|
== Պատմութիւն ==
[[Պատկեր:Garofalo - Adoration of the Sheperds - Google Art Project.jpg|մինի|ձախից|Հովիւներու այցելութիւն]]
[[Հայ Առաքելական Եկեղեցի (արեւմտահայերէն)|Հայ Առաքելական Եկեղեցի]]ն [[Յիսուս Քրիստոս]]ի Սուրբ Ս.Ծննեան տօնը կը նշէ 6 [[Յունուար]] 6-ին։ Կաթողիկէ եկեղեցին այդ տօնը կը նշէ 25 [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ին։ ▼
Մինչեւ 4-րդԴ. դար, բոլոր քրիստոնեաները Ս. Ծնունդը նշած են 6 [[Յունուար]] 6-ին։ Սակայն քրիստոնեութեանքրիստոնէութեան ընդունումէն անմիջապէս ետք, հռոմեացիներըհռովմէացիները կը շարունակէին հեթանոսական տօներ նշանակել։նշել։ Բանն այն է, որ 25 [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ին մեծ շուքով կը նշուէր արեւի պաշտամունքին նուիրուած տօնը։ Հեթանոսական աւանդութիւնները խափանելու համար, 336 թուականին-ին Հռոմի եկեղեցին 25 [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ը պաշտօնապէս հռչակեցկը հռչակէ [[Յիսուս Քրիստոս]]ի ծննդեան օրը։ Հետագային Ասորիքի մէջ եւ գրեթէ արեւելքի մէջ [[Յիսուս Քրիստոս|Քրիստոսի]] Ծննդեան տօնի օրը փոխադրուեցաւկը փոխադրուի 25 [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ին, իսկ 6 [[Յունուար]] ը 6-ըկը մնացմնայ որպէս Տիրոջ Աստուածայայտնութեան եւ Մկրտութեան օրը։ ▼▲[[Հայ Առաքելական Եկեղեցի (արեւմտահայերէն)|Հայ Առաքելական Եկեղեցի]]ն [[Յիսուս Քրիստոս]]ի Սուրբ Ծննեան տօնը կը նշէ [[Յունուար]] 6-ին։ Կաթողիկէ եկեղեցին այդ տօնը կը նշէ [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ին։
Հնագոյն աւանդութեան եւ աւետարանական հաշուարկներուն հաւատարիմ կը մնայ միայն Հայ Առաքելական Սուրբ Ս.եկեղեցին՝ 6 [[Յունուար]] 6-ին միասնաբար նշելով Քրիստոսի Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօները։ ▼▲Մինչեւ 4-րդ դար, բոլոր քրիստոնեաները Ս. Ծնունդը նշած են [[Յունուար]] 6-ին։ Սակայն քրիստոնեութեան ընդունումէն անմիջապէս ետք, հռոմեացիները կը շարունակէին հեթանոսական տօներ նշանակել։ Բանն այն է, որ [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ին մեծ շուքով կը նշուէր արեւի պաշտամունքին նուիրուած տօնը։ Հեթանոսական աւանդութիւնները խափանելու համար, 336 թուականին Հռոմի եկեղեցին [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ը պաշտօնապէս հռչակեց [[Յիսուս Քրիստոս]]ի ծննդեան օրը։ Հետագային Ասորիքի մէջ եւ գրեթէ արեւելքի մէջ [[Յիսուս Քրիստոս|Քրիստոսի]] Ծննդեան տօնի օրը փոխադրուեցաւ [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 25-ին, իսկ [[Յունուար]] 6-ը մնաց որպէս Տիրոջ Աստուածայայտնութեան եւ Մկրտութեան օրը։
▲Հնագոյն աւանդութեան եւ աւետարանական հաշուարկներուն հաւատարիմ կը մնայ միայն Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցին՝ [[Յունուար]] 6-ին միասնաբար նշելով Քրիստոսի Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօները։
== Պահք ==
Ըստ Հայ եկեղեցւոյ՝ Ս. Ծննդեան նախորդող մէկ շաբաթը պահոց շրջան է։է։30 [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 30-էն մինչեւ Յունուար5 5-իՅունուարի գիշերգիշերը մարդիկ պահք կը պահեն։ Այդ ընթացքին կ'օգտագործուի բացառապէս բուսական ծագում ունեցող սնունդ։
Հայոց հին տոմարին համաձայն՝ Նոր տարին կը նշուինշուէր Նաւասարդ1 1-ինՆաւասարդին, այսինքն 11 [[Օգոստոս (արեւմտահայերէն)|Օգոստոս]] 11-ին, որ չէր զուգադիպէրզուգադիպեր պահքին։ Հետագային՝ տոմարական նոր հաշուարկի ներմուծմամբ, Նոր տարին սկսանկը սկսին տօնել 31 [[Դեկտեմբեր (արեւմտահայերէն)|Դեկտեմբեր]] 31-ին, որ կը զուգադիպէր քրիստօնէականքրիստոնէական մեծագոյն տօնի՝ Ս. Ծննդեան նախընթաց պահքին։ Պահեցողները պահոց շրջանիցշրջանէն դուրս կու գան 5 [[Յունուար]] 5-ի երեկոյեան, երբ եկեղեցւոյ մէջ կը մատուցուէր Ս. Ծննդեան Ճրագալոյցի Ս. Պատարագ եւ կը տրուի Ս. Ծննդեան աւետիսը։ Մարդիկ միմեանց կ'ողջունեն «Քրիստոս Ծնաւ եւ Յայտնեցաւ, ձեզի մեզի մեծ Աւետիս»։ ըսելով։
== Ճրագալոյցի Ս. Պատարագ ==
ՀատկանշականՅատկանշական է, որ Յիսուս Քրիստոսի Ս. Ծննդեան տօնը կը սկսի 5[[Յունուար]] 5-ի երեկոյեան, քանի որորովհետեւ եկեղեցական օրը կը փոխուի երեկոյեան ժամերգութենէն ետք՝ ժամը 17:00-ին։ ՍուրբՍ. Ծնունդը կը սկսինք տօնել 5 [[Յունուար]] 5-ի երեկոյեան եւ 6 [[Յունուար]] 6-ին։
5 [[Յունուար]] 5-ի երեկոյեան բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի Ճրագալոյցի Ս. Պատարագը։ Հետաքրքրական է, որ Ճրագալոյցի Ս. Պատարագ տարին ընդամէնը 2երկու անգամ կը մատուցուի՝ Ս. Ծննդեան եւ Ս. Յարութեան տօներուն։ Ճրագալոյց կը նշանակէ ճրագ (մոմ) լուցանել, այսինքն՝ վառել։ Այդ օրը երեկոյեան մարդիկ եկեղեցւոյ մէջ վառած ճրագները իրենց հետ տուն կը տանին։տանին, Այնոր կը խորհրդանշէ աստուածային լոյս, եկեղեցւոյ օրհնութիւն։
Ճրագալոյցը կը խորհրդանշէ բեթղեհեմեան աստղի լոյսը, որ առաջնորդեց մոգերը դէպի [[Յիսուս Քրիստոս|Յիսուս]] Մանուկը։
[[Պատկեր:Etchmiadzin cathedral.jpg|250px|աջից|Սուրբ Էջմիածին]]
== Ս. Ծննդեան այլ արարողութիւններ ==
[[Պատկեր:Antelias - Armeni.jpg|մինի|Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճար|ձախից]]
*6 [[Յունուար]] 6-ին Ս. Ծննդեան Ս. Պատարագէն ետք կը կատարուի ՋրօրհնեքըՋրօրհնէքը, որ կը խորհրդանշէ [[Յորդանան]] գետի Քրիստոսի մկրտութիւնը։ Խաչով եւ Սրբալոյս Միւռոնով օրհնուած հրաշագործ ջուրը կը բաժնէ ժողովուրդին՝ իբրեւ բժշկութիւն հոգեւոր եւ մարմնաւոր հիւանթութիւններէ։հիւանդութիւններէ։
Ս. Ծննդեան տօնակատարութիւններու շարքին կը կատարուի նաեւ Տնօրհնեքի արարողութիւն։ Ս. Ծննդեան եւ Ս. Յարութեան տօներէն ետք մարդիկ հոգեւորականներկը հրաւիրեն իրենց տունը կամ աշխատավայրը՝ տօնի կենարար աւետիսը եւ աստուածային օրհնութիւնը ստանալու նպատակով։ Տնօրհնեք կը կատարուի նաեւ այն ժամանակ, երբ տան մէջ խաղաշութիւնը կը խախտի կամ կը զգան գերբնական ուժերու ներկայութիւնը։ ▼[[Պատկեր:Early life of Christ in the Bowyer Bible print 16 of 21. temptation of Jesus by Satan. Rubens.png|մինի|աջից|Յիսուս Քրիստոսի Մկրտութիւնը]]
*[[Յունուար]] 7-ին, ինչպէս եւ բոլոր տաղավար (մեծ, գլխաւոր) տօներուն յաջորդող օրերը, հանգուցեալներու յիշատակութեան օրն է՝ Մեռելոցը։ [[Յունուար]] 7-ին՝ Ս. Պատարագէն ետք, բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը կատարուի հոգեհանգստեան արարողութիւն, որմէ ետք մարդիկ կ'այցելեն հարազատներու շիրիմները։ ▼
*Ս. Ծննդեան տօնի հանդիսութիւնները կ'աւարտին [[Յունուար]] 13-ին՝ Տիրոջ Անուանակոչութեամբ, որ նուիրուած է [[Յիսուս Քրիստոս|Յիսուս]] Մանուկի տաճարին ընծայելու, 8-րդ օրը թլպատելու եւ անուանակոչելու յիշատակին։ ▼▲Ս. Ծննդեան տօնակատարութիւններու շարքին կը կատարուի նաեւ ՏնօրհնեքիՏնօրհնէքի արարողութիւն։արարողութիւնը։ Ս. Ծննդեան եւ Ս. Յարութեան տօներէն ետք , մարդիկ հոգեւորականներկը հրաւիրեն իրենց տունըտուները կամ աշխատավայրը՝աշխատավայրերը՝ տօնի կենարար աւետիսը եւ աստուածային օրհնութիւնը ստանալու նպատակով։ ՏնօրհնեքՏնօրհնէք կը կատարուի նաեւ այն ժամանակ, երբ տան մէջ խաղաշութիւնըխաղաղութիւնը կը խախտի կամ կը զգանզգացուի գերբնական ուժերու ներկայութիւնը։
▲* 7 [[Յունուար]] 7-ին, ինչպէս եւ բոլոր տաղավար (մեծ, գլխաւոր) տօներուն յաջորդող օրերը, հանգուցեալներու յիշատակութեան օրն է՝ Մեռելոցը։ 7 [[Յունուար]] 7-ին՝ Ս. Պատարագէն ետք, բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը կատարուի հոգեհանգստեան արարողութիւն, որմէ ետք մարդիկ կ'այցելեն հարազատներու շիրիմները։
▲*Ս. Ծննդեան տօնի հանդիսութիւնները կ'աւարտին 13 [[Յունուար]] 13-ին՝ Տիրոջ Անուանակոչութեամբ, որ նուիրուած է [[Յիսուս Քրիստոս|Յիսուս]] Մանուկի տաճարինտաճար ընծայելուընծայելուն, 8-րդ օրը թլպատելութլփատելու եւ անուանակոչելու յիշատակին։
== Ս. Ծննդեան Արարողութիւններու Ժամանակացոյց ==
* [[5 Յունուար|Յունուար 5 Յունուար]]-ին՝ ժամը 17:30-ին, բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի ճրագալոյցի տօնական Ս. Պատարագը՝ ազդարարելով Ս. Ծննդեան աւետիսը։ Այդ օրը երեկոյեան մարդիկ եկեղեցւոյ վառած մոմերը իրենց հետ տուն կը տանին եւ կը սկսին տօնել Ս. Ծնունդը<ref name=":1">{{Cite web|title = Տոներ {{!}} Qahana.am|url = https://www.qahana.am/am/holidays/2016-01-05/1|website = www.qahana.am|accessdate = 2015-12-17}}</ref>։
* [[6 Յունուար|6 Յունուար 6]]-ին՝ ժամը 11:00-ին, բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի Ս. Ծննդեան տօնական Ս. Պատարագը։ Ս. Պատարագէն ետք կը կատարուի ՋրօրհնեքիՋրօրհնէքի արարողութիւնը։ Օրհնուած ջուրը կը բաժնուի ներկաներուն<ref name=":0">{{Cite web|title = Տոներ {{!}} Qahana.am|url = https://www.qahana.am/am/holidays/2016-01-06/1|website = www.qahana.am|accessdate = 2015-12-17}}</ref>։
* [[7 Յունուար|Յունուար 7 Յունուար]]-ին հանգուցյալներուհանգուցեալներու յիշատակութեան օրն է՝ Մեռելոցը։ Այդ օրը բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի Ս. ՊատարագըՊատարագ, որմէ ետք կը կատարուի հոգեհանգստեան կարգը։ Առաւօտեան՝ Ս. Պատարագէն եւ հոգեհանգստեան կարգէն ետք, մարդիկ կ'այցելեն հարազատներու շիրիմները<ref name=":0" />։
* [[13 Յունուար|Յունուար 13 Յունուար]]-ին՝ Տիրոջ Անուանակոչութեան օրն է։ Այդ օրը եւս բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի Ս. Պատարագը։
* Ս. Ծննդեան տօնի կարեւոր արարողութիւններէն է Տնօրհնեքը։Տնօրհնէքը։ ՏարուայՏարուան ընթացքին նուազագոյնը երկու անգամ կարեւոր է հոգեւորականիհոգեւորական մը հրաւիրել՝ ՏնօրհնեքիՏնօրհնէքի<ref>{{Cite web|title = Տոներ {{!}} Qahana.am|url = https://www.qahana.am/am/holidays/2016-01-13/1|website = www.qahana.am|accessdate = 2015-12-17}}</ref>։
* Ս. Ծննդեան տօնի կարեըոր արարողութիւններէն է Տնօրհնեքը։ Տարուան ընթացքին նվազագույնը երկու անգամ հարկ է հոգևորականի հրաւիրել՝ Տնօրհնեքի<ref name=":0" />։
== Ծանօթագրութիւններ ==
| 