պօղոս պէյ անոր Երուսաղէմ գալը կը լսէ, կը հրաւէրը քիչ մը ատեն կը մնայ և անոր կարգադրութիւնովը Իզմիր կը վերադառնայ ուր 2 տարի վարժարանին մէջ կը պաշտօնավարէ։ Անկէ վերադառնալով Պոլիս՝ Պէղճեանի առաջարկութեամբ Օրթադիւղի դպրոցին հայկաբան կ՛անուանուի։ Հոն ալ երու տարի կենալէ ետք երբ կը տեսնէ որ երկպառակութիւն կայ ազգին մէջ Պրուսայի Մատթէոս Առաջնորդի առաջարկութեամբ [[Պրուսա|Պրուսայի]] վարժարանին վարժապետ կ՛անուանուի ուր 3 տարի կենալէն ետք կը հրաժարի, և կ՛երթայ դարձեալ Երուաղէմ։▼
▲Երբ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսի]] փոխարքային գործակատար Պօղոս պէյ անոր Երուսաղէմ գալը կը լսէ, կը հրաւէրը քիչ մը ատեն կը մնայ
Միաբանութեան վարժպետութեան համար Պօղոս Պատրիարքի հրաւերով, հոն տարիուկէս կենալէն ետք դարձեալ Պոլիս կուգայ, և Չուգուր խանի մէջ սենեակ մւ վարձելով, շուկայի արհեստաւոր տղաքներուն և կատարեալ մարդոց դասատուութիւն կ՛ընէ։▼
▲Միաբանութեան վարժպետութեան համար Պօղոս Պատրիարքի հրաւերով, հոն տարիուկէս կենալէն ետք դարձեալ Պոլիս կուգայ,
Այն ժամանակները Ազգը երկուքի բաժնուած էր, մին լումայափոխներուն իսկ միւսը արհեստաւորաց դասակարգը, ասոնց առաջինին կեդրոնատեղին Մեծ Նոր Խանն էր, իսկ երկրորդինը Պէշիկթաշ՝ Պալեան Կարապետ ամիրայի տունը։
Ստեփաննոս Պատրիարք Աղաւնի լումայափոխներուն կուսակիցն էր նոյնպէս այն ատեն կրօնական թոյլտութեամբ բողոքականութիւնը սկսած էր Ազգին մէջ տարածուիլ, այս երկու պատճառներն էին ազգին մէջ գժտութիւն յառաջ բերող, որոնք սկսան իրարու թշնամական ցոյցեր ընել,
Այս վէճերուն հետեւանքով շաըեր աքսորուելով Ֆիզիքա
Ցաւալի է որ այդ ձեռագիրները բոլորն ալ այրուած են այն ատենները՝ արդիւնք չքաշելու
Ֆիզիքա [[1839|1839ին]] Պոլիս վերադարձաւ․ սակայն շատ ցաւեցաւ
Ազգային Պատրիարքարանի նօրինութեամբ [[1848]]ին գնաց [[Մուշ]], ուր քաղաքական խռովութիւնը մը ծագած ըլլալով, հանդարտեցուց
Ֆիզիքիա իր ժամանակին ամէնէն գիտուն
Ֆիիզիգայ խեղճ վիճակով իր մահկանացուն կնքեց 68տարու [[1855]] յունիս 9ին Ալի փաշա խանի մէջ
Իր ձեռագիր նամակը ուղղուած է Նիկողոս աղա Պալեանի։
Տող 47 ⟶ 49՝
* Լոյս [[1908]]
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:
|