«Սպանիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Հնէաբանական եւ ծննդական տուեալները կ՝եզրակացնենկ՝ եզրակացնեն այն միտքը, որ Փիրենէեան կամ Իբերեան (անգլ.՝ Iberian Peninsula - արաբ.՝ شبه الجزيرة الإيبيرية) թերակղզին եղած է [[Եւրոպա]]կան մեծագոյն թաքստոցներէն մէկը Սառոյցի դարաշրջանի (the ice age) ժամանակ։

Կելտերու եւ իբերներու մշակոյթները տարուէ տարի հռոմէականացուեցաւ (Լատինականացուեցաւ ) Սպանիոյ տարբեր մասերուն մէջ տարբեր արագութեամբ։ Տեղւոյն առաջնորդներուն ընդունեցին որպէս Հռոմէական ազնուականներ (aristocrats)։ Սպանիան կը ծառայէր որպէս հռոմէական շուկայի ամբար եւ անոր նաւահանգիստներէն կ՝արտահանուէինկ՝ արտահանուէին [[Ոսկի (արեւմտահայերէն)|ոսկի]], [[Բուրդ (արեւմտահայերէն)|բուրդ]], [[Ձիթապտուղ (արեւմտահայերէն)|ձիթապտուղ]]ի իւղ եւ [[Գինի (արեւմտահայերէն)|գինի]]։ [[Գիւղատնտեսութիւն|Գիւղատնտեսական]] արտադրութիւնը աճեցաւ ոռոգման համակարգերու ներդրման հետ, այդ համակարգերէն քանի մը հատը տակաւին կը շահագործուին։ Թրայաններու թագաւորական կամ կայսերական տոհմը (Trajan dynasty /ˈtreɪdʒən/) կայսր Թէոտոսիոս Ա.-ը (Theodosius I), եւ փիլիսոփայ Սենեկան (Seneca) ծնած են Սպանիա։ Բանաստեղծներ Մարցիալիսը, Քուինթիլիան եւ Լուքանոսը նոյնպէս ծնած են Սպանիա։ Սպանիոյ մէջ [[քրիստոնէութիւն]]ը տարածուեցաւ Ք.Ե. առաջին դարուն եւ երկրորդ դարուն<ref name="country"/> մեծապէս տարածուեցաւ Սպանիոյ քաղաքներուն վրայ։ Սպանիոյ այժմեան լեզուի, մշակոյթի եւ օրէնքի որոշ տարրեր յառաջ եկած են այս ժամանակներէն։

Քորդովան՝ (անգլ.՝ Córdoba), (قرطبة) խալիֆաթի մայրաքաղաքը, կը հանդիսանար ամենամեծ, ամենահարուստ եւ ամենազարգացած քաղաքը Արեւմտեան Եւրոպայի մէջ։ [[Միջերկրական Ծով (արեւմտահայերէն)|Միջերկրական ծով]]ուն առեւտուրը կը բարգաւաճէր։ Մուսուլմանները կը ներմուծէին հարուստ մտաւորական եւ խելացի աւանդոյթներ Մերձաւոր արեւելքէն եւ հիւսիսային Ափրիկէէն։ Մուսուլման եւ հրեայ մտաւորականները մեծ դեր խաղցան Արեւմտեան Եւրոպայի հին մշակոյթի վերածնունդի գործընթացին։ Հին մշակոյթը միաձուլուեցաւ մուսուլմանական մշակոյթին հետ եւ տարածաշրջանին տուաւ իւրայատուկ մշակոյթի ոճ։ Քաղաքներէն դուրս, ուր կ՝ապրէրկ՝ ապրէր բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը, կը գործէր Հռոմէական ժամանակներէն եկած հողի սեփականութեան ձեւը, քանի որ մուսուլման առաջնորդները հազուադէպ կը վտարէին հողատէրերը, եւ նոր մշակելի բոյսերու եւ արուեստագիտութեան ներդրումը առիթ հանդիսացաւ գիւղատնտեսութեան լայնածաւալ զարգացման։

[[Մուսուլման (արեւմտահայերէն)|Մուսուլման]]ական զօրքերը նոյնպէս տեղափոխուեցան Իբերայի հիւսիսը, սակայն ջախջախուեցան Ֆրանքներու «Frankish forces» կողմէն։ Աւելի ուշ Ֆրանքները հիմնեցին քրիստոնէական երկիրներ Իբերայի հարաւային մասերուն մէջ։ Անոնց տարածքները կը ծաւալուէր մինչեւ Նաւառէի թագաւորութիւն «The Kingdom of Navarre», Արակոն «Aragon» եւ Քաթալոնիա «Catalonia»<ref>{{cite web |last=Rinehart |first=Robert |coauthors=Seeley, Jo Ann Browning | title = A Country Study: Spain – Castile and Aragon |publisher=Library of Congress Country Series |year=1998 |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/estoc.html |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 9}}{{W/Ref-en}}</ref>։ Քանի մը դար մուսուլմաններու եւ քրիստոնէական երկիրներու սահմանները կ՝անցնէինկ՝ անցնէին Էպրօ եւ Տուրօ «Ebro and Douro valleys» Հովիտներով եւ ձորերով :