«Սերոբ Աղբիւր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 10.
| ծննդավայր = Արեւմտեան Հայաստան, Սոխորդ
| վախճանած է = [[1 Նոյեմբեր]] [[1899]]
| վախճանի վայրը = Արեւմտեան Հայաստան, [[ԳելիէգուզանԿելիէկուզան]]
| քաղաքացիութիւն =
| հպատակութիւն =
Տող 45.
 
== Երիտասարդութիւն ==
Սերոբ ամուսնացած է 17 տարեկանին` [[Սօսէ Մայրիկ]]ին հետ։ Սօսէն այդ ժամանակ 13 տարեկան էր։ Ամուսնութիւնը երբեք չի խոչընդոտեր անոր անսանձ, ըմբոստ խառնուածքը՝ ժամանակի զգալի մասը կ'անցընէ Նեմրութի լանջերուն, մանաւանդ որ կինը՝ Սօսէն, նոյնպէս իր ըմբոստ բնաւորութեամբ, համերաշխ զոյգ մը կը կազմէին։
 
Ան բարձրահասակ էր, օժտուած ֆիզիքական հրաշալի տուեալներով, իսկ լեռներուն մէջ անցուցած ազատ կեանքը, որսորդութիւնն ու ձիավարժութիւնը մեծապէս կը նպաստեն ձեւաւորելու ապագայ մեծ ռազմիկի բնորոշ ֆիզիքական հզօր կազմոածքը։ Երբ Սերոբ կ'ամբողջացնէ 21 տարեկանը, [[Պոլիս]]էն գիւղ կը վերադառնայ ազգային կեանքով տարուած, ուսեալ հօրեղբայրը՝ Առաքելը, հայրենասիրական գաղափարներ ու պայքարի ոգի կը սերմանէ անոր հոգիին մէջ։ Եւ օր մըն ալ , երբ Սերոբ կը վերադառնայ լեռներէն՝ որսի հերթական զոհը շալակին, հօրեղբայրը կը դիմէ անոր. «Սերո՛բ, իրաւ դուն լաւ, կտրիճ որսորդ ես, նշան բռնած տեղը կը գամես, բայց բաւական չէ վայրի գազաններ որսալ, ատիկա դիւրին է, երբեմն մարդ գազաններ ալ որսալու է»։ Հետագային, արդէն ֆետայապետ Սերոբ բազմիցս խոստովանած է, որ «իր յեղափոխական միտքերու մեծագոյն մասը պարտական է հօրեղբօրը՝ Առաքելին», որ նկատի առնելով անոր անսանձ, ըմբոստ խառնուածքը՝ կ'որոշէ ամուսնացնել զինք։ Սակայն ամուսնութիւնը երբեք չի խոչընդոտեր Սերոբը՝ ժամանակի զգալի մասը կ'անցընէ Նեմրութի լանջերուն, մանաւանդ որ կինը՝ Սօսէն, նոյնպէս իր ըմբոստ բնաւորութեամբ, համերաշխ զոյգ մը կը կազմէին ։ Օր մը, երբ սովորութեան համաձայն լեռները կը զբաղէր որսորդութեամբ, երկու քիւրտեր զինք նկատելով, տուրք տալով հայը թալանելու հարազատ աւանդոյթին՝ կը փորձեն խլել Սերոբին ձին, հագուստներն ու զէնքերը։
 
Սերոբ համարձակօրէն կը կռուի եւ հրացանի առաջին իսկ հարուածով կը տապալէ անոնցմէ մէկը, իսկ միւսը կը յաջողի փախչիլ։ Այդ ժամանակներուն, հայու կողմէ քիւրտ սպաննելը արտասովոր երեւոյթ էր։
 
== Արտասահմանի մէջ ==
Թրքական իշխանութիւններու դատաստանէն խուսափելու համար, 1891-ին, Սերոբ գաղտնի կ'ուղարկեն Պոլիս։ Քանի մը ամիս Պոլսոյ մէջ անցընելէ ետք, Սերոբ կը տեղափոխուի ՌումանիոյիՌումանիոյ [[Սուլինա (արեւմտահայերէն)|Սուլինա]] քաղաքը, ուր բնակութիւն հաստատած էին Հայաստանի տարբեր շրջաններէն տարագրուած պանդուխտ հայեր։ Հայրենակիցներու օգնութեամբ Սուլինիոյ մէջ կը բանայ փոքրիկ սրճարան մը, որ կը դառնայ պանդխտութեան գիրկն ինկած տեղի հայութեան մշտական հաւաքատեղին։ Սերոբի ապագայ գործունէութեան վրայ մեծ ազդեցութիւն կը գործէ [[Հրայր Դժոխք (արեւմտահայերէն)|Հրայր Դժոխք]]ը, որ այդ օրերուն կը գտնուէր [[Սուլինա]] քաղաքին մէջ։ Հրայրի կոչը նոր ուժով կը բորբոքեցնէ դեռ պատանեկան տարիներուն ազատագրական պայքարի գաղափարներու հաղորդակից Սերոբը։
 
