«Ռուսերէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Ըստ [[2006]]-ի «Դեմոսկոպ» ամսագիրի մէջ [[Ռուսաստանի Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութիւն|Ռուսաստանի Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան]] ընկերագիտական հետազօտութիւններու կեդրոնի գիտական աշխատանքներու գծով փոխտնօրէն Ա. Արեֆեւի հրապարակած հետազոտութիւններու<ref>[http://www.socioprognoz.ru/index.php?page_id=80&id=2 Сведения об авторе, Арефьев А. Л.]</ref>, ռուսաց լեզուն աստիճանաբար կը կորսնցէ իր դիրքերը ինչպէս աշխարհի վրայ ընդհանրապէս, այնպէս ալ [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստանի]] մէջ մասնաւորապէս<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema03.php Ա․ Արեֆև «Ասիայի, Աֆրիկայի և Լատինական Ամերիկայի երկրներում ռուսերենը կորցնում է իր դերը]</ref><ref name=autogenerated3>[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema05.php Ա․ Արեֆև «Կլինի՞ արդյոք ռուսերենը համաշխարհային լեզուների շարքում հետագայում»]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema01.php Ա․ Արեֆև «Ռուսերենի կարգավիճակի ընկնելը հետխորհրդային երկրներում»]</ref><ref name=autogenerated20130215-1>[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema04.php Ա․ Արեֆև «Ավելի քիչ ռուսներ՝ ավելի քիչ ռուսախոսներ»]</ref>: [[2012]]-ին Ա.Լ.Արեֆեւը հրապարակեց նոր հետազօտութիւն՝ «Ռուսաց լեզուն 20-21-րդ դարերու եզրագիծին», ուր հաստատեց Երկրի բոլոր շրջաններու մէջ ռուսերէնի դիրքերու հետագայ թուլացման միտումներու իր տեսակէտը<ref name=autogenerated20130213-1>[http://www.civisbook.ru/files/File/russkij_yazyk.pdf Ռուսաց լեզուն 20-21-րդ դարերի եզրագծին], Մոսկվա, 2012, 482 էջ</ref>: [[2006]]-ին հեղինակը 2025-ի համար կը կանխատեսէր ռուսախօսներու կրճատում մինչեւ 110 միլիոն մարդու, իսկ աշխարհի վրայ՝ 152 միլիոն մարդ,<ref name=autogenerated3/>, իսկ 2012-ին վերանայեցաւ իր կանխատեսումը աւելի լաւատեսական գնահատականով (ընդհանուր չեզոք միտումներու պահպանման պարագային) եւ երկարաձգեց մինչեւ 2050. 2025-ին հեղինակը կանխատեսել է ռուսախոսների կրճատում մինչև 152 միլիոն մարդ, իսկ մինչ 2050 թվականը՝ մինչև 130 միլիոն մարդ։մարդ<ref name=autogenerated20130213-1 />: Նախկին [[ԽՍՀՄ (արեւմտահայերէն)|ԽՍՀՄ]] երկիրներուն մէջ ռուսաց լեզուն աստիճանաբար կը փոխարինուի տեղական լեզուներով,<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2008/0329/tema01.php «Демоскоп» ամսագիր «Ռուսերեն՝ խորհրդայի՞ն լեզու»]</ref>, իսկ ռուսերէնի տարածուածութիւնը աշխարհի վրայ կը կրճատուի ռուսերու եւ Ռուսաստանի ընդհանուր բնակչութեան կրճատման հետ։հետ<ref name=autogenerated20130215-1 /><ref>[http://demoscope.ru/weekly/2008/0329/tema04.php «Демоскоп» ամսագիր «Որտե՞ղ կա ռուսերենի հետազոտության անհրաժեշտություն»]</ref>: Հենց Ռուսաստանում աճում է անգլերենի վարկանիշը,<ref name=autogenerated20130215-1 />, իսկ ռուսերենը կորցնում է իր ժողովրդականությունը ներգաղթածների մոտ։մոտ<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2013/0539/gazeta022.php «Демоскоп» ամսագիր, Մարիա Գոլուբկովա, «Российская газета - Неделя», «Ներգաղթողների և ռուսերենի մասին»]</ref>:

«Ընկերագիտական հետազօտութիւններու կեդրոն»-ի՝ [[20-րդ դար]]ուն եւ [[21-րդ դար]]ու առաջին քառորդին ռուսերէնի տարածուածութեան միտումներու նորացուած աղիւսակը ներկայացուած է «Ռուսաց լեզուն 20-21-րդ դարերու եզրագիծին» աշխատության 431 էջին վրայ։վրայ<ref name=autogenerated20130213-1 />:

Ռուսաստանի [[2010]]-ի մարդահամարի արդիւնքներով «Տիրապետում ռուսաց լեզուին» բաժինին մէջ նշած են 138 միլիոն մարդ (99,4%), իսկ [[2002]]-ի մարդահամարին՝ 142 միլիոն մարդ (99,2%)։ Քաղաքային բնակչութեան շրջանին մէջ ռուսերէն կը խօսէր 101 միլիոն մարդ (99,8%), իսկ գիւղական շրջաններու մէջ՝ 37 միլիոն մարդ (98,7%)։<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2011/0491/perep01.php Демоскоп Weekly. Об итогах Всероссийской переписи населения 2010 года. Сообщение Росстата]</ref>:

Թարգմանութիւնների արձանագրութեան տուեալներու ելեկտրոնային շտեմանարանը՝ «Index Translationum»-ը, կը հաշուէ աւելի քան երկու միլիոն գրառումներ 148 երկիրներու 500 000 հեղինակներու եւ 78 000 հրատարակիչներու յարաբերութեամբ. տուեալները կը վկայեն, որ ռուսերէնը աշխարհ վրայ կը նկատուի ամէնէն շատ թարգմանուող լեզուներէն մէկը։ Լեզուներու շարքին մէջ, որոնցմով կը թարգմանուին գիրքերու մեծամասնութիւնը, ռուսերէնը եօթներորդ դիրքը կը գրաւէ։ Լեզուներու շարքին մէջ, որոնցմէ ամէնէն յաճախ կը թարգմանուին գիրքեր, ռուսերէնը չորրորդ դիրքին վրայ կը գտնուի։գտնուի<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/russian/news/fullstorynews.asp?NewsID=17340|title=Английский, французский, немецкий и русский языки - самые переводимые в мире|date=2012-04-19|publisher=Центр новостей ООН|lang=ru|accessdate=2012 թ․ հուլիսի 23|archiveurl=http://www.webcitation.org/69NNC2des|archivedate=2012-07-23}}</ref>:

Ռուսաց լեզուն, ինչպէս եւ աշխարհի միւս մեծ լեզուները, ունի խօսակցական տարբերակներ (պաշտօնապէս չամրագրուած եւ առայժմ նոյնիսկ լեզուաբաններու կողմէ քիչ ուսումնասիրուած) [[Ռուսիոյ Դաշնութիւն|Ռուսիոյ Դաշնութեան]] սահմաններէն դուրս՝ [[Մերձպալթիքա]]յի, [[Պիելոռուսիա|Պիելոռուսիոյ]], [[Ուքրանիա|Ուքրանիոյ]], [[Մոլտովա]]ի, [[Անդրկովկաս (արեւմտահայերէն)|Անդրկովկաս]]ի եւ [[Միջին Ասիա (արեւմտահայերէն)|Միջին Ասիոյ]] պետութիւններու մէջ։ Հարաւ-արեւմտեան [[Եւրոպա]]յի ուքրանական եւ պիելառուսական լեզուներու մօտ ազգակցականութեամբ պայմանաւորուած առկայ է խօսքի ուժեղ միախառնման երեւոյթը եւ կը ձեւաւորուին ռուս-ուքրանական (սուրժիկ) կամ ռուս-պիելառուսական (թրասիանքա) խառն տիպի լեզուները։ Իր հերթին, [[Կեդրոնական Ասիա|Կեդրոնական Ասիոյ]] տարածքին, մասնաւորապէս՝ [[Խրխզիստան]]ի եւ [[Իւզպեքիստան]]ի մէջ, ռուսական խօսքը բաւականաչափ պահպանողական է եւ դերեւս ոչ վաղ անցեալին կը պահպանէր [[20-րդ դար]]ու 30-ական թուականներու ձեւը (նոյնիսկ այլ ազգի ռուսալեզու ներկայացուցիչներու՝ [[վրացիներ (արեւմտահայերէն)|վրացիներ]]ու, [[ազրպէյճանցի]]ներու, [[թաթարներ (արեւմտահայերէն)|թաթարներ]]ու, [[քորէացիներ]]ու, [[հայեր (արեւմտահայերէն)|հայեր]]ու խօսակցութիւններուն մէջ)։ Անիկա յաճախ բնորոշ է որպէս ոչ մայրենի գործածող «կղզեակ»-խումբերու (տուեալ պարագային՝ ոչ սլաւոնական, թրքալեզու) լեզուական շրջաններու համար։ Ղազախիստանի ռուսերէն խօսքը իր վրայ կը կրէ [[ղազախերէն]]ի ազդեցութիւնը։ Աւելի յստակ՝ կը փոխուի քաղաքներու ուղղագրութիւնը, մուտք կը գործեն ժարկոններ։ Իր լեզուաբանական առանձնայատկութիւնները ունի ռուս վտարանդի սփիւռքի (տարբեր սերունդներու) խօսակցութիւնը հեռաւոր արտասահմանին մէջ։ Բաւականին ինքնատիպ են [[Ալասքա]]յի ծայրահեղ մեկուսացած վերաբնակներու բարբառները։բարբառները<ref>[http://zn.ua/WORLD/uchenye-obnaruzhili-na-alyaske-samyy-izolirovannyy-dialekt-russkogo-yazyka-122965_.html Ученые обнаружили на Аляске самый изолированный диалект русского языка] - ZN, UA, 27 мая 2013</ref>:

Երկար ժամանակ, մ.թ.ա. 3-րդ հազարամեակին [[հնդեւրոպական լեզուաընտանիք]]ին մէջ առանձնացաւ փրոթո-սլաւոնական խօսակցական ձեւը, որ մ.թ.ա. 2-րդ հազարամեակին վերածուեցաւ փրոթո-սլաւոնական լեզուի։ Մ.թ.ա. 6-7-րդ դարերուն անիկա բաժնուեցաւ երեք խումբերու՝ արեւելեան, արեւմտեան եւ հարաւային։հարաւային{{sfn|Иванов|1983|էջ=48-50}}{{sfn|Горшкова, Хабургаев|1981|էջ=26-27}}:

[[14–րդ դար|14]]-[[18-րդ դար]]երուն [[Լիթուանիոյ Մեծ իշխանություն|Լիթուանիոյ Մեծ իշխանութեան]] գրաւոր, երկար ժամանակ նաեւ պաշտօնական լեզուն էր արեւմտառուսական գրաւոր լեզուն («рус(с)ки язык», «проста мова», «россійская бесѣда»), որ հակառակ իր կազմին մէջ պիելոռուսական եւ ուքրանական հիմք, ունենալուն, ուժեղ ազդեցութեան ենթարկուած էր լեհական եւ եկեղեցասլաւոնական (տուեալ ժամանակի եզրոյթաբանութեամբ՝ {{lang-ru|славенского}} կամ {{lang-ru|славенорос(сий)ского}}){{sfn|Успенский|2002|էջ=401-402}}) լեզուներէն։ Այնուամենայնիւ, «проста руска мова»-ն խօսակցական լեզու չէր, այլ գրքային, արհեստական, որուն պէտք էր տիրապետել այնպէս, ինչպէս եկեղեցասլաւոնականին։եկեղեցասլաւոնականին{{sfn|Успенский|2002|loc=§ 15. Языковая ситуация Юго-Западной (Литовской) Руси}}:

Որոշ հետազօտողներ կը գտնեն, որ ռուս գրական լեզուի քերականական տիպար կը հանդիսանայ այսպէս կոչուած մոսկովեան արտասանութիւնը։արտասանութիւնը<ref>[http://fonetica.philol.msu.ru/orfoepija/mosk.htm http://fonetica.philol.msu.ru]</ref>:

Ռուսաց լեզուի բառաֆոնդը ծագման տեսակէտէն կը ներառէ հետեւեալ բառային շերտերը՝ ընդհանուր հնդեւրոպական, ընդհանուր սլաւոնական, արեւելասլաւոնական եւ բուն ռուսական, ինչպէս նաեւ [[փոխառութիւններ]], որոնց մէջ իւրայատուկ տեղ կը գրաւեն տարբեր տեսակէտներով բառապաշարի 10%-էն մինչեւ կէսը կազմող եկեղեցասլաւոնիզմները:<ref>«…слова церковнославянского происхождения в русском литературном языке составляют чуть ли не половину всего словарного запаса…». Н. С. Трубецкой. Общеславянский элемент в русской культуре. (Вопр. языкознания. - М., 1990. - № 2).</ref>: Դա թույլ է տալիս երբեմն խոսել ռուսաց լեզվի «երկկազմության»<ref>«…двусоставность русского языка, имеющего два источника: русский и церковнославянский, - выражается не только в выборе слов и в их формах, но и в синтаксисе». http://elementy.ru/lib/431649. А. А. Зализняк. Об истории русского языка.</ref> եւ ոճական «երկշերտութեան» մասին։մասին<ref>«…это богатство стилистических типов и оттенков становится возможным только благодаря сопряжению в русском литературно-языковом сознании двух стихий - церковнославянской и русской». Н. С. Трубецкой. Общеславянский элемент в русской культуре. (Вопр. языкознания. - М., 1990. - № 2).</ref>: