«Սիւզի Կապիկը» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Նոր էջ «{{ԱՀ}} {{Արեւելահայերեն|Սյուզի (կապիկ)}} {{Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն) | անուն ազգանուն = Սիւզի | բ...»: |
(Տարբերութիւն չկայ)
|
07:40, 22 Օգոստոս 2015-ի տարբերակ
Կաղապար:ԱՀ Կաղապար:Արեւելահայերեն Կաղապար:Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն) Սիւզի (1948 — մարտի 20, 1969), շիմպանզէի էգ, Ճաբոնի Ուէնոյ կենդանաբնական այգի բերուած է ԱՄՆ-էն։ Կարողացած է կատարել տարբեր հնարքներ՝ քշել հեծանիվ, քալել ոտնացուպերով, չմուշկներ քշել։ Ժողովրդականութիւն կը վայելէ[1] եւ շուտով դարձած է Ուէնոյ կենդանաբնական այգիի խորհրդանիշը։ 1956 թուականին համազգային կը ճանչնայ ստացել կենդանաբնական այգի այցելած կայսր Հիրոհիտոյի հետ ձեռքսեղմումի պատճառով։
Ձեռք բերում
Մինչեւ 1945 թուականը Ուէնոյի մէջ չորս շիմբանզէ կար, որոնք ստացած էին Գերմանիոյ կենդանաբնական այգիներու միջեւ փոխանակման ծրագրով։ Անոնցմէ երկուքը՝ չորսամեայ արի եւ էգ շիմպանզեները, բերուած էին 1938 թուականին, բայց 1939 թուականին սատկած էին տուբերկուլոզի մէջ։ Յաջորդ երկուքը բերուած էին 1941 թուականին, բայց սատկած էին 1943 եւ 1945 թուականներուն։ Երեքամեայ Սիւզին ԱՄՆ-էն բերին 1951 թուականին։ Անոր ըստ պայմանագրի գնած էր Գալիֆորնիոյ առեւտրական ընկերութիւն մը Հերմոս Բիչից։ Որոշ -ամանակ անց ձեռք բերած են եոթամեայ արի շիմպանզէ Բիլին։
Առաջին տարին կենդանաբնական այգիյի մէջ
Սիւզիին կցուած էին երկու աշխատակից, որոնց խնդիրն էր մինչեւ կենդանաբնական այգիի 70-ամեակը, որ կայանալու էր 1952 թուականին, սովորեցնել տարբեր հնարքներ։ Սիւզին շատ լաւ վարժուած էր, եւ սովրուեցաւ հեծանիւ քշել, քալել ոտնացուպերով, չմուշկներ քշել, օղակներ նետել, ծափ տալ, ձեռքերու վրայ կանգնիլ, սեղմել լուսանկարչական խցիկի կոճակը եւ դաշնամուրի վրայ պարզ եղանակներ նուագել։ Նրա վարժութիւնները որոշ ժամանակ ընդհատվեցին, քանի որ երեք մեդր բարձրութիւնէն ինկած է, եւ ոտքի թաթը վնասած էր։
Հայտնի հանդիպումը
Սիւզին 1952 թուականին յաջող ելոյթ ունեցաւ, եւ շարունակեց իր ելոյթները կենդանաբնական այգիի բաց բեմում հետագայ տարիներուն։ 1956 թուականի ապրիլի 20-ին կենդանաբնական այգի այցելած է Հիրոհիտոյ կայսրը։ Սիւզին, որ իր բեմական զգեստով՝ վանդակաւոր փեշ, գլխարկ եւ շապիկով, հեծանիւ կը գշէր, տեսնելով կայսրին մոտենալը եւ ձեռք պարզած է անոր։ Որոշ վարանումէն ետք կայսրը սեղմած է կապիկի մեկնած ձեռքը։ Բարձրաստիճան այցելուի ձեռքսեղմումը նկարահանած են լրագրողները եւ նկարը հայտնուած է նոյն օրուայ երեկոեան թերթերուն մէջ։
Հիվանդութիւն եւ մահ
1955 թուականի Յուլիսին Սիւզին տառապած է հաստ աղիքի հիվանդութենէն, եւ 1957 թուականի Յունուարի 20-ին պաշտոնապէս ուղարկած է թոշակ։ Բիլի հետ ան հաշտ ապրած է, բայց հրաժարուած է, եւ այդ պատճառով սերունդ չէ ունեցած։ Սիւզիին բուժելու նպատակով կենդանաբնական այգիի աշխատակիցները հրաւիրած են Կոմագոմէ հիվանդանոցի գլխաւոր վիրաբոյժին, որ վիրահատած է կապիկին։ Երկու ամիս հիվանդանոցին մէջ անցկացնելէն ետք Սիւզին կազդուրուած է եւ ապրած է 12 տարի եւս։ 1969 թուականին անոր վիճակը կտրուկ վատ դարձած է, շտապ վիրահատութիւնը անոր չի փրկեր եւ երկու օր անց ան կը մահանայ։
Գրականութիւն
- 大型類人猿の日本での飼育の歴史 = «Ճաբոնի մարդանման կապիկներու պատմութիւնը»։ Կաղապար:Ref-ja
- スージーちゃんのカメラマン = «Սիւզի տեանի լուսանկարները»։ Կաղապար:Ref-ja