«Սուր (քաղաք)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 29.
Սուրէն փիւնիկեցիներ կը հաստատուին [[Մեմֆիս (արեւմտահայերէն)|Մեմֆիս]]ի մէջ՝ [[Հեփեստոսի Տաճար (արեւմտահայերէն)|Հեփեստոսի տաճար]]ի հարաւը գտնուող Սուրի բանակատեղի:<ref>{{cite book|last=[[Herodotus]]|title=The Histories|publisher=Oxford World's Classics|isbn=9780199535668|page=137}}</ref>
[[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]] յաճախ կը յարձակէր Սուրի վրայ [[Ասորեստան (արեւմտահայերէն)|ասորի]] թագաւոր Շալմանեսեր Ե., որ 5 տարիէ օգնութիւն կը ստանար բուն հողի փիւնիկեցիներէն, կը պաշարէ Սուրը: Ք.Ա. 586-էն մինչեւ Ք.Ա. 573 քաղաքը կը պաշարուի [[Բաբելոն (արեւմտահայերէն)|Բաբելոն]]ի Նեպուչատնեզզար Գ.-ի կողմէ, մինչեւ հարկ վճարելու համաձայնութեան գոյացուի փիւնեկեցիներուն եւ Բաբելոնի միջեւ:<ref>{{cite book|last=Bement|first=R B|title=Tyre; the history of Phoenicia, Palestine and Syria, and the final captivity of Israel and Judah by the Assyrians|publisher=Ulan Press|asin=B009WP2MR8|page=48}}</ref>
=== Պարսկական ժամանակաշրջան ===
[[File:A naval action during the siege of Tyre by Andre Castaigne (1898-1899).jpg|right|thumb|Նաւային շարժում Սուրի պաշարման ժամանակ (Ք.Ա. 332): Գծուած է Անտրէ Քասթանիէի կողմէ, 1888–89.]]
Ք.Ա. 539-ին մինչեւ Ք.Ա. 332, Սուրը կը մնայ [[Մեծն Կիւրոս]]ի հիմնած [[Աքեմենեան Պետութիւն|աքեմենեան կայսրութեան]] իշխանութեան տակ:<ref name="JSTOR">{{cite web|url=https://www.jstor.org/discover/10.2307/3209545?uid=3738736&uid=2460338175&uid=2460337855&uid=2&uid=4&uid=83&uid=63&sid=21104492085901|title=Tyre in the early Persian period (539-486 B.C)|accessdate=9 November 2014}}</ref>
Այնուհետեւ, պարսիկները [[Փիւնիկէ]]ն կը բաժնեն 4 վասալական թագաւորութիւններու՝ [[Սայտա]]յի, Սուրի, Արուատի եւ [[Պիպլոս]]ի: Անոնք կը սկսին ծաղկելու ու զարգանալու պարսիկ թագաւորներու նաւատորմ շինելով: Ասկէ ետք, փիւնիկեան ազդեցութիւնը հետզհետէ նուազելու կը սկսի:
=== Հելլենիստական ժամանակաշրջան ===
Ք.Ա. 332-ին, [[Մեծն Ալեքսանտր]] կը գրաւէ Սուրը:<ref name="JSTOR"/> Ք.Ա. 315-ին, Ալեքսանտրի նախկին հրամանատար Անթիկոնուս Ա. կը պաշարէ Սուրը՝<ref name="315 B.C. – events and references">[http://www.attalus.org/bc4/year315.html#20 315 B.C. – events and references]</ref> զայն գրաւելով տարի մը ետք:<ref>[http://www.attalus.org/bc4/year314.html#16 314 B.C. – events and references]</ref>
Ք.Ա. 126-ին, Սուր իր անկախութիւնը կը ստանայ [[Սելեւկեաններու Կայսրութիւն|Սելեւկեաններու կայսրութենէն]]:<ref>[http://www.attalus.org/bc2/year126.html#9 126 B.C. – events and references]</ref>
=== Հռոմէական ժամանաշրջան ===
Ք.Ա. 64-ին, երբ Սուր կը դառնայ հռոմէական նահանգ մը, կը պահէ իր անկախ վիճակը՝ իբրեւ դաշնակից նահանգ ({{lang-lat|civitas foederata}}):<ref>E. G. Hardy, Roman Laws and Charters, New Jersey 2005, p.95</ref><ref>[http://www.attalus.org/bc1/year64.html#31 64 B.C. – events and references]</ref> Սուր կը շարունակէ մնալ առեւտրական կարեւոր կեդրոն մինչեւ Քրիստոսի ծնունդէն ետք: Հռոմէական ժամանակաշրջանին, Սուրի ժողովուրդը կը սկսին հաստատուիլ մերձակայ շրջաններու մէջ, ինչպէս՝ Քետեշի,<ref>[[Josephus]], ''[[Wars of the Jews]]'' (ii.xviii.§1; iv.ii.§3)</ref> Քըրմոլ լերան<ref>[[Josephus]], [[Wars of the Jews]]'' (iii.iii.§1)</ref> եւ հիւսիսային Պուքիայի մէջ:<ref>Josephus, ''De Bello Judaico'' ([[Wars of the Jews]] III, 35 (''Wars of the Jews'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0148%3Abook%3D3%3Awhiston+chapter%3D3%3Awhiston+section%3D1 3.3.1])</ref>
[[Աստուածաշունչ]]ի [[Նոր Կտակարան (արեւմտահայերէն)|Նոր Կտակարան]]ին մէջ կը նշուի, որ [[Յիսուս Քրիստոս]] այցելած է Սուր ու [[Սայտա]] եւ բժշկած է ոչ-հրեայ մը:(Մատթէոս 15:21, Մարկոս 7:24) Այս շրջաններէն շատ մարդիկ կու գային իր քարոզները լսելու: (Մարկոս 3:8, Ղուկասի աւետարան 6:17, Մատթէոս 11:21-23) Սուրբ Ստեփանոսէն ետք կը հիմնուի միութիւն մը: Իր երրորդ քարոզչական արշաւանքէն ետք, Պօղոս առաքեալ իր մարգարէներուն հետ այնտեղ ժամանակ կ'անցնէ: Ըստ [[Լիոն (արեւմտահայերէն)|Լիոն]]ի Երանիոսի «Կնոսիս կոչուածին յայտնաբերութեան եւ շրջման», Սիմոն Մակոսի աղջիկ ընկերակիցը եկած է այստեղէն:
Նշանաւոր Հատրեանի կամարը եւ շրջանի լաւագոյն ձիարշաւարանները կը կառուցուին [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական կայսրութեան]] ժամանակ:<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kilb7bDgSSA Video showing the Roman hippodrome of Tyre]</ref>
=== Բիւզանդական ժամանակաշրջան ===
395-էն 638, Սուր կը մնայ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական կայսրութեան]] իշխանութեան տակ: Այս թուականէն ետք, շրջանը կը գրաւուի արաբներուն կողմէ:
=== Վաղ իսլամական ժամանակաշրջան ===
Սուրի ապստամբութեան ժամանակ (996-998), ժողովուրդը կ'աստամբի ֆաթիմական իշխանութեան դէմ՝ գլխաւորութեամբ Ալլաքա անունով նաւավարի մը, սակայն անոնք ճնշման կ'ենթարկուին Մայիս 998-ին: 1086-ին, շրջանը կ'անցնի [[Սելճուքեան Կայսրութիւն|սելճուք]]ներու ձեռքը, որմէ ետք՝ 1089-ին, Սուր կ'անցնի ֆաթիմականներու տիրապետութեան տակ:
=== Խաչակրական ժամանակաշրջան ===
1111-ի առաջին պաշարման ձախողութենէն ետք, Խաչակիրներու առաջին խումբը կ'արշաւէ Սուրի վրայէն [[7 Յուլիս]] 1124-ին ու կը դառնայ [[Երուսաղէմի Թագաւորութիւն|Երուսաղէմի թագաւորութեան]] կարեւորագոյն քաղաքներէն մէկը: Անիկա թագաւորական կալուած կը դառնայ, հակառակ անոր, որ անիկա [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալիոյ]] վաճառական քաղաքներու հետ առեւտուր կ'ընէր:
1187-ի Հաթթինի պատերազմի խաչակրական պարտութեան եւ [[Անգլիա (արեւմտահայերէն)|Անգլիոյ]] Ռիչարտ Ա.-ի Աքրան գրաւելէ ետք (12 Յուլիս 1191), թագաւորական աթոռը կը փոխադրուի [[Աքրա (արեւմտահայերէն)|Աքրա]], բայց թագադրութիւնները տեղի կ'ունենային Սուրի մէջ: ԺԳ. դարուն, Սուր կը բաժնուի թագաւորական կալուածէն:
=== Մեմլուքեան ժամանակաշրջան ===
1291-ին, Սուր կը գրաւուի [[Մեմլուքներու Սուլթանութիւն|մեմլուքներու]] կողմէ:
=== Օսմանեան ժամանակաշրջան ===
1516-17-ին օսմանցիները կը գրաւեն Սուրը մինչեւ [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ]]:
|