1893-ի վերջին, հայրենիք մեկնելու հաստատ վճռականութեամբ, Սերոբ կը ձգէ Սուլինան եւ կը մեկնի [[Պաթում (արեւմտահայերէն)|Պաթում]], ապա՝ Թիֆլիս։ [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]]ի մէջ կը ծանօթանայ [[Քրիստափոր Միքայէլեան|Քրիստափոր]]ին եւ [[Ռոստոմ (արեւմտահայերէն)|Ռոստոմ]]ին, որոնց խորհուրդով եւ օգնութեամբ , 1894-ի սկզբներուն, երեք ընկերներով կը վերադառնայ հայրենի Ախլաթ։
 
== Պայքարի սկիզբըՍկիզբ ==
Իմանալով Ապտիւլ Համիտ Բ.-ի կազմակերպած հայերու կոտորածներուն մասին՝ 1895-ին, բաղկացած 27 հոգինոց բաղկացած խումբով մը, Ախլաթի մէջ կը կազմակերպէ գաւառի հայկական գիւղերու ինքնապաշտպանութիւնը։ Անոր հայդուկախումբին մէջ մարտնչած են բազմաթիւ ֆետայիներ ([[(Պիթլիսցի Մուշեղ]]ը, [[Բալաբեխ Կարապետ]]ը եւ ուրիշներ), որոնք հետագայինյետագային դարձած են ջոկատներու հրամանատարներ։ Որոշ ժամանակով անոր խումբի անդամ եղած է նաեւ Անդրանիկը։[[Անդրանիկ Օզանեան|Անդրանիկ]]ը։ 1896-ին, Սերոբ կազմակերպած է ինքնապաշտպանական նոր խումբեր եւ զէնք հայթայթած՝ [[Կովկաս (արեւմտահայերէն)|Կովկաս]]էն։ [[1897]]-ին, կռուած է Թեղուտի (Պիթլիսի նահանգ) եւ Սոխորդի մէջ։
 
== Սոխորդի կռիւը ==
[[Պատկեր:Ֆիդայական շարժման «Զորավար Անդրանիկ» թանգարան7.jpg|մինի|Սերոբ Աղբիւրի սուսերը Ֆետայական շարժման «Զօրավար Անդրանիկ» թանգարան]]
Ախլաթի շրջանի ժողովուրդը ինքնապաշտպանութեան կոչելով ՝ Սերոբ կ'ըսէր. «… տղաք, առանց հացի մնացէք, առանց զէնքի մի մնաք»։1895-ի դաժան օրերուն, երբ ողջ հայութեան գլխուն ծառացած էր համիտեան ջարդարար սուրը, Սերոբ մարտական խումբով կը հասնի ԱԱխլաթ և անմիջապէս կը յայտնուի մարտերու հնոցին մէջ։ Թշնամիին ուշադրութիւնը առաւելապէս կեդրոնացած էր Սոխորդ գիւղի վրայ, որ շնորհիւ աշխարհագրական ամուր դիրքին, քաջակորով զաւակներուն եւ յատկապէս Խչեենց անուանի գերդաստանի՝ Ախլաթի ինքնապաշտպանութեան ոգին էր։ Սերոբ հայրենի շրջանը կոտորածէ փրկելու, ժողովուրդը ոգեկոչելու եւ մարտական ինքնապաշտպանական խումբեր ստեղծելու նպատակով, զինակիցներ կ' ուղարկէ թշնամիին կողմէ սպասուող յարձակման առաւել վտանգաւոր ուղղութիւններ, իսկ ինք տասը ֆետայիներով կը մնայ Սոխորդի մէջ։ «Բոլոր գիւղերուն մէջ, Սերոբի հայդուկներուն շուրջ կը համախմբուի տեղական, երիտասարդութիւնը, իսկ ինք՝ Սերոբ, քանի մը ընկերներու հետ կը շրջէր գիւղէ - գիւղ՝ հսկելու ապահովութեան վրայ»։
Ախլաթի շրջանի ժողովուրդը ինքնապաշտպանութեան կոչելով ՝ Սերոբ կ'ըսէր.
{{քաղվածք|Տղաք, առանց հացի մնացէ՛ք, առանց զէնքի մի՛ մնաք։|Սերոբ Աղբիւր}}
Ախլաթի շրջանի ժողովուրդը ինքնապաշտպանութեան կոչելով ՝ Սերոբ կ'ըսէր. «… տղաք, առանց հացի մնացէք, առանց զէնքի մի մնաք»։18951895-ի դաժան օրերուն, երբ ողջ հայութեան գլխուն ծառացած էր [[Համիտեան Ջարդեր|համիտեան ջարդարարջարդ]]արար սուրը, Սերոբ մարտական խումբով կը հասնի ԱԱխլաթԱխլաթ ևեւ անմիջապէս կը յայտնուի մարտերու հնոցին մէջ։ Թշնամիին ուշադրութիւնը առաւելապէս կեդրոնացած էր Սոխորդ գիւղի վրայ, որ շնորհիւ աշխարհագրական ամուր դիրքին, քաջակորով զաւակներուն եւ յատկապէս ԽչեենցԽչէենց անուանի գերդաստանի՝ Ախլաթի ինքնապաշտպանութեան ոգին էր։ Սերոբ հայրենի շրջանը կոտորածէ փրկելու, ժողովուրդը ոգեկոչելու եւ մարտական ինքնապաշտպանական խումբեր ստեղծելու նպատակով, զինակիցներ կ' ուղարկէ թշնամիին կողմէ սպասուող յարձակման առաւել վտանգաւոր ուղղութիւններ, իսկ ինք տասը ֆետայիներով կը մնայ Սոխորդի մէջ։ «Բոլոր գիւղերուն մէջ, Սերոբի հայդուկներուն շուրջ կը համախմբուի տեղական, երիտասարդութիւնը, իսկ ինք՝ Սերոբ, քանի մը ընկերներու հետ կը շրջէր գիւղէ - գիւղ՝ հսկելու ապահովութեան վրայ»։
 
Սերոբի զինուորները, քաջածանօթ ըլլալով գաւառին, կը կարողանան կարճ ժամանակամիջոցի մէջ գիւղերուն մէջ կազմակերպել մարտունակ ինքնապաշտպանական խումբեր։ Բաղէշի[[Բաղէշ]]ի կոտորածէն քանի մը օր անց, թուրք զինուորներու աջակցութեամբ, հասնանցի քիւրտերն ու [[Տիարպեքիր]]ի չերքէզները կը յարձակին Սոխորդի վրայ։ ԳիւղացիներուՍերոբ կը սանձէ շրջակայ քիւրտերու եւ չերքէզներու ալան¬թալանի նկրտումները եւ գիւղացիներու կազմած մարտական խումբըխումբով դիրքեր կը գրաւէ գերեզմանոցի մօտակայքը, իսկ ինք ֆետայիներով կը շրջի գիւղէ գիւղ, գետով բաժնուող ձորերուն մէջ, որպէսզի վճռական պահուն թիկունքէն հարուածէ թշնամին։ Քիւրտերը հայերու նախապատրաստութենէն անտեղեակ, համարձակօրէն անցնելով ձորն ու գերեզմանոցը՝ կը մօտենան Սոխորդցիներու դիրքերուն։
Կը սկսի մարտը, 600 զինուած քիւրտերու եւ չերքէզներու գերակշռութիւնն ակնյայտ էր։ Գիւղացիներու մարտական խումբը փոքր դիմադրութենէ ետք, կը սկսի նահանջել, եւ այդ վճռական պահուն, թշնամիին թիկունքէն կը հարուածէ Սերոբի խումբը։ «Ու Սերոբ կ'ընտրէ վճռական անձնազոհութիւնը։ Իրեն հետ եղող տասը մարտիկներով կատաղի յարձակում կը գործէ թշնամիին վրայ, դիակներ կ'իյնան եւ խուճապ կ'առաջանայ»։ Ոգեւորուած ֆետայիներու հուժկու գրոհէն՝ գիւղացիները համարձակօրէն կը նետուին են թշնամիին վրայ։ Անակնկալի եկած քիւրտերը՝ մարտադաշտին մէջ կը ձգեն սպանուածները եւ քառասուն գերի ու խուճապահար կը փախչին։ Հետաքրքական է, երբ գաւառապետի միջնորդութեամբ գերուածները ազատ կ'արձակուին, անոնք չհաւատալով, որ հայերը ընդունակ են նման յանդգնութեան, գաւառապետին կ'ըսեն. «Էֆենտիմ, այս կեաւուրները չէին որ մեզ յաղթեցին, այլ Մոսկոֆին կեաւուրները բռնեցին մեր ետեւէն եւ երկինքէն կրակ թափեցին մեր վրայ, մեր գնդակները անոնց չէին հասներ, իսկ անոնցները մեզմէ մարդ չձգեցին վար գլորեցին»։ Թուրքերը ի դէմս ֆետայիներու, կը սկսին կասկածիլ, որ գործ ունին առաւել կատարելագործուած զէնքերով զինուած մարտական յատուկ խումբերու հետ։ Ախլաթի ինքնապաշտպանական կռիւները Սերոբի ֆետայական կեանքի առաջին մարտական գործողութիւններն էին։
 
{{քաղվածք|Էֆենտիմ, այս կեաւուրները չէին որ մեզ յաղթեցին, այլ Մոսկոֆին կեաւուրները բռնեցին մեր ետեւէն եւ երկինքէն կրակ թափեցին մեր վրայ, մեր գնդակները անոնց չէին հասներ, իսկ անոնցները մեզմէ մարդ չձգեցին վար գլորեցին|}}։
1895-ին, Սերոբի խումբի առաջնորդութեամբ, Ախլաթի հայութեան մղած պայքարը մէկ անգամ եւս հաւաստեց, որ ջարդերու արհաւիրքները կարելի է կանխել միմիայն ընդհանուր ինքնապաշտպանութեան կազմակերպմամբ։ Համիտեան արիւնոտ տարիներուն, երբ թրքական ջարդարարներու վայրագութիւններուն զոհ գացին 300.000 հայեր, Տարօնը Արեւմտահայաստանի այն եզակի շրջանն էր, որը զերծ մնաց կոտորածներէն Աղբիւր Սերոբի շնորհիւ։ Թրքական իշխանութիւնները կը յաջողին տեղեկանալ նահանգին մէջ հայերուն կողմէ իրականացող աշխատանքներուն մասին։ Յեղափոխական շարժումները բացայայտելու եւ զանոնք ոչնչացնելու նպատակով, թրքական կառավարութիւնը կը ստեղծէ լրտեսներու մատնիչներու լայն ցանց մը , որու հաղորդած գաղտնի տեղեկութիւններէն Բաղէշի թրքական ոստիկանութիւնը քաջատեղեակ կը դառնայ, որ Ախլաթի մէջ գործող մարտական կազմակերպություններու գլխաւոր դէմքը Սերոբն է։
 
Թուրքերը ի դէմս ֆետայիներու, կը սկսին կասկածիլ, որ գործ ունին առաւել կատարելագործուած զէնքերով զինուած մարտական յատուկ խումբերու հետ։ Ախլաթի ինքնապաշտպանական կռիւները Սերոբի ֆետայական կեանքի առաջին մարտական գործողութիւններն էին։
 
[[1895]]-ին, Սերոբի խումբի առաջնորդութեամբ, Ախլաթի հայութեան մղած պայքարը մէկ անգամ եւս հաւաստեց, որ ջարդերու արհաւիրքները կարելի է կանխել միմիայն ընդհանուր ինքնապաշտպանութեան կազմակերպմամբ։ Համիտեան արիւնոտ տարիներուն, երբ թրքական ջարդարարներու վայրագութիւններուն զոհ գացին 300.000 հայեր, Տարօնը[[Տարօն]]ը Արեւմտահայաստանի այն եզակի շրջանն էր, որըոր զերծ մնաց կոտորածներէն ԱղբիւրՍերոբ ՍերոբիԱղբիւրի շնորհիւ։ Թրքական իշխանութիւնները կը յաջողին տեղեկանալ նահանգին մէջ հայերուն կողմէ իրականացող աշխատանքներուն մասին։ Յեղափոխական շարժումները բացայայտելու եւ զանոնք ոչնչացնելու նպատակով, թրքական կառավարութիւնը կը ստեղծէ լրտեսներու մատնիչներու լայն ցանց մը , որու որուն հաղորդած գաղտնի տեղեկութիւններէն Բաղէշի թրքական ոստիկանութիւնը քաջատեղեակ կը դառնայ, որ Ախլաթի մէջ գործող մարտական կազմակերպություններու կազմակերպութիւններու գլխաւոր դէմքը Սերոբն է։
 
== Նեմրութի Ասլանը ==
1887-ի [[27 Փետրուար|Փետրուար 27]]-ին, թուրքերը կը գտնեն ԱղբիւրՍերոբ ՍերոբիԱղբիւրի հետքերը։ Մեծ հայդուկն այդ ժամանակ Թեղուտ գիւղի մէջ էր։ Սերոբ այնպէս մը կ'ընէ, որ թշնամին ուշադրութիւն դարձնէ իր վրայ եւ կը վերցէ իր դահոյկներն ու ճամբայ կը բռնէ դէպի Նեմրութ։ Թշնամին կը սկսի հետապնդել, բայց ձիւնը [[Ձիւն|ձիւն]]ը կը խանգարէ զանոնք եւ անոնք կը խրինմխրճուին ձիւնին մէջ եւ չեն կրնար յառաջանալ ։յառաջանալ։
 
Սերոբ երկու օր կը մնայ Նեմրութի տաք աղբիւրներուն մօտ, որմէ ետք կ'երթայ [[ԴատուանԴատվան գիւղ]]։ Բոլորը կը կարծէին, թէ Սերոբ մահացած է։ Ժողովուրդը հայդուկը տեսնելով զինք կը կոչեն « Նեմրութի Ասլան» ։
 
== Բաբշէնի կռիւը ==
Ֆետայական շարժման պատմութեան հերոսական էջերէն [[1898]] հոկտեմբեր[[20 Հոկտեմբեր|Հոկտեմբեր 20]]-ին, ԱղբիւրՍերոբ ՍերոբիԱղբիւրի խումբին մղած կռիւը Պիթլիսէն[[Պիթլիս]]էն ոչ հեռու՝ Բաբշէն գիւղի մօտ։ Մարտը տեւած է մինչեւ ուշ երեկոյ։ Սերոբի 14-16 հոգինոց ֆետայական ջոկատը կը կռուի թշնամիին քանի մը հազարնոց կանոնաւոր ջոկատին դէմ։ Թշնամին թնդանօթներն անգամ գործի կը լծէ։ Սակայն Սերոբն իր սակաւաթիւ ջոկատով կը կարողանայ թշնամիին էական կորուստներ պատճառել։
 
Բաբշէնի կռիւի ժամանակ հայդուկները կը սպաննեն 70 թուրք եւ քիւրտ զինուոր, իսկ հայդուկներէն միայն մէկ հոգի կը զոհուի։Մարտիզոհուի։ Մարտի յաղթանակը պայմանաւորուած էր Սերոբի ռազմագիտական մեծ հմտութեամբ եւ մոսին հրացաններու առկայութեամբ։ Պէտք է նշել նաեւ, որ թշնամին եկած էր այլ գաւառներէ եւ շրջանին ծանօթ չէր, իսկ Սերոբ լաւ գիտէր իր հայրենի գաւառի ամէն մէկ քարը։
 
Հերոսամարտէն ետք, թրքական կառավարութիւնը ամէն տեղ կը հետապնդէ Սերոբը։ Հեռանալով Ախլաթէն՝ Սերոբ կ'ապաստանի [[Սասուն Սասուն։(արեւմտահայերէն)|Սասուն]]։
 
Հերոսամարտէն ետք, թրքական կառավարութիւնը ամէն տեղ կը հետապնդէ Սերոբը։ Հեռանալով Ախլաթէն՝ Սերոբ կ'ապաստանի Սասուն։
 
== Սերոբ եւ Գէորգ Չաւուշ ==
Հայակական գիւղերը իրարու հետ կը թշնամանային , նոյնիսկ արիւնալի մարտեր կը մղէին միրարու դէմ, երբ գիւղէն աղջիկ կը փախցնէին։ Իսկ ատիկա անթոյլատրելի արարք էր, մանաւանդ այն օրերուն, երբ թշնամին կը կոտորէր հայերը. Անոնք պէտք էր որ համերաշխ եւ համախմբուած ըլլային։
Սերոբ կը հրամայէ, որ այնուհետեւ , ով որ աղջիկ փախցնէր գիւղէն, շատ խիստ կերպով պիտի պատժուէր։ Աղբիւր Սերոբի այս կարգադրութենէն որոշ ժամանակ մը ետք, աղջիկ փախցնելու համար Տալւորիկն ու Աղբրիկը կը թշնամանան [[Փսանաց գաւառ]]ին հետ։ Պատճառն այն էր, որ Գէորգ Չաւուշի հօրեղբայր՝ Աւէն, փախցուցած էր Առաքելոց վանքի տնտեսուհի՝ Հերմօն։
 
Սերոբ կը հրամայէ, որ այնուհետեւ , ով որ աղջիկ փախցնէր գիւղէն, շատ խիստ կերպով պիտի պատժուէր։ ԱղբիւրՍերոբ ՍերոբիԱղբիւրի այս կարգադրութենէն որոշ ժամանակ մը ետք, աղջիկ փախցնելու համար Տալւորիկն ու Աղբրիկը կը թշնամանան [[Փսանաց գաւառ]]ին հետ։ Պատճառն այն էր, որ Գէորգ Չաւուշի հօրեղբայր՝ Աւէն, փախցուցած էր [[Սուրբ Առաքելոց վանքիվանք (արեւմտահայերէն)|Առաքելոց վանք]]ի տնտեսուհի՝ Հերմօն։
Սերոբ կը դասաւորէ , որ Գէորգ արժանի պատիժ տայ իր հօրեղբօրը, քանի որ վերջինս նման բան չէր համարձակեր ընել, եթէ Գէորգ այդքան մեծ հեղինակութիւն չվայելէր հայդուկներու շրջանին մէջ։ [[Գէորգ|Գէորգ Չաւուշ]] ստիպուած կը սպաննէ հօրեղբայրը։ Բայց անկէ ետք, մեծ հայդուկին հոգին կը խռովի եւ ան կը լքէ Սերոբի ջոկատը եւ քանի մը օր առանձին կը մնայ։
 
Սերոբ կը դասաւորէ , որ Գէորգ արժանի պատիժ տայ իր հօրեղբօրը, քանի որ վերջինս նման բան չէր համարձակեր ընել, եթէ Գէորգ այդքան մեծ հեղինակութիւն չվայելէր հայդուկներու շրջանին մէջ։ [[Գէորգ|Գէորգ Չաւուշ]] ստիպուած կը սպաննէ հօրեղբայրը։ Բայց անկէ ետք, մեծ հայդուկին հոգին կը խռովի եւ ան կը լքէ Սերոբի ջոկատը եւ քանի մը օր առանձին կը մնայ։
 
== Դաւաճանութիւն եւ մահ ==
[[Պատկեր:Աղբյուր Սերոբ ,.JPG|մինի|Սերոբ Աղբիւրի քանդակը, Ջերմուկ քաղաքի մէջ (հեղինակ՝ [[Յովհաննէս Մուրատեան]])]]
Թուրք իշխանութիւնները Սերոբը վերացնելու համար, կեդրոնացուցին զինուորական ու ոստիկանական մեծ ուժեր, քրտական զինուած խումբեր եւ քաջ գիտնալով անոր տեղը՝ այնուամենայնիւ չհամարձակեցան առճակատ զինք գերեվարելու փորձեր ընել. զինք վերացնելու համար դիմեցին թունաւորելու զազրելի միջոցին։ Սերոբը թունաւորելու հայրենադաւ գործը յանձն կ'առնէ՝ Խալիլի ոսկիներուն փայլքէն շլացած [[Գեղաշէնցի Աւէ]]ն։Աւէն։
 
Հայդուկներու վստահութիւնը շահելու դիտաւորութեամբ, ան քանի մը անգամ կու գայ ԳելիէգուզանԿելիէկուզան եւ կը հանդիպի գիւղի քահանայ՝ Տէր Քաջի, տան մէջ ապաստանած Սերոբին։ Շողոքորթութիւնն ու ֆետայիներուն բազմիցս բերած ուտելիքը կը կատարեն իրենց սեւ գործը։ Սերոբ չկասկածելով Աւէին՝ բարեկամաբար կ'ընդունի դաւաճանին թունաւորած ծխախոտը։ Մինչ այդ, հայերուն ուշադրութիւնը շեղելու նպատակով թուրքերը լուրեր կը տարածեն, թէ՝ Թահսին փաշայի զօրագունդը կը պատրաստուի արշաւել Խութ–Բռնաշէն՝ տեղի քրտական ցեղերու ապստամբութիւնը ճնշելու։ Բայց իրականութեան մէջ, թրքական զօրախումբը Խալիլի հրոսակախումբին միացած, կ' արշաւԷ ԳելիէգուզանԿելիէկուզան, ուր ապաստանած Էին Սերոբ եւ իր 12 ֆետայիներն ու ընտանիքը։
 
Գեղաշէնցի Աւէն արդէն հասած Էր կատարելու իր սեւ գործը եւ անյապաղ տեղեկացուցած ՊշարաՊշարէ Խալխին։ Երկու հազար թուրք զինուորներ ու քիւրտեր կը պաշարեն գիւղը։ Նկատելով թշնամիին բազմութիւնը, այդ օրհասական պահուն մրրիկի արագութեամբ կը յայտնուին Սերոբի չորս զինուորները եւ վերցնելով կիսամեռ հայդուկապետը՝ գիւղէն դուրս կը տանին։ «{{քաղվածք|Սերոբը կարծես յոգնած խնդրեց իր հաւատարիմ հայդուկներէն. «Դրէք ինձ այս քարին առջեւ՝ իմ վերջին օրն է, եւ ջանացէք գէթ ձեր կեանքն ազատել, մնաք բարեաւ»։|}}
 
Տեսնելով Սերոբի անկարող վիճակը՝ թշնամին համարձակօրէն կը նետուի գրոհի։ Բուռ մը քաջեր հայդուկապետը փրկելու վճռականութեամբ կը դիմադրեն թշնամիին մեծաթիւ ուժերուն։ Անհաւասար կռիւի ընթացքին կը զոհուին Սերոբը, որդին՝ Յակոբը, եղբայրները՝ Մխէն եւ Զաքարը։ Քաջարի ֆետայուհի Սօսէն, վերցնելով ամուսինին հրացանը, կը շարունակէ քաջաբար մարտնչիլ։ Թշնամիին գնդակներէն վիրաւոր՝ Սօսէ այլեւս անկարող կը դառնայ շարունակելու մարտը, իսկ թշնամին արդէն հասածէր։ [[ՊշարաՊշարէ Խալիլ]] կը կտրէ հերոսին գլուխը եւ գերի կը բռնէ ուժակորոյս Սօսէն. Վերջինս շուտով ազատ կ'արձակուի։ Թուրքերը հայերը ահաբեկելու նպատակով Սերոբի գլուխը ձողին Սասունի լեռներէն կը հասցնեն մինչեւ Բաղէշ։
Այնուհետեւ ժողովուրդը Սօսէն կ'օծէ Մայրիկ պատուանունով։
Սօսէ Մայրիկ 1904 թուականի Սասնոյ ապստամբութենէն ետք տեղափոխուած է Վան, ապա՝ Կովկաս։ Անոր միւս որդին՝ Սամսոնը, զոհուած է Կարնոյ մէջ։ 1920-ի վերջին, Սօսէ Մայրիկը տեղափոխոած է Կոստանդնուպոլիս, ապա հաստատուած է Եգիպտոսի [[Ալեքսանդրիա քաղաք]]ը, ուր 1953-ին մահացած է։ 1998-ին, անոր աճիւնները տեղափոխուած են [[Երեւան]] եւ ամփոփուած [[Եռաբլուր]]ի մէջ։
 
 
Սօսէ Մայրիկ 1904 թուականի [[Սասնոյ Ապստամբութիւն (1904)|Սասնոյ ապստամբութենէն]] ետք տեղափոխուած է [[Վան (արեւմտահայերէն)|Վան]], ապա՝ Կովկաս։ Անոր միւս որդին՝ Սամսոնը, զոհուած է [[Կարին (արեւմտահայերէն)|Կարնոյ]] մէջ։ 1920-ի վերջին, Սօսէ Մայրիկը տեղափոխոած է [[Կոստանդնուպոլիս (արեւմտահայերէն)|Կոստանդնուպոլիս]], ապա հաստատուած է [[Եգիպտոս Եգիպտոսի(արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]]ի [[Ալեքսանդրիա քաղաք]]ը, ուր 1953-ին մահացած է։ 1998-ին, անոր աճիւնները տեղափոխուած են [[Երեւան]] եւ ամփոփուած [[Եռաբլուր (արեւմտահայերէն)|Եռաբլուր]]ի մէջ։
== Սերոբի մահուան վրէժը ==
Մեծ հայդուկին մահէն ետք, Անդրանիկն ու Գէորգ Չաուշը հետամուտ կ'ըլլան, որ բոլոր դաւաճանները կրեն իրենց արժանի պատիժը։ Առաջին հերթին, կ' որոշեն պատժել դաւաճան ռես Աւէն, որ թունաւորած էր Սերոբը։ Երբ վերջնականապէս կը ստուգեն Աւէի դաւաճանութիւնը 1900 -ի Ապրիլ ամսուն Գէորգ Չաուշ [[շէնիկցի Մանուկ]]ի եւ Ղազարի հետ կը մտնեն Աւէին տունը եւ անկէ կ' իմանան բոլոր դաւաճաններուն անունները, որմէ ետք բոլորն ալ մէկ առ մէկ կը սպաննեն:
 
== Սերոբի մահուանՄահուան վրէժըՎրէժը ==
Մեծ հայդուկին մահէն ետք, Անդրանիկն ու Գէորգ Չաուշը հետամուտ կ'ըլլան, որ բոլոր դաւաճանները կրեն իրենց արժանի պատիժը։ Առաջին հերթին, կ' որոշեն պատժել դաւաճան ռես Աւէն, որ թունաւորած էր Սերոբը։ Երբ վերջնականապէս կը ստուգեն Աւէի դաւաճանութիւնը 1900 -ի Ապրիլ ամսուն Գէորգ Չաուշ [[շէնիկցի Մանուկ]]իՄանուկի եւ Ղազարի հետ կը մտնեն Աւէին տունը եւ անկէ կ' իմանան բոլոր դաւաճաններուն անունները, որմէ ետք բոլորն ալ մէկ առ մէկ կը սպաննեն:
 
[[1900]] նոյեմբերինՆոյեմբերին, [[Անդրանիկ Օզանեան|Անդրանիկ]]ի, Գէորգ Չաուշի, Մակարի եւ Գալէի հետ 25 հայդուկներ Մառիկի կիրճին մէջ դարան կը մտնեն, ուրկէ պէտք էր անցներ Խալիլ պէյը։ Ան իր 40 զինուած հեծեալներուն հետ էր։ Երբ հեծեալները բաւական կը մօտենան, հայդուկները կրակ կը բանան։ Բազմաթիւ թշնամիներ կը զոհուին։ Կը սատկի Խալիլի [[ձի]]ն։ Խալիլը կը խուզարկեն եւ կը յայտնաբերեն 13 հայ դաւաճաններու անուններ։ Անկէ ետք, Խալիլի գլուխը կը կտրեն։<ref name="Indz_bah_tveq_4>Ս. Կ. Պօղոսեան, Կ. Ս. Պօղօսեան «Ինձ բահ տուէք...», էջ 195-198"</ref>
 
== Սերոբ Աղբիւրը Արուեստի Գործերուն Մէջ ==
== Աղբիւր Սերոբը արուեստի գործերուն մէջ ==
Աղբիւր ՍերոբիՍերոբ Աղբիւրին ձօնուած են «Գլուխդ՝ Բաղէշ, մարմինդ՝ Մուշ» եւ աշուղ [[Ֆահրատ (արեւմտահայերէն)|Ֆահրատ]]ի «Ով որ քաջ է» երգերը։ Սերոբի մասին իր ,Հերոսապատում՛՛ «Հերոսապատում» /Երեւան, 1990/ գիրքին մէջ ակնարկ-պատում ունի արձակագիր [[Սուրէն ՍահակեանըՍահակեան]]ը, իսկ [[Սերօ Խանզադեան]]՝ Սերոբ Աղբիւրի մասին հրատարակած է գրքոյկ մը ,«Աղբիւր Սերոբ՛՛Սերոբ» վերնագրով։
 
== Գրականութիւն ==
Տող 124 ⟶ 128՝
{{ծանցանկ}}
 
== Արտաքին յղումներՅղումներ ==
* [http://www.arfd.info/hy/?p=4895 18 Մայիս 1900. Աղբիւր Սերոբը գլխատած դահճապետին՝ Պշարէ Խալիլի ահաբեկումը]: