Ուիքիփետիա

«Սասուն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Չ ջնջվեց: <nowiki/> (6) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 76.
 
== Ֆլորա եւ ֆաունա ==
Բուսական եւ կենդանական աշխարհը ենթարկուած է գոտիականութեան․ լեռնալանջերուն անտառներ են ([[Սոճի (արեւմտահայերէն)|սոճի]], [[Կաղնի (արեւմտահայերէն)|կաղնի]], [[Մայրի (արեւմտահայերէն)|մայրի]] եւ այլն), աւելի բարձր՝ մարգագետիններ։ Կենդանական աշխարհը բազմազան է, հարուստ [[Հայկական Լեռնաշխարհ (արեւմտահայերէն)|Հայկական լեռնաշխարհ]]<nowiki/>ին բնորոշ գրեթէ բոլոր տեսակներով։
 
== Պատմութիւն ==
=== Մինչեւ 10-րդ դար ===
Սասունի տարածքը յաջորդաբար մտած է [[Ուրարտուի]] (Ք․Ա․ 9—6-րդ դարերեուն), [[Երուանդունիներ]]<nowiki/>ու (Ք․Ա․ 6—3-րդ դարեր), [[Արտաշէսեաններ]]<nowiki/>ու (Ք․Ա․ 2-րդ— Ք․Ե․ 1-ին դարեր). հայ [[Արշակունիներ (արեւմտահայերէն)|Արշակունիներ]]<nowiki/>ու (1-5 դարերուն) թագաւորութիւններու մէջ։ Արշակունիներու թագաւորութեան անկումեէն ([[428]]) ետք Սասունն իր բնական դիրքին շնորհիւ պահպանած է անկախութիւնը, դառնալով հայ ժողովուրդի ազատագրական պայքարի կեդրոններէն։ 510-ական թուականներուն, Սասունի բնակչութիւնը՝ Հայաստանի ապագայ մարզպան Մժեժ Գնունիի գլխաւորութեամբ, ջախջախած է հոնական հրոսակախումբերը։
 
7-8-րդ դարերուն արաբական նուաճողներեւ դէմ պայքարը գլխաւորող Մամիկոնեանները, ի թիւս Հայաստանի միւս լեռնային դժուարամատչելի շրջաններու, ամրացեր են նաեւ Սասունոին մէջ։ 8-րդ դարու վերջը Սասունին մէջ իշխել են Մամիկոնեաններէն սերած Թոռնիկեանները։ [[851]] թուականին Սասունի բնակիչները՝ Յովհան Խութեցիի գլխաւորութեամբ, Մշոյ դաշտին մէջ ջախջախած են արաբական զօրախումբը եւ սպանել զօրապետ Եուսուֆը։ [[852]] թուականին [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստան]] ներխուժած արաբական զօրաբանակը՝ Բուղայի առաջնորդութեամբ, Սասունին մէջ կոտորած է 30 000 մարդ։ Այնուհանդերձ, Թոռնիկեաններն իրենց ձեռքերուն մէջ պահած են Սասունը ու շարունակած ազատագրական կռիւները։
Տող 89.
10-րդ դարու սկզբը Բիւզանդական կայսրութիւնը, իր զաւթումները Հայաստանոին մէջ դիւրացնելու նպատակով, կրցած է իրար հետ նաղացնել Սասունի Թոռնիկեաններուն եւ Տարօնի [[Բագրատունիներուն]]: Թոռնիկեաններոին յաջողուած է տիրել Տարօնի մէկ մասը: Սակայն Տարօնի բիւզանդացինեու զաւթումեն (966/967) ետք Թոռնիկեանները, զգուշանալով թշնամու խարդախ քաղաքականութենէն, ընդունած են Անիի Բագրատունիներու գերիշխանութիւնը եւ համագործակցած իրենց հետ:
 
[[Յովհաննէս Չմշկիկ]] կայսեր 974 թուականի Արեւելեան արշաւանքին ընդառաջ ելած Հայոց թագաւոր [[Աշոտ Գ․ Ողորմած]]<nowiki/>ի բանակին մէջ [[Մատթէոս Ուռհայեցի]]ն կը յիշատակէ նաեւ Սասունի զօրաբանակը: Այծեաց բերդի (Մուշից արեւմուտք) մօտ բիւզանդական բանակը ենթարկուած է Սասունի հետեւակ զօրամասի հակահարուածին եւ կրել մեծ կորուստնէր: Նաեւ Վասիլ Բ կայսեր ([[976]]-[[1025]]) գահակալութեան սկզբնական շրջանում Տարօնի մէկ հատուածը (Այծեաց բերդէն արեւելք ընկած հողերը) Սասունի հետ մնացած է Թոռնիկեաններու սեփականութիւն: Տարօնն ամբողջութեամբ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական կայսրութիւն]]<nowiki/>ը զաւթած է միայն 990—1000 թուականին: Իսկ Սասունն իր անկախութիւնը պահպանած է ինչպէս բիւզանդական, նոյնպէս սելճուքեան թուրերու նուաճումներու ժամանակ:
 
11 դաուն Սասունին մէջ իշխած է Մուշեղը, ապա իրեն որդի Թոռնիկը (վերջինիս հասցէագրուած են Գրիգոր Մագիստրոսի մի քանի նամակները): Թոռնիկի օրօք Սասունի իշխանութիւնը հզօրացած է, սահմաններն ընդարձակուած են` ընդգրկելով նաեւ Տարօնի զգալի մասը, Անձիտ գաւառի որոշ մասեր եւ Աշմուշատը: Արաբական աղբիւրներուն Սասունի այդ հզօր իշխանը կը յիշէ թագաւոր («մալիք ալ-սանասինաէ): [[1059]] թուականին ինքը պարտութեան մատնած է Տարօն ներխուժած սելջուկեան թուրքերուն: Կոմմագենէին մէջ եւ շրջակայ երկրամասերու իշխող Փիլարտոս Վարաժնունին փորցած է իրեն ենթարկել Սասունը, սակայն [[1073]] թուականին Ալելուայ դաշտի (Անձիտ գաւառում) ճակատամարտին մէջ Թոռնիկը պարտութեան է մատնել իրեն: Թոռնիկը շուտով զուած է Անձիտի ամիրայի դաւադրութեանը:
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Սասուն» էջէն