«Պօղոս Մելիքշահեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
պարզեցնում եմ հղումները oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{Արևելահայերեն|Պողոս Մելիքշահյան}}
[[Պատկեր:Armenian monastery of s apostles in moush.jpg|մինի|'''Մշոյ վանք''']]
[[Պատկեր:Jerusalem infobox image.JPG|մինի|Երուսաղէմ]]
'''Պօղոս Մելիքշահեան''' ([[1788]]-[[1855]] թթ.), [[հայ]] բնագէտ ([[Ֆիզիկոս (արեւմտահայերէն)|ֆիզիկոս]])։
Տող 6.
== Կեսագրութիւն ==
 
Գիտութեան աշխարհին մէջ Հայը ամէնէն քիչ ներկայացուցիչները ունեցած է անցեալ դարուն եւ եղած բացառութիւններն ալ երբեք չեն կրցած զերծ մնալ կրօնքի ազդեցութենէն, որ կերպով մը հեռու պահած է միշտ հայ միտքը գիութիւնէն։ Մէկ քանի Հայ բժիշկներէ, իբր [[Գիտություն|գիտութեան]] նուիրուած անձ եւ որքան որ ալ այժմու գիտական լայնածաւալ մթնոլորտին մէջ, փոշիի հատիկի մը արժէքն իսկ ունենալու իրաւունք չունի, սակայն նկատելով իր ժամանակը, իր լուսաւորելու փափաքները եւ մանաւանդ այն [[Սերմ|սերմ]]ը, որ ցանած է իր յաջորդներուն համար՝ ծնցնելով գիտութեան սէրը, կ՛ընեն զինք արժանիքի տէր հայ գիտնական մը։
 
Սիմոն Մելիքշահեանի զաւակն էր Պօղոս, որ [[1788]] թուականին ծնած է Գըրգ Աղաճի մէջ, իր մանկութեանը դպրոց կ՛երթայ թէեւ, բայց երբ աւելի կը խելահասի՝ դժգոհանալով իր հոն ստացած ուսմունքէն, [[Իզմիր]] կը մեկնի եւ կ՛աշակերտի Տ․ [[Օհան Վանանդեցի]] քահանային, երբ արդէն 17 տարեկան էր։
 
Սակայն իր յիշատակութեամբ, հոն երեք տարի ապարդիւն աշխատելով [[Պոլիս]] կու գայ, պանդուխտ եւ անօգնական, երբ հազիւ 20 տարեկան էր։
Տող 22.
Փէշտիմալճեան Պօղոս Պատրիարքին կը պատմէ Ֆիզիքային ուշիմութիւնը, որ Պատրիարքարան հրաւիրելով ի ներկայութեան Պէղճեանի եւ ուսուցիչներու, կը քննեն Պօղոսը, որով կը հասկնան թէ՝ այս բարձր ուսմունքը եւ գիտութիւնը բնական է եւ ոչ թէ ստացական, մանաւանդ անոր բնագիտութեան նոր հեղինակութեամբ։ ժողովը հաւնելով Ֆիզիքային տուած պատասխանները, այդ օրը կը հռչակեն զինք Պատուելի եւ Ֆիզիքա պատուանունն ալ կու տան իրեն, երբ տակաւին 23 տարեկան էր։
 
Քանի մը տարիներ ուսուցչութիւն կ՛ընէ Պէզճեանի տան մէջ ամիրային քեռորդւոյն եւ յետոյ հրաժարելով անկից կ՛երթայ [[Իզմիր]] եւ անկից [[Երուսաղեմ]] [[1820|1820ին]]։ին։
 
Երբ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսի]]ի փոխարքային գործակատար Պօղոս պէյ անոր Երուսաղէմ գալը կը լսէ, կը հրաւէրը քիչ մը ատեն կը մնայ եւ անոր կարգադրութիւնովը Իզմիր կը վերադառնայ ուր 2 տարի վարժարանին մէջ կը պաշտօնավարէ։ Անկէ վերադառնալով Պոլիս՝ Պէղճեանի առաջարկութեամբ Օրթադիւղի դպրոցին հայկաբան կ՛անուանուի։ Հոն ալ երու տարի կենալէ ետք երբ կը տեսնէ որ երկպառակութիւն կայ ազգին մէջ Պրուսայի Մատթէոս Առաջնորդի առաջարկութեամբ [[Պրուսա|Պրուսայի]]յի վարժարանին վարժապետ կ՛անուանուի ուր 3 տարի կենալէն ետք կը հրաժարի, եւ կ՛երթայ դարձեալ Երուաղէմ։
 
Միաբանութեան վարժպետութեան համար Պօղոս Պատրիարքի հրաւերով, հոն տարիուկէս կենալէն ետք դարձեալ Պոլիս կուգայ, եւ Չուգուր խանի մէջ սենեակ մւ վարձելով, շուկայի արհեստաւոր տղաքներուն եւ կատարեալ մարդոց դասատուութիւն կ՛ընէ։
Տող 33.
Ցաւալի է որ այդ ձեռագիրները բոլորն ալ այրուած են այն ատենները՝ արդիւնք չքաշելու եւ չարաշահութեան։
 
Ֆիզիքա [[1839|1839ին]]ին Պոլիս վերադարձաւ․ սակայն շատ ցաւեցաւ եւ անմխիթար հիւանդացաւ երբ տեսաւ իր հեղինակութիւններուն վիճացումը։ Կրօնական Ժողովոյ տնօրէնութեամբը ժառանգաւորաց դասատու կարգուեցաւ Վէզիր Խան Ս․ Կարապետի սենեակը, բոլոր քահանայացուներ եւ ազգայիններ հոն կուգային ուսմունք սովրելու համար , ուր լսարան մըն ալ հաստատեղ․ ինքը կը ճառէր կրօի եւ գիտութեան վրայ եւ ամէն հարցումներու կը պատասխանէր։
 
Ազգային Պատրիարքարանի նօրինութեամբ [[1848]]ին գնաց [[Մուշ]], ուր քաղաքական խռովութիւնը մը ծագած ըլլալով, հանդարտեցուց եւ Մշոյ վանքը մնալով միաբաններուն ուսմունք սովրեցեւց եւ երեք տարի մնալէն ետք [[1851]]ին Պօլիս վերադարձաւ Ալի փաշա Խանը սենեակ մը վարձելով դասախօսոութիւններու սկսաւ